1. Quruq issiq iqlimining o’ziga xos xususiyatlari. Quruq-issiq iqlim sharoitida beton ishlari texnologiyasi

Issiq va quruq iqlim sharoitida beton ishlarini tashkil
qilish va mexanizatsyalashgan usulda bajarish maxsus
chora - tadbirlari
REJA:
1.
Quruq issiq iqlimining o’ziga xos xususiyatlari.
2
. Quruq-issiq iqlim sharoitida beton ishlari 
texnologiyasi.
3
. Quruq-issiq iqlimning beton ishlari texnologiyasiga 
ta’siri.
4.
Beton aralashmasi tayorlash uchun tavsiyalar.
FOYDALANILGAN ADABIYОTLAR

1. Quruq issiq iqlimining o’ziga xos xususiyatlari.
Ma’lumki, O’zbekiston iqlimi quruq issiq iqlimdir.
Quruq-issiq iqlim” deganda jazirama yoz kunlari uzoq (100 kundan ortiq) davom etadigan,
havoning eng yuqori harorati +40
0
S
va undan ortadigan, eng issiq oydagi o’rtacha yuqori
harorat 29-30
0
S, havoning nisbiy namligi esa eng issiq oyda 50-55% dan kam bo’ladigan
meteorologik sharoitlar yigindisi tushuniladi. Ya’ni quruq issiq iqlimning sharoitlari quyidagilar:
yilning yoz oylarida quyosh radiatsiyasining miqdori sutkasiga 600-800 kkal/sm
2
, 100 kundan
ko’p vaqt havo harorati 25
0
S yuqori, havo namligi 50% kam, shamolning o’rtacha tezligi iyul
oyida 1,2-1,4 m/s ga yetadi. Quruq-issiq iqlimli xududlar harorat va nisbiy namlikning sutka
davomida katta farqlanishi, qurilish konstruktsiyalari ochiq yuzalarining kunduzlari 60-80
0
S
gacha qizishi, tunlari sovishi va bundagi haroratlar farqi 40
0
S dan ortib ketishi, quruq shamollar
esishi bilan xususiyatlanadi.
“Quruq-issiq ob havo deganda esa ma’lum vaqt oralig’idagi atmosfera xolati, ya’ni soat 13
da havo harorati 25
0
S dan yuqori va nisbiy namlik 50 % dan kam bo’lgan xolat tushuniladi.”
Quruq-issiq iqlimli xududlarga Markaziy Osiyo xududi, Qozog’stonning janubiy va
markaziy viloyatlari, Rossiya va Ukrainaning janubiy xududlari, shuningdek Osiyo, Afrika,
Janubiy va SHimoliy Amerikaning ba’zi xududlari kiradi. Quruq-issiq ob-havo esa turli iqlimli
xududlarda yoz paytida bo’lishi mumkin.
Ob-xavo sharoitlari shu joyning ko’p yillik tabiiy-iqlim ko’rsatkichlari bilan belgilanganligi
sababli, beton texnologiyasini tanlashda ularning umumlashtirilganini xisobga olish maqsadga
muvofiqdir.
O’zbekistonning yirik shaharlarining iqlim — sharoiti ko’rsatkichlari
1
-jadvalda
keltirilgan.

SHaharlar nomi
Havo harorati °S
Eng issiq
oyda nisbiy 
namlikning sutka 
davomi da 
o’rtacha 
o’zgarishi, %
SHamolning o’rtacha
tezligi m/s
A
b
sal
y
ut
m
aks
im
. 
(
qi
sh
) 
A
b
sal
y
ut
m
aks
im
a
l 
(y
o
z)
O
’r
ta
ch
a 
m
aks
im
a
l 
Yil davomida
yog’inlar mm
Yanvar 
oyida
Iyul 
oyida
Toshkent
-30
44
35, 3
36
437
1,7
1,2
Samarqand
-30
44
33,4
31
380
2,7
1,2
Namangan
-28
43
34,2
35
192
2
1,2
Buxoro
-26
47
35,7
24
350
4,8
1,4
Termiz
-25
50
39,8
23
148
4
1,4
O’zbekistonning yirik shaxarlarining asosiy iqlim — sharoit ko’rsatkichlari (me’yoriy
xujjatlar bo’yicha)
Quruq–issiq iqlim (yuqori harorat, havo past namligi, quyosh radiatsiyasi va shamol 
tezligi) beton texnologiyasiga salbiy ta’sir etadi
(1 - rasm).
Havoning yuqori harorati va intensiv quyosh radiatsiyasi shamol bilan qo’shilib beton 
tayyorlash, uni transoportga ortish, tashish va yotkizish paytida qorishmadagi namlikning tez 
bug’lanib ketishiga sabab bo’ladi, bu esa o’z navbatida betonning qotishida sodir bo’ladigan 
fizik—kimyoviy va mexanik jarayonlarga sezilarli ta’sir ko’rsatadi. SHuning uchun quruq —
issiq iqlimni xisobga olish katta axamiyatga ega.