12-ma'ruza. Mavzu: Signallar amplitudasini cheklovchilari. Reja

1. Operatsion kuchaytirgichiar asosidagi analog signallar o ‘zgartgichlari. 2. CHeklovchilar turlari, asosiy parametrlari. 3. Diodli cheklovchilar. Komparatorlar. Sath fiksatorlari.

Elektronikaning elektron asboblar VAXlari xususiyatlarini e’tiborga olgan holda axborotga ishlov berish usullarini ishlab chiquvchi bo'limi sxemotexnika deb ataladi.

• Elektronikaning elektron asboblar VAXlari xususiyatlarini e’tiborga olgan holda axborotga ishlov berish usullarini ishlab chiquvchi bo'limi sxemotexnika deb ataladi.
• Mikrosxemotexnika deb elektronikaning IMSlarda va ular asosidagi REAlarda ishlatiladigan elektr va tuzilma sxemalarini ishlab chiqish, tadqiq etishlar bilan shug'ullanadigan bo‘limiga aytiladi. Zamonaviy IMSlar murakkab elektron qurilmadir, shuning uchun ularni sxemotexnik ifodalashning ikki usuli mavjud:
• — elektr sxema ko'rinishida ifodalanish bo‘Iib, u o‘zaro ulanga alohida komponentalar (tranzistorlar, diodlar, rezistorlar va boshqalar) dan tashkil topadi;
• — tizim sxema ko‘rinishida ifodalanish bo‘lib, u AlSlarda analog kaskadlarni ulanishidan yoki RISlarda alohida mantiq elementlar va triggerlarning ulanishidan iborat. Ushbu kaskadlar va elementlar analog (kuchaytirish, filtrlash va boshqa) yoki elementar mantiqiy (HAM EMAS, YOKI-EMAS va boshqa) operatsiyalarni bajaradi. Bu operatsiyalar yordamida har qanday analog, analog-raqamli va raqamli
• funksiyalarni amalga oshirish mumkin.

Diskret sxemotexnikaga elektr sxemalarda uchun sxemotexnik yechimlar soddaligi va qimmat aktiv elementlarni minimal ishlatish, ajratuvchi kondensator, transformator va boshqalardan keng foydalanish xosdir.

• Diskret sxemotexnikaga elektr sxemalarda uchun sxemotexnik yechimlar soddaligi va qimmat aktiv elementlarni minimal ishlatish, ajratuvchi kondensator, transformator va boshqalardan keng foydalanish xosdir.
• Integral sxemotexnikada barcha elementlar yagona kristalda shakllantirilgani sababli, ularning qiymati elementlar narxi bilan emas, balki kristall narxi bilan belgilanadi. Shuning uchun kristalda iloji boricha ko‘proq elementlarni joylashtirish maqsadga muvofiq.
• Kristalldagi aktiv elementlar — tranzistorlar, diodlar minimal yuzaga, passiv elementlar esa — maksimal yuzaga ega. Shuning uchun ISlarda rezistorlar soni minimal bo‘lishiga intilinadi, katta yuzani egallovchi
• k o n d en s a to rla r q o ‘llan ilm ay , ula rn in g o ‘rniga kaskadla rni muvofiqlashtiruvchi kaskadlardan foydalaniladi.

Amalda signallami kuchaytirish uchun OKIarni bevosita qo'llab bo‘lmaydi. Buning birinchi sababi — dinamik diapazonning kichikligida; ikkinchi sababi esa — OKning kuchaytirish koeffitsienti har OK namunasidan keyingisiga o‘tganda keng oraliqda o'zgaradi va shu bilan birga ishlash sharoitiga, ayniqsa temperaturaga kuchli ravishda bog‘liq. OKlarga tashqi ТА zanjirlari kiritish yo‘li bilan bu sabablarning ta ’siri yo‘qotiladi. Inverslaydigan kirishning qo‘llanilishi kirish va chiqish orasida manfiy TAni, inverslamaydigan kirishning qo‘llanilishi esa — musbat TAni amalga oshirishga imkon beradi.

• Amalda signallami kuchaytirish uchun OKIarni bevosita qo'llab bo‘lmaydi. Buning birinchi sababi — dinamik diapazonning kichikligida; ikkinchi sababi esa — OKning kuchaytirish koeffitsienti har OK namunasidan keyingisiga o‘tganda keng oraliqda o'zgaradi va shu bilan birga ishlash sharoitiga, ayniqsa temperaturaga kuchli ravishda bog‘liq. OKlarga tashqi ТА zanjirlari kiritish yo‘li bilan bu sabablarning ta ’siri yo‘qotiladi. Inverslaydigan kirishning qo‘llanilishi kirish va chiqish orasida manfiy TAni, inverslamaydigan kirishning qo‘llanilishi esa — musbat TAni amalga oshirishga imkon beradi.

ТА turi va tuzilmasini o‘zgartirib, OKga turli funksional qurilmalar xossalarini berish mumkin: kuchlanish yoki tok bo‘yicha barqarorligi yuqori kuchaytirgich, turli shakldagi tebranishlar generatori, integrator, differensiator, jamlash qurilmasi, solishtirish qurilmasi, trigger va boshqalar. Oddiy holda ТА zanjiri rezistorda bajarilgan kuchlanish bo‘lgichni hosil qiladi. Bu vaqtda OKli sxema chiziqli o‘zgartgich sifatida ishlaydi. Agar ТА zanjirida turli RC — zanjirlar qo‘llanilsa, aktiv flltrlar yoki matematik o‘zgartishlar bajaradigan qurilmalar hosil bo‘ladi. Ya nihoyat, OK ТА zanjiriga diod va tranzistorlarning kiritilishi signallarni nochiziqli o‘zgartish imkonini beradi. Hozirgi kunda OKlarning yuzlab sxema turlari mavjud. OKning bu funksional universalligi, analog integral sxemotexnikaning asosiy negiz qurilmasi bo‘lishiga olib keldi.

• ТА turi va tuzilmasini o‘zgartirib, OKga turli funksional qurilmalar xossalarini berish mumkin: kuchlanish yoki tok bo‘yicha barqarorligi yuqori kuchaytirgich, turli shakldagi tebranishlar generatori, integrator, differensiator, jamlash qurilmasi, solishtirish qurilmasi, trigger va boshqalar. Oddiy holda ТА zanjiri rezistorda bajarilgan kuchlanish bo‘lgichni hosil qiladi. Bu vaqtda OKli sxema chiziqli o‘zgartgich sifatida ishlaydi. Agar ТА zanjirida turli RC — zanjirlar qo‘llanilsa, aktiv flltrlar yoki matematik o‘zgartishlar bajaradigan qurilmalar hosil bo‘ladi. Ya nihoyat, OK ТА zanjiriga diod va tranzistorlarning kiritilishi signallarni nochiziqli o‘zgartish imkonini beradi. Hozirgi kunda OKlarning yuzlab sxema turlari mavjud. OKning bu funksional universalligi, analog integral sxemotexnikaning asosiy negiz qurilmasi bo‘lishiga olib keldi.

E`tiboringiz uchun rahmat!