23-MA’RUZA. Kliyent-server va peer to peer arxitekturalarining qurilish
usullari, ularning imkoniyatlari, kliyent-server ilovalari va peer to peer
ilovalari, kliyent-server va peer to peer tarmoqlarida qo‘llaniladigan
protokollar, taqdim etiladigan xizmatlar, DNS, ICMP va SNMP boshqarish
protokollar
"Kliyent-server" arxitekturasining joriy etilishi oqibatida axborotlarni qayta
ishla-ning taqsimlangan tizimlari paydo bo‗la boshladi.
Ma‘lumotlar ombori va ulardan foydalana olish kodini alohida serverlar
ko‗rinishida ajratish imkoni yaratildi,
shuningdek, hisoblashlar meynfreymli
kompyuter modelining ko‗p avzalliklari o‗zlashtirildi.
Ma‘lumotlar ombori serveri ―kliyent-server" tizimining asosiy komponenti
hisoblanadi. U ma‘lumotlarni boshqarish bo‗yicha barcha harakatlar kompleksini
amalga oshiradi.
Uning funksional vazifalari quyidagilar hisoblanadi:
lokal tarmoq kompyuterida ishlaydigan kliyent ilovalaridan olingan ma‘lumotlar
va meta ma‘lumotlarni tanlash va o‗zgartirishga yo‗naltirilgan so‗rovlarini
bajarish;
ma‘lumotlarni saqlash va zahira nusxa ko‗chirish;
ma‘lumotlar omboridagi ma‘lumotlar uzatilishining yaxlitligini saqlash;
foydalanuvchilar huquqlari va imtiyozlarini tekshirish asosida ma‘lumotlarga
mualliflashtirilgan holda kirishni ta‘minlash; operatsiyalarni
protokollashtirish va
tranzaksiyalar jurnalini yuritish. Bu arxitekturaning boshqa avzalligi serverda
biznes-qoidalarni (masalan, uzatilish yaxlitligi yoki ma‘lumotlar qiymatlariga
qo‗yiladigan chegaralashlarning qoidalari)
saqlash imkoniyati hisoblanadi, bu
umumiy ma‘lumotlar bazasidan foydalanadigan turli Kliyent ilovalarida kodni
takroran ishlatilishiga yo‗l qo‗yilmasligiga imkon beradi.
Kliyent-server" arxitekturasini monolit arxitekturadan bosh farqi tizimni
ikkita aniq ajratilgan standart darajalarga bo‗linishi hisoblanadi: ma‘lumotlarni
tashkil etish va saqlash darajasi (fayllar sistemasini yoki ma‘lumot
bazalarini
shakllantiradigan jarayonlar) - bu serverlar; ma‘lumotlarga kirish va qayta ishlash
darajasi (xizmatlarga (serverlarga) so‗rovlar
bilan murojaat qilib, serverdan
javobini kutishni tashkil etadigan jarayonlar) – mijozlar (kliyentlar), deb
nomlanadi.
Kliyent-server doirasidagi o‗zaro munosabat sinxron va asinxron bo‗lishi
mumkin. Birinchi holatda kliyent o‗z so‗rovi serverda bajarilishini kutadi va o‗z
kompyuterida boshqa ishlar bilan shug‗ullanmaydi; ikkinchisida – kliyent serverga
so‗rov yuboradi va serverdan javob kelishini kutmasdan o‗zi oldin bajarayotgan
ishini davom ettiraveradi. Kliyent-server asosidagi o‗zaro munosabatlar modeli
