23-Mavzu: Sarfni o‘lchash vositalarining montaj va sozlash ishlari.
Reja:
1. Toraytirish qurilmalarini o’rnatishga qo’yiladigan
talablar
;
muhit tarkibini
hisobga olish.
2. Difmanometrlarning montaji va sozlash ishlari.
3. Rotametrlar, hisoblagichlarni darajalash, montaj ishlari.
4. Bosim farqi o’zgarmas sarf o’lchagichlarning montaji va darajalanish tartibi.
5. Gaz, bug’, suyuqliklarning sarfini o’lchaganda impul’s trubkalarning
montaji.
Ishlab chiharilayotgan mahsulot sifatini va TJABT samaradorligini oshirish
zarurligi turli moddalar sarfi va miqdorini aniq o‘lchash masalalarini muvaffaqiyatli
hal etishni taqozo etadi. Sanoatda sarf o‘lchash tizimlarining qo‘llanishi
sarflanayotgan energiya eltuvchilarini (suv, gaz, bug‘, yonilg‘i)
hisobga olish va
nazorat qilish bo‘yicha ko‘pgina texnik masalalarning hal qilinishini soddalashtiradi,
jarayonning eng maqbul rejimini ishlab chiharishning aniq shart-sharoitlariga
bog‘liq holda tez aniqlashga imkon beradi.
Mahsulotni hisobga olish jarayonlarida moddalarning
sarfi va miqdorini
o‘lchash vositalariga juda yuqori aniqlik jihatidan katta talablar qo‘yiladi.
Sarf o‘lchash
uchun ishlatiladigan asboblar
sarf o‘lchagichlar deb ataladi.
Moddaning berilgan kanal kesimi orhali vaqt birligi ichida o‘tgan miqdori
madda
sarfi deyiladi. Sarf o‘lchaydigan asboblar oniy sarfni o‘lchaydi
va texnologik
rejimlar (ayniqsa uzluksiz jarayonlarda) ishining barharorligini nazorat qilishga,
texnologik jarayonning o‘tishini har bir onda avtomatik
ravishda rostlashga va
rejimni berilgan yo‘nalishda sozlashga imkon beradi.
Moddaning hajmiy sarfi l/s, m
3
/s, m
3
/soat, massa sarfi esa kg/s, kg/soat, t/soat
va hokazolarda o‘lchanadi. Asboblar hisoblagichlar (integratorlar) bilan
ta’minlanishi mumkin, unda
bu asboblar hisoblagichi sarf a ‘lchagichlar
deyiladi
Modda miqdorini o‘lchaydigan asboblar
hisoblagichlar deb ataladi.
Hisoblagichlar o‘zlaridan o‘tgan modda miqdorini istalgan vaqt (sutka, oy va
hokazo) mobaynida o‘lchaydi. Uning miqdori hisoblagich ko‘rsatkichlari farqi bilan
aniqlanadi. Modda miqdori hajmiy (litr, m) yoki massa (kg, t)
birliklarida
ifodalanadi. Hisoblagichlar bevosita o‘lchash asboblari bo‘lib, ularning shkalasi
bo‘yicha olingan ko‘rsatkichlar qo‘shimcha hisoblashni talab qilmaydi.
Sanoatda keng tarhalgan sarf va miqdor o‘lchagichlar
ishlash prinsipi va
tuzilishlariga ko‘ra bir qancha guruhlarga bo‘linadi. Ishlab chiharishda suyuqlik,
bug‘ va gazlarning sarfini o‘lchaydigan asboblarning
quyidagi turlaridan
foydalaniladi:
- bosim farqi o‘zgaruvchan sarf o‘lchagichlar;
- bosim farqi o‘zgarmas sarf o‘lchagichlar;
- tezlik bosimi sarf o‘lchagichlari;
- o‘zgaruvchan sathli sarf o‘lchagichlar;
