b) kirish qismi ravon toraygan, chiqish qismi esa silindrdan iborat. Soploning profili
sharrachaning to‘liq siqilishini ta’minlaydi va soplodagi silindr teshigining yuzi
oqimning minimal kesimiga teng deb hisoblanishi mumkin.
Soploning orqa qismida hosil bo‘ladigan uyurmali harakat diafragmadagiga
ko‘ra kam energiya yo‘qotishlarga olib keladi.
Soploning
old va orqasidagi R
1
va
R
2
bosimlar xuddi diafragmanikidek o‘lchanadi.
18.1-rasm, v da Venturi soplosi tasvirlangan. Venturi soplosi qisqa silindrik
qismga o‘tuvchi silindrik kirish qism va kengayuvchi konussimon diffuzor qismdan
iborat. Toraytirish qurilmasining bunday shaklida, chiqish
diffuzori mavjudligi
tufayli bosim yo‘qolishi diafragma va soplodagi bosim yo‘qolishiga nisbatan ancha
kam bo‘ladi. R
1
va R
2
bosimlar Venturi soplosining ichki bo‘shlig‘i bilan aylana
bo‘yicha joylashgan teshiklar orhali bog‘langan
halqa kameralar yordamida
o‘lchanadi.
18.1-rasm, g da Venturi quvuri tasvirlangan. Venturi quvuri kirish silindrik
quvuri, kirish konusi, o‘rta silindrik quvuri va diffuzor chiqish konusidan tuzilgan.
R
1
va R
2
bosimlar kirish konusining oldi va o‘rta silindrik quvurining o‘rta
qismlarida o‘rnatilgan alohida teshiklar yordamida o‘lchanadi.
Toraytirish qurilmalari vujudga keltirilgan bosimlar farqi orhali modda sarfini
o‘lchash prinsipi va ularning asosiy tenglamalari toraytirish qurilmalarining barcha
turlari uchun bir xil. Faqat bu tenglamalardagi tajriba orhali aniqlanadigan ba’zi
koeffisientlar bir-biridan farq qiladi.
Siqiluvchi muxit (gaz, bug‘) sarfini o‘lchashda, ayniqsa, bosimlar farqi katta
bo‘lganda, modda oqimi toraytirish qurilmasidan o‘tayotgandagi bosimning
o‘zgarishi natijasida modda zichligining o‘zgarishini e’tiborga olish zarur. Lekin gaz
yoki bug‘ning toraytirish qurilmasidan o‘tish vaqti ko‘p bo‘lmagani sababli,
moddaning siqilishi va
kengayishi adiabatik ravishda
, ya’ni issiqlik almashinuvisiz
o‘tadi.
Demak, gaz va bug‘ sarfini hisoblash tenglamalari suyuqlik sarfini hisoblash
tenglamasidan e koeffisientning mavjudligi bilan farq qiladi. Agar e=1 bo‘lsa, bu
tenglamalarni siqilmaydigan suyuqliklar uchun ham qo‘llash mumkin.
