Mainframe Computer
Meynfreym kompyuter - úlken yad, úlken saqlaw maydanı, bir neshe joqarı sapalı
processorların óz ishine alǵan úlken oraylastırılǵan mashina.
Mainframe - hár sekundta millionlap tranzakciyalarni orınlaw ushın eń jaqsı
platforma. Tiykarlanıp iri shólkemlerde qollanıladı, sebebi olar hár sekundta úlken
kólemdegi maǵlıwmatlardı qayta isleydi. Shólkemler tárepinen zárúrli ámeliy
programmalarda, úlken kólemdegi maǵlıwmatlardı qayta islewde (mısalı, xalıqtı
dizimge alıw hám sanaat hám tutınıw statistikası, kárxana resursların joybarlaw hám
keń kólemde) isletiletuǵın kompyuter bolıp tabıladı.
Meynfreymlar basqa túrdegi (minikompyuterlar, jumısshı stansiyalar, hám
shahxsiy kompyuterler) kompyuterlerge salıstırǵanda úlkenlew esaplaw quwatına
iye. “Meynfreym” termini “úlken shkaf” sóz dizbeginen alınǵan bolıp, oraylıq
processor hám aldınǵı kompyuterlerdiń tiykarǵı yadı jaylasqan freym dep ataladı.
Superkompyuterlar. Superkompyuterlarga tezligi sekundiga juzlep million -
o'nlap milliard suriluvchi útirli amellerdi orınlawshı (Mflops) quwatli kóp
processorli bolsaplaw mashinaları kiredi.
Superkompyuterlar tómendegi quramalı máselelerin sheshiw ushın
qollanıladı, mámleket qawipsizligin támiyinlew máseleleri, kosmostı izertlew qılıw
máseleleri, hawa rayın boljaw (sonday-aq samaldin quwatin hám háreket baǵdarın
boljawı ), insan hám haywanlardı bioximiya izertlew máseleleri, yadro quralılıqtı
iskergin baqlaw hám AES isenimli islewin qadaǵalawı hám taǵı basqa máseleleri.
Birinshi superkompyuterlar 1960 -jılı ideyası jaratılǵan, 1972- jılı bolsa ózi
jaratılǵan (20 Mflops ónimlilikke iye bolǵan ILLIAC Iv). 1975-jıldan baslap
ónimliligi 160 Mflops hám operativ yad sıyımlılıqı 8 Mbayt boigan Cray 1
superkompyuterin jaratıp birinshilikti Cray Research firmasi iyeledi, 1984-jılı tolıq
SIMD22 arxitekturasın engizilgen Cray-2 jaratıp superkompyuterlarniń jańa
áwladın dúnyaǵa keltirdi. Cray-2 - ónimliligi-2000 Mflops, operativ yad sigc imi -
2 Gbayt. Házirgi waqıtta dúnyada bir neshe mińlaǵan superkompyuterlar ámeldegi,
Cray firmasınıń ápiwayı ofis ushın arnalgan Cray EL den baslap tap quwatli Cray-
3, Cray-4, Cray Y- MP C90 ǵa shekem, NEC kompamyasining SX-3 SX-X; Control
Data firmasınıń Research, Cyber 205; Fujitsu kompaniyasınıń vP 2000 (eki firma
Yaponiyaniki); Fujitsu Siemens (Germaniya -Yaponiya ) vPP 500 hám taǵı basqa,
ónimliligi bir neshe júz mıń Mflops.
• Wallmart,
• HSBN,
• Indial Railways,
• ICICI and HDFC banks,
• Tesco, Kenya Power, vodafone,
• AIG,
• Coca Cola,
• RBI, DHL, FORD, NASDAQ, Nike,
• Tata, Travelport,
• UPS, USA Pstal Services
Superkompyuterdin tipik modelleri:
• joqari parallellik kóp processorliq esaplaw sistemaları, tezligi 100000 Mflops
den kóbirek;
• sig'imi: Operativ yad 20 -500 Gbayt, disklı yad 1-10 Tbayt (1 Tbayt = 1024
Gbayt);
• razryaligi 64-256 bit.
Dúnyadaǵı eń
quwatlı
superkompyuterleriniń 2005-jıldaǵı
reytinginde IBM kompaniyasınıń ónimliligi 70 Tflops bolgan Blue Gene/L
superkompyuteri birinshi orındı iyeledi. Bul superkompyuter klasterli quramina iye
bolgan. Blue Gene/L maksimal qurami 64 shkafdan ibarat bolip onimdarligi 270
Tflops bolgan. Superkompyuterdin keyingi versiyaları Blue Gene/S hám Blue
Gene/R, IBM wádesine kóre ónimliligi 1000 Tflops (1 Rflops) ga jetkizilgen.
Bunday joqarı ónimlili kompyuterleri bir mikroprotsessorda jaratıw múmkin
emesliginin sebebi, elektromagnit tolqinlarinin tarqalıw tezligi (300 000 km/s)
menen baylanisli, sebebi bir neshe millimetr aralıqqa (mikroprocessor tárepleriniń
sızıqlı olshemi) signaldı tarqalıw waqtı sekundına 100 milliard ámel tezligi bir
ámeldi orınlaw waqtı menen birdey bolip qaladı. Sol sebepli superkompyuterlarin
joqarı parallelli kóp
protsessorli esaplaw dizimleri (KPHT)
kórinisinde
jaratıladı. Joqarı parallelli KPHT bir neshe túrlerden ibarat:
1. Magistralli (konveyerli) KPHT, olarda processorlar islew beriletuǵın
informaciyalar aǵımı menen bir waqtıniń ózinde túrli amellerdi atqaradi. Bunday
KPHTni túrlerge ajıratıw boyınsha qabıl etilgen principine tiykarlanıp, olar kóp retli
aǵımlı buyrıq hám bir ret aǵımlı informaciya sistemalarına tiyisli bolıp tabıladı.
2. Vektorli KPHT, olarda barlıq protsessorlar bir waqtıniń ózinde túrli
informaciyalar menen bir buyrıqtı atqaradı bir retli buyrıq aǵımı kóp retli
informaciyalar aǵımı.
Superkompyuterlardıń parqı:
Superkompyuter-bul maǵlıwmatlardı qayta islew processinde esaplaw tezligi
boyınsha birinshi orında turatuǵın kompyuter esaplanadı.
Superkompyuterler nomerler hám maǵlıwmatlardı qayta isleytuǵın ilimiy
hám injenerlik wazıypaları (joqarı natiyjelili esaplaw) ushın isletiledi, tiykarǵı
kompyuterler bolsa tranzaksiyalarni qayta islewge qaratılǵan. Superkompyuterlardi
tómendegishe parıqlaw múmkin:
Meynfreymlar ádetde biznes áleminde bolǵanı sıyaqlı (tovarlar, xızmetler
yamasa pullardıń kommerciya almasinuvi) tranzaktsiyalarni qayta islewdiń
isenimliligin támiyinlew ushın mólsherlengen (TPC kórsetkishleri járdeminde
olshenedi; kóplegen superkompyuter qosımshalar ushın paydalı emes).
Tranzaktsiyalardı qayta islew natiyjeliligi boyınsha keńes tárepinen
anıqlanǵan ádetiy tranzakciya, jazıwdı qosıw arqalı inventarizatsiya (tovarlar),
aviakompaniyalardı bron qılıw (xızmetler) yamasa bank (pul) ushın maǵlıwmatlar
bazası sistemasın jańalaydı.
Tranzaksiya diskke jazıw hám disktı oqıw, operatsion sistema shaqırıwları
yamasa protsessorni qayta islew tezligi menen olshenbeytugin maǵlıwmatlardı bir
tómen sistemadan ekinshisine uzatıwdıń birpara formaları sıyaqlı bir qatar
operatsiyalarǵa tiyisli bolıwı múmkin.Tranzaksiyalarin qayta islew tek
meynfreymlar ushın emes, bálki mikroprotsessor serverleri hám onlayn tarmaqlar
tárepinen de qollanıladı. Superkompyuterning islewi meynfreym qosımshaları ushın
onsha áhmiyetli bolmaǵan kórsetkishler: sekundta háreketla- nuvchi noqat
operatsiyalarında yamasa sekundta ótken frontlarda olshenedi (FLOPS).
Meynfreymlar geyde sekundta millionlap kórsetpeler menen olshenedi (MIPS).
Júziwshi noqat operatsiyaları tiykarlanıp hawa rayı prognozı hám yadro
simulyatsiyasi sıyaqlı úzliksiz hádiyselerdi modellestiriw ushın jetkilikli anıqlıqtaǵı
qosıw, ayırıw hám kóbeytiwden ibarat (superkompyuterlerde ekilik júziwshi noqat
sanı; olshengen FLOPS). Esaplaw tezligi kózqarasınan superkompyuterlar
kúshlilew esaplanadi. 1990 -jıllardıń baslarına shekem kóplegen superkompyuterlar
superkompyuter keńeytpeleri menen meynfreymlar arxitekturasına tiykarlanǵan edi.
Bunday sistemaǵa mısal HITAC S-3800 bolıp, ol IBM System/370 tiykarǵı kadrlar
menen sáykes keletuǵın kórsetpeler kompleksi bolıp, Hitachi vOS3 operatsion
sistemasın (IBM MvS tarmaǵı ) jumısqa túsiriwi múmkin edi. Sonday etip, S-3800
ni da superkompyuterda IBM-sáykes keletuǵın meynfreym retinde kóriw múmkin.
Sorawlar:
1. CPU kesh yadı qanday wazıypanı atqaradı?
2. Operativ yaddıń wazıypası?
3. Monitorlar túrlerin aytıń.
4. MiniATX ana platasınıń ólshemi qansha?
5. Birinshi superkompyuterlar qashan jaratılǵan?
| 