3-mavzu.
Po‘latning asosiy xususiyatlari.
Qurilishda ishlatiladigan metallarning asosiy salmog‘ini po‘lat tashkil etadi,
cho‘yan asosan siqilishga ishlovchi elementlarda va tayanch
kon-struksiyalarida
ishlatiladi. Alyuminiy qotishmasidan tashkil topgan me-tallar oz miqdorda bo‘lsa
ham, konstruksiya sifatida qo‘llaniladi.
Konstruksiyalarda ishlatiladigan po‘latlar (qurilish po‘latlari deb ham
yuritiladi) mustahkamligi oddiy kam uglerodli va kamlegirlangan po‘latlarga
ajratiladi.
Kam uglerodli mustahkamligi oddiy po‘latlarning tarkibida 0,09-0,37%
uglerod bo‘lishi mumkin. Po‘lat tarkibida uglerod ko‘p bo‘lsa uning
mu-stahkamlik ko‘rsatkichi yuqori bo‘ladi, ammo qovushoqlik (plastiklik)
xu-susiyati pasayib mo‘rtlik xususiyati ortadi. Po‘latning tarkibida oz miqdorda,
oltingugurt, fosfor, kremniy, marganes kabi elementlar bo‘lishi mumkin.
Kamlegirlangan qurilish po‘latlarida yuqorida ko‘rsatilgan
ele-mentlardan
tashqari, po‘latning mustahkamligini oshiruvchi legirlovchi qo‘shimchalar xrom,
nikel, mis va boshqa elementlar qo‘shiladi. Po‘latlar o‘zining mexanik xususiyati
va kimyoviy tarkibiga qarab turlarga ajratiladi. Davlat
andozalariga muvofiq oddiy
sifatli kam uglerodli po‘latlar quyidagi guruhlarga bo‘linadi:
A - mexanik
xususiyati bo‘yicha; B - kimyoviy xususiyati bo‘yicha;
V - mexanik va kimyoviy
xususiyati bo‘yicha.
Muhim toifali bino va inshootlarda V guruhiga mansub po‘latlar ishlatish
tavsiya etiladi.
Qurilish konstruksiyalari uchun ishlatiladigan po‘latlar mustahkam va
payvandlanuvchan, shuningdek, yemirilishga va dinamik ta’sirlarga bardoshlik
bo‘lishi lozim, ya’ni bunday qurilmalar qurishda asosan «V» guruhdagi po‘lat
talab
qilinadi, VSt3kp2-qaynoq po‘lat (kp-qaynoq, sp-tinch po‘lat, ps-yarim tinch
po‘lat).
Oddiy sifatli kam uglerodli po‘latlarning kimyoviy me’yorlangan
tarkibi
4.1- jadvalda keltirilgan.
4.1- jadval
