5-laboratoriya ishi

Download 143,82 Kb.
Sana	14.02.2024
Hajmi	143,82 Kb.
	#156223

Bog'liq
5lab Davronov Diyorbek

Toshkent 2024 5-LABORATORIYA ISHI Mavzu: Tarmoqda gippermatnlar bilan ishlash Ishning maqsadi
SERVER kodi

O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI

MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

Laboratoriya ishi 5

Mavzu: UDP kliyent-server tarmoq dasturini yaratish.

Bajardi: Davronov D.
Tekshirdi: Abdullayev U.
Toshkent 2024
5-LABORATORIYA ISHI
Mavzu: Tarmoqda gippermatnlar bilan ishlash
Ishning maqsadi:
Talabalarda tarmoqda gippermatnlar bilan ishlash bo‘yicha amaliy
ko‘nikmalar hosil qilish.
Nazariy qism:
HTML formalar, foydalanuvchilar tomonidan, ma’lumotlarni kiritish va
kiritilgan ma’lumotlardan keyinchalik foydalanish maqsadida tashkil qilingan.
Formalar – matnli oynalar, tugmalar, bayroqchalar va menyular kabi
boshqariladigan elementlardan tashkil topishi mumkin. Formalar teglari orasida joylashadi.
Ba’zi hollarda foydalanuvchi bilan brauzer o‘rtasida aktiv muloqot qilishga
to‘g‘ri keladi, ya’ni ma’lumotlarni kiritishga va tahrir qilishga to‘g‘ri keladi.
Bunday hollarda HTML hujjatning formalar deb ataluvchi bo‘limidan
foydalaniladi. Foydalanuvchi yuqorida ko‘rsatilgan formalarni ma’lumotlar bilan
to‘ldiradi va uni qayta ishlash uchun serverga jo‘natadi. Server bu odatda Webserver yoki elektron pochta serveri bo‘lishi mumkin. Shunday qilib har qanday
formaning asosiy qismi bo‘lib uning boshqariladigan elementlari hisoblanadi. Bu
elementlarning har biri o‘z nomiga ega va bundan tashqari bu elementlar o‘zining
boshlang‘ich qiymatiga hamda joriy qiymatiga ega. Elementning boshlang‘ich
qiymati uning birinchi hosil qilinishida yoki uning qaytadan o‘rnatilishida
(inistializastiya) ekranda tasvirlanadi. Keyinchalik foydalanuvchi bu qiymatlarni
o‘zgartirishi mumkin. Foydalanuvchi tomonidan to‘ldirilgan formaning qiymatlari
«nom=qiymat» juftlik ko‘rinishida qayta ishlanish uchun jo‘natiladi. Formalar
tashkil qilish form elementi yordamida amalga oshiriladi. Umumiy ko‘rinishi:
Sintaksis: (Blokli element)
Atributlar: id, class, style, title, lang, dir, xodisa
action = URL (formalarni qayta ishlash uchun ko‘rsatilgan URL manzil)
method = GET | POST (formalardagi ma’lumotlarni jo‘natish uchun HTTP
2
metodi)
enctype = fayl tipi (formaga murojat qilish uchun)
accept = fayl tiplari (bo‘lishi mumkin bo‘lgan fayllar tiplari)
accept-charset = kodlashtirishlar (bo‘lishi mumkin bo‘lgan simvollarni
kodlash usullari)
name = CDATA (sstenariya uchun forma nomi)
target = freym (natijalarni hosil qilish uchun freym)
onsubmit = sstenariya (formani jo‘natish)
onreset = sstenariya (formani qaytadan o‘rnatish)
Formaning sintaksis ko‘rinishi. Hamma formalar tegi bilan tugaydi.

METHOD atributi. Forma ma’lumotlarni yuborish metodi. Ikki usul orqali
ma’lumotni yuborish mumkin:
- GET: formaning sarlavha qismiga ko‘rsatilgan URLni oxiriga
forma ma’lumotlari qo‘shiladi.
- POST: formaning sarlavha qismiga ko‘rsatilgan URLga barcha
ma’lumotlarni darhol yuboradi (ko‘rinmas holatida).
ACTION atributi. ACTION formani ma’lumotlarini qaysi URL adresiga
yuborishni ko‘rsatadi.
Forma teglari. TEXTAREA. Foydalanuvchi ko‘p satrli ma’lumot kiritishi
uchun

ichida ishlatiladigan atributlar. Tashqi ko‘rinishi va nomi
 3
 berilgan.
 - NAME – ma’lumot kirituvchi obyektning nomi.
 - ROWS – ma’lumot kirituvchi obyektning balandligi.
 - COLS - ma’lumot kirituvchi obyektning kengligi.
 <INPUT> tegi bir satrli ma’lumot kiritish uchun ishlatiladi. Teg
 atributlari:
 Formaning elementlari va ulardan foydalanish.
 Bayroqchalar (chekboxes). Bayroqcha – bu ikkita (tanlangan yoki
 tanlanmagan) holatga ega bo‘ladigan element. Bayroqchalar input elementi
 yordamida hosil qilinadi.
 Ulagichlar (radiobuttons). Ulagichlar ham bayroqchalarga o‘xshaydi, ammo
 bitta farqi shundaki hamma elementlari bitta nomga ega bo‘ladi va shulardan
 bittasi tanlanadi. Ulagichlar ham input yordamida tashkil qilinadi.
 Menyular (menus). Menyu foydalanuvchiga <a href="/kop-merosxorlik-bilan-bogliq-muammolar-bir-nechta-merosdan-foy.html">bir nechta variantlardan bir
</a> yoki bir nechtasini tanlash imkoniyatini yaratadi. Menyu select elementi
 yordamida optionlar bilan birgalikda tashkil qilinadi.
 Matn kiritish maydoni (text input). Matnni foydalanuvchi tomonidan
 kiritilishini amalga oshiruvchi ikkita element mavjud. Input elementi bitta qatorli
 kiritishni ta’minlaydi. textarea – ko‘p qatorli kiritishni amalga oshirish uchun
 ishlatiladi.
 Fayl selektori (file select). Bu element yordamida serverga yuboradigan
 faylni tanlash mumkin. Fayl selektori ham input <a href="/mavzu-rele-himoya-va-avtomatik-boshqaruv-tizimlaridagi-shartli.html">elementi yordamida amalga
</a> oshiriladi.
 Ma’lumotlarni kiritish INPUT elementi. Umumiy ko‘rinishi:
 Sintaksis: <INPUT> (Yopiluvchi tegi yo‘q)
 Atributlari: id, class, style, title, lang, dir, hodisa
 type = TEXT | PASSWORD | CHECKBOX | RADIO | SUBMIT | RESET |
 FILE | HIDDEN | IMAGE | BUTTON (Kiritish turi)
 name = Element nomi
 value = Elementning boshlang’ich qiymati
 4
 checked = CHECKED (Bayroqchalar va ulagichlarning tanlanganlik holati)
 readonly = READONLY (Matn va parol uchun faqat o‘qish uchun)
 disabled = DISABLED (Element taqiqlangan)
 size = Elementning boshlang’ich kengligi
 maxlength = son (Matndagi maksimal simvollar soni)
 onfocus = Element fokuslanganda yuz beradi
 onblur = Element fokusi yo‘qolganda sodir bo‘ladi
 onselect = <a href="/2-navbat-ortasidagi-element-ochirib-tashlansin-agar-navbat-ele.html">Element matni tanlanganda
</a> onchange = Element qiymati o‘zgarganda
 password – parolni kiritish maydoni, bu maydoning matnni kiritish
 maydonidan farqi shundaki bu yerda kiritilayotgan simvollar * bilan
 almashtiriladi va qaysi belgilar kiritilayotganligi ekranda ko‘rinmaydi. Ammo
 kiritilgan matn serverga hech qanday kodlanmasdan oddiy matn ko‘rinishida
 yuboriladi, shuning uchun bu element yordamida mahfiy ma’lumotlarni (kredit
 kartochka nomerlari) yuborish tavsiya qilinmaydi.
 reset – formaning bekor tugmasi. Bu tugma bosilsa formadagi barcha
 qiymatlar boshlang’ich qiymatga qaytariladi.
 submit – formaning jo‘natish tugmasi. Bu tugma bosilsa formadagi
 qiymatlar serverga “value=qiymat” ko‘rinishida jo‘natiladi. Agarda bitta formada
 bir nechta shunday (submit) tugma bo‘lsa unda ularga <a href="/mavzu-korparativ-boshqaruv-modellarini-ozbekistonda-qollash-xu.html">name atributi yordamida
</a> nom berish kerak. Chunki jo‘natilgan ma’lumotlarni qayta ishlovchi dastur
 qaysi tugma bosilganini aniqlab olishi lozim.
 image – formani jo‘natishning grafik tugmasi. Bu yerda src atributi
 yordamida grafik tasvirning manzili beriladi, alt yordamida esa tugmaning
 alternativ matni o‘rnatiladi. Grafik tugmaning sichqoncha bosilgan joyining
 koordinatalari serverga name.x va name.y o‘zgaruvchilar yordamida jo‘natiladi, bu
 yerda name tugma nomi.
 button – umumiy turdagi tugma. value atributiga tugma matni beriladi.
 onclick atributiga tugma bosilganda ishlashi kerak bo‘lgan <a href="/qurilmaga-keladi.html">sstenariy beriladi
</a> 
 SERVER kodi:
 Начало формы
 Name: 
Email:

Message:
 
 
 
 Конец формы
 
 
 </input></input>

Download 143,82 Kb.