|
Internet uchun tarmoq xavfsizligi standartlariBog'liq 5 - Ma\'ruza2. Internet uchun tarmoq xavfsizligi standartlari
So‘ngi kunlarda internet tarmogida elektron tijorat shiddat bilan rivojlanmoqda. Yelektron
tijoratni rivojlantirishi asosan axborot xavfsizligi sohasidagi yutuqlarga yo‘naltirilgan. Shu bilan birga,
asosiy vazifalar ma’lumotlarning mavjudligi, maxfiyligi, yaxlitligi va huquqiy ahamiyatini
ta’minlashdir.
Birlashgan Millatlar Tashkilotining Huquqbuzarliklar profilaktikasi va nazorati bo‘yicha
qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, kompyuter jinoyati xalqaro muammolardan biriga aylandi. Shu
sababli, texnik mohiyati jihatidan tub farqlarga ega bo‘lgan va asosan ko‘lami va ochiqligi bilan ajralib
turadigan Internet va intranet tarmog`iga aloqador tijorat ma’lumotlarining xavfsizligi muammolariga
samarali yechim izlash juda muhimdir.
TCP/IP protokoli orqali ma’lumotlarni uzatish va telekommunikatsiyalarni muhofaza qilishga
e’tibor qaratgan holda tarmoqlarda tijorat ma’lumotlarining xavfsizligini ta’minlash jarayonini
standartlashtirish xususiyatlarini ko‘rib chiqamiz.
Axborot texnologiyalari xavfsizligini ta’minlash, ayniqsa, davlat sirlarini o‘z ichiga
olmaydigan cheklangan ma’lumotlarni qayta ishlaydigan tijorat maqsadlarida foydalanishning ochiq
tizimlari uchun juda muhimdir. Ochiq tizimlar deganda turli xil ishlab chiqarishdagi barcha turdagi
hisoblash va telekommunikatsiya uskunalari majmuasi tushuniladi, ularning birgalikdagi faoliyati
xalqaro standartlar talablariga muvofiqligi bilan ta’minlanadi.
"Ochiq tizimlar" atamasi, agar hisoblash tizimi standartlarga mos keladigan bo‘lsa, u xuddi shu
standartlarga mos keladigan har qanday boshqa tizim bilan o‘zaro bog‘lanish uchun ochiq bo‘lishini
anglatadi. Bu, xususan, axborotni kriptografik himoya qilish yoki ma’lumotlarni ruxsatsiz
foydalanishdan himoya qilish mexanizmlariga taalluqlidir.
Internetning muhim ahamiyati shundaki, u odamlarni bunday texnologiyalarga yangicha
qarashga majbur qiladi. Birinchidan, Internet ularga qiziqqan har bir kishi amalga oshirishi mumkin
bo‘lgan ochiq standartlardan foydalanishni rag‘batlantiradi. Ikkinchidan, bu juda ko‘p turli xil
kompyuterlar ulangan dunyodagi yeng yirik va yehtimol yagona tarmoq bo‘lib, nihoyat Internet tez
o‘zgaruvchan yangi mahsulotlar va texnologiyalarni jahon bozoriga joriy yetishning asosiy vositasiga
aylanmoqda.
Internetda anchadan beri bir qator qo‘mitalar mavjud bo‘lib, ular asosan ko‘ngillilar
tashkilotlari tomonidan taklif yetilayotgan texnologiyalarni standartlashtirish jarayonida sinchkovlik
bilan boshqaradilar. Internet Engineering Task Force (IETF)ning asosiy qismini tashkil etadigan ushbu
qo‘mitalar bir nechta muhim protokollarni standartlashtirdilar va Internetda ularni qabul qilishni
tezlashtirdilar. Ma’lumotlarni uzatish uchun TCP/IP oilasi, elektron pochta uchun SMTP va POP
hamda tarmoqni boshqarish uchun SNMP kabi protokollar IETF harakatlarining bevosita natijalaridir.
Internetda ma’lumotlarni xavfsiz uzatish uchun mashhur protokollar mavjud, ya’ni SSL SET,
IPsec. Ro‘yxatdagi protokollar Internetda nisbatan yaqinda qimmatli ma’lumotlarni himoya qilish
zarurligiga javoban paydo bo‘ldi va darhol amalda standartlarga aylandi.
|
| |
