5-Mavzu: Kuchaytirgichlarda teskari aloqa

Download 201.59 Kb.
Sana	10.06.2023
Hajmi	201.59 Kb.
	#71858

Bog'liq
5-Maruza Teskari aloqa. Kuchaytirgichlarda
Avtomatlashtirilgan boshqarish tizimlarini interasiyasi, Avtomatlashtirilgan loyihalash tizimlari strukturasi va turlari, Axborotlarni kriptografik himoyalash usullari, Bosim o’lchash asboblari, IDЕAL GAZ ARALASHMALARI, Карбюраторли ва газ двигателларининг таъминлаш тизими., 3. Buxgalteriya hisobini tashkil qilish shakllari, Allanazarov Shokirning, 6-Mavzu Protsessorlarning tuzilishi, protsessorlarning ichki re, Kompitorning rivojlanishi davri va Bugungi kun afzalliklari-muhaz.org, Mustaqil ishi Bajardi M. Xo’shshiyeva Qabul qildi F. Qodirov r, Mustaqil ishi Bajardi M. Xo’shshiyeva Qabul qildi F. Qodirov r, Mustaqil ishi Bajardi M. Xo’shshiyeva Qabul qildi F. Qodirov r, 4. Tanlab oluvchilar (selectors)

5-Mavzu:Kuchaytirgichlarda teskari aloqa Reja: 1.Teskari aloqa (TA) haqida 2.Kuchlanish,tok kuchi bo’yicha bo’yicha teskari aloqa (TA). 3.Kuchaytirish koeffitsienti. Teskari aloqa (TA) deb kuchaytirgich chiqish zanjiridan kirish zanjiriga energiya uzatishga aytiladi. Chiqish signali kuchaytirgichning kirish zanjiriga to‘liq yoki qisman uzatilishi mumkin. Bitta kaskadni egallagan TA mahalliy, ko‘p kaskadli kuchaytirgichni butunlay egallagan TA esa umumiy deb ataladi. Umumiy holda TA signali kirish signaliga qo'shilishi yoki ayirilishi mumkin. Shunga qarab, mos ravishda, musbat va manfiy TAga ajratiladi. Agar kuchaytirgichning kirish signali va TA signali fazalari bir xil bo‘lsa, TA musbat, agar n burchakka farq qilsa, ya’ni fazalari teskari bo‘lsa, TA manfiy deb ataladi. Manfiy TAning kiritilishi, tranzistor ishlash sharoiti o'zgarganda, kuchaytirgichning kuchaytirish koeffitsienti va boshqa parametrlari barqarorligini oshiradi. Bundan tashqari, manfiy TA kuchaytirgichning o‘tkazish polosasini oshirish imkonini beradi, nochiziqli buzilishlar darajasini pasaytiradi. Manfiy TA kuchaytirgichlarda, musbat TA esa elektr signallar generatorlarida va maxsus elektron qurilmalarda ishlatiladi. TAli kuchaytirgichning tuzilish sxemasi 5.5-rasmda keltirilgan. Bu yerda К — kuchaytirish koeffitsienti, TA zanjiri TA koeffitsienti ae bilan ifodalanadi. Chiqish signalining qanday qismi kuchaytirgich kirishiga uzatilayotganini зг ko‘rsatadi K uchaytirgichlarda manfiy TAning turli k o ‘rinishlaridan foydalaniladi. TA zanjiri kuchaytirgich chiqishiga qanday ulanganiga mos ravishda kuchlanish bo‘yicha va tok bo‘yicha TA amalga oshiriladi: — kuchlanish bo‘yicha TA amalga oshirilganda TA zanjiri sxema chiqishiga yuklama bilan parallel ulanadi (5.9, a-rasm). Bunda TA kuchlanishi kuchaytirgich RYu yuklamasidagi kuchlanishga proporsional boiadi; — tok bo'yicha TA amalga oshirilganda TA zanjiri sxema chiqishiga RYu bilan ketma-ket ulanadi (5.9, b-rasm). Buning uchun chiqish zanjiriga maxsus RTA rezistor ulanadi, bu rezistordagi kuchlanish pasayishi RYu yuklamadagi chiqish tokiga proporsional bo‘ladi. TAzanjirining kuchaytirgich kirishiga ulanish usuliga mos ravishda ketma-ket va parallel TAlarga ajratiladi: — ketma-ket ulangan TA amalga oshirilayotganda TA zanjiri kuchaytirgichning kirish tomonidan signal manbayiga ketma-ket ulanadi (5.9, d-rasm); — parallel ulangan TA amalga oshirilayotganda TA zanjiri kuchaytirgichning kirish tomonidan signal manbayiga parallel ulanadi (5.9, e-rasm). Manfiy TA signallarini kirish zanjiriga uzatish usuliga qarab uning turini quyidagi amaliy maslahatlar yordamida oson aniqlash mumkin. Agar TA signali tranzistor emitteriga (istokiga) uzatilsa, aloqa ketmaket, agar bazaga (zatvorga) uzatilsa, aloqa parallel amalga oshirilgan bo‘ladi Kombinatsiyalashgan (aralash) ТА: bir vaqtda ham tok, ham kuchlanish bo‘yicha ТА, hamda bir vaqtda ketma-ket va parallel ТА b oT ishi m um kin. T urli ko‘rin ishdagi manfiy TAga ega kuchaytirgichlarning to‘liq tuzilish sxemasi keltirilgan to‘rtta rasmdan ikkitasini ishlatgan holda hosil qilinadi. Manfiy ТА kuchaytirgich parametrlariga qanday ta’sir ko‘rsatishini ko‘rib chiqamiz. Kuchaytirish koeffitsienti. Kuchaytirgichda kuchlanish bo‘yicha manfiy ТА mavjud bo'lsin (5.9, d-rasm). Keyingi ifodalarda, kirish va chiqish toklari hamda kuchlanishlar o'zlarining o‘zgaruvchan tashkil etuvchilari bilan ko‘rsatilgan. (5.3) ТА kuchlanishi kirish kuchlanishidan ayiriladi, shuning uchun (5.4) Agar ТА mavjud bo'lmasa, Ukir = U1 va kuchaytirgichning kuchlanish bo‘yicha kuchaytirish koeffitsienti (5.6) Manfiy TA mavjud boiganda (5.5) ni e’tiborga olgan holda quyidagiga teng bo‘ladi: (5 .6) ni e’tiborga olgan holda manfiy TA mavjud boiganda kuchaytirish koeffitsienti (5.7) (5.7) dan kuchlanish b o ‘yicha m anfiy TAda kuchaytirish koeffitsienti kamayishi ko‘rinib turibdi, lekin bir vaqtning o‘zida uning qiym ati barqarorlashadi. ae KU =100Ku ning qiymati qandaydir sabablarga ko‘ra 50 % ga oshsin, lekin bunda bor-yo’g’I 0,2% ga oshadi. 1 +aeKU =F yig'indi manfiy TAning chuqurligi deb ataladi. Agar manfiy TAda ae>>1 bo‘lsa, bunday TA chuqur manfiy TA deb ataladi. Chuqur MTAda kuchaytirish koeffitsienti quyidagicha boiadi: (5.5) (5.5) dan juda muhim xulosa chiqadi. F> 10 bo‘lganda KUTA faqat TA uzatish koeffitsienti ae bilan aniqlanadi va TAsiz holdagi kuchaytirish koeffitsienti KU bog‘liq bo‘lmaydi.Bu, KUTA ga tem peratura, parametrlar tarqoqligi, radiatsion nurlanish, eskirish kabi omillar ta’sir etmasligini anglatadi. Shuning uchun manfiy TA kiritilganda kuchaytirish koeffitsienti kamaysa ham , turli kuchlanish kuchaytirgichlarda keng qo‘llaniladi. Tok kuchaytirgichlarda asosan tok bo‘yicha parallel manfiy TA qoilaniladi (5.9, d-rasm). Bunda TA kuchlanishi UTA , qo‘shimcha rezistor RTA orqali oquvchi, TAtoki ITA ni hosil qiladi. Kuchaytirgichning kirish zanjirida ITA va kirish signali toki qo‘shiladi.UTA=ICHIQ*RTA tok bo‘yicha teskari aloqa koeffitsienti esa Tok bo'yicha manfiy TA chuqurligi ga teng. Tok bo‘yicha parallel manfiy TA asosan tok kuchaytirgichlarda qo'llanilgani sababli, tok bo‘yicha kuchaytirish koeffitsienti KITA ga uning ta’sirini ko‘rib chiqamiz. (5.7) ga o‘xshab (5.9) topamiz, bu yerda: К, — manfiy TAga ega bo‘lgan kuchaytirgichning tok bo‘yicha kuchaytirish koeffitsienti. Kuchlanish bo‘yicha manfiy TAda KUTA barqarorlashsa, parallel manfiy ТА da KITA barqarorlashadi. Bundan tashqari, temperatura, parametrlar tarqoqligi va boshqa tashqi omillarning KITA ga ta’siri kamayadi. Chuqur parallel manfiy TAda (5.5) ifoda ko‘rinishga keladi, ya’ni tok bo‘yicha kuchaytirish koeffitsienti faqat ikkita rezistor qiymatlari nisbati bilan aniqlanadi. Manfiy TAli kuchaytirgichning kirish qarshiligi RKURTA ТА signalini kirish zanjiriga uzatish usuli bilan aniqlanadi va ТА signalining olinish usuliga bog‘liq bolmaydi Kuchaytirgichga kuchlanish bo‘yicha ketma-ket MTA kiritilganda uning kirishiga kirish signali bilan ТА signali ayirmasiga teng (Um - U TA) signal ta’sir etadi. Bu kirish tokining amalda kamayishiga (ya’ni kuchaytirgich kirish qarshiligining ortishiga ekvivalent olib keladi. Bunda (5.10) ni topish mumkin. Ushbu ifodadan kuchlanish bo‘yicha manfiy ТА kuchaytirgichning kirish qarshiligini Fmarta oshirishi ko‘rinib turibdi. Kuchlanish bo'yicha chuqur manfiy ТА katta ichki qarshilikka ega kirish signali m an b alarid an (datchiklaridan ) ishlaydigan kuchaytirgichlarning kirish kaskadlarida ishlatiladi. Kuchaytirgichga parallel manfiy ТА kiritilganda uning kirish zanjirida kirish signali manbayi va ТА toklari qo‘shiladi. Natijada, kirish kuchlanishi manbayidan olinayotgan tok ortadi (kirish qarshiligining kamayishiga ekvivalent). Parallel manfiy ТА uchun quyidagini yozish mumkin: (5.11) Shunday qilib, ketma-ket manfiy TAga nisbatan parallel manfiy TA RKIRTA ni kamaytiradi, RKIRTA tok bo‘yicha manfiy ТА chuqurligiga teskari proporsional. Manfiy TAli kuchaytirgich chiqish qarshiligi TA signali qaysi usulda olinishigagina bog‘!iq va ushbu signal qanday qilib uning kirish zanjiriga kiritilganiga bog‘liq emas. Avval kuchlanish bo‘yicha manfiy TA zanjiri kiritilgan holni ko'rib chiqamiz. 5.9, a-rasmga muvofiq Manfiylik belgisi yuklama toki ICHIQ ning musbat orttirmalari kuchaytirgich kuchlanishining teskari tomonga o‘zgarishiga olib keladi. Bundan, minus ishorani tashlab yuborgan holda (5.12) ni hosil qilamiz. Bundan, kuchlanish bo‘yicha ketma-ket manfiy TA chiqish qarshiligini Fm arta kamaytirishni aniqlash mumkin. Shunday qilib, MTA qanchalik chuqur bo‘lsa, R shunchalik kichik bo‘ladi Bu chiqish kuchlanishining Ryu ga bog'liqligini sezilarli darajada kamaytirish imkonini bergani sababli, kuchlanish kuchaytirgichlarda muhim rol o‘ynaydi. Endi chiqish toki bo‘yicha MTA kiritilgan holni ko‘rib chiqamiz. 5.9, b-rasmga muvofiq, chiqish toki o‘zgarishi bilan, kuchaytirgichning kirish kuchlanishi ifoda bilan aniqlanadi. Yuqoridagi o‘zgartishlar kabi o‘zgartirishlarni bajarib (5.13) ni topamiz. Shunday qilib, chiqish toki bo‘yicha manfiy TA zanjiri kiritilishi kuchaytirgich chiqish qarshiligini oshiradi. Manfiy TA yordamida kuchaytirgichdagi nochiziqli buzilishlar va xalaqitlar kamaytiriladi. Gap shundaki, hosil bo‘lish tabiatidan qat’i nazar, kuchaytirgich chiqishidagi har qanday signal F maria kamayadi. Natijada, tranzistor ishlashi aktiv element VAXining kichik sohasida amalga oshadi va garmonikalar koeffitsientining kamayishiga olib keladi. Fizik tomondan bu, manfiy TA kuchaytirgich VAXning nochiziqligi kichik sohalarida ishlashini ta’minlashini anglatadi. Manfiy TAli kuchaytirgich uchun nochiziqli buzilishlar koeffitsienti K GTA uchun yozish mumkin. MTA siz ( KU) va MTAli (KUTA) kuchaytirgich AChXlari. Download 201.59 Kb.

Download 201.59 Kb.