|
5. POLADIN TERMİKİ VƏ KİMYƏVİ TERMİKİ EMALI
T.e.n. , dosent, E.M.Cavadov
P L A N:
1.Poladın termik emalının nəzəri əsasları. Termiki emalda baş verən faza çevril-mələri. Anstenitin izotermik çevrilmə diaqramı;
2. Poladın termiki emalının texnologiyası. Termiki emal növlərinin təsnifatı.
3. Tabalma və normallaşdırma. Poladın tablandırılması, onun müxtəlif növləri. Poladın tabənsildilməsi;
4. Poladın termomexaniki emalı. Maşın hissələrinin səthi möhkəmləndirilmə üsulları. Səthi tablandırma;
5. Kimyyəvi –termiki emalın əsasları. Semetlənmə, azaotlama, sionlama. Dif-fuzion metallama.
Ə D Ə B İ Y Y A T
1. R.İ.Şükürov. Metalşünaslıq. Bakı. Çaşıoğlu., 2002.
2. Гуляев А.П. Металловедение.: M., «Металлургия», 1986.
3. Смитлз. Металлы., Пер. с английск. 1986.
Metal və ərintilərdən hazırlanmış hissələri müəyyən temperaturadək qızdırıb, soyutmaqla onların daxili quruluşunu –strukturunu dəyişib, həmin hissələrdə istənilən xassələri almaq məqsədilə aparılan əməliyyata termiki emal deyilir.
Termiki emal –metaldan hazırlanmış məmulatların xassələrini lazımi istiqamətdə dəyişmək üçün ən geniş yayılmış üsuldur. Bu emal metallurgiyada məmulların tex-noloji xassələrini yaxşılaşdırmaq məqsədilə həm aralıq əməliyyat və həmçinin də onların istismar xarakteristikasını təmin etmək üçün kompleks xassələri (mexaniki, fiziki, kimyəvi) verən son əməliyyat kimi tətbiq edilir.
Termiki emal rejiminin əsas parametrləri metalların maksimum qızma tempe-raturu (tmax), həmin temperaturda saxlama müddəti (τs), qızma, soyuma müddətləri (τq, τsoy) və sürətləridir (Vq,Vsoy). Ona görə də istənilən termiki emal rejimini temperatur və zaman koordinat sistemində (t –τ) aşağıdakı kimi təsvir etmək olar (Şəkil 1).
Şəkil 1. Termiki emal qrafiki.
Bu qrafiklə qızdırma temperaturunu, qızma və soyuma müddətini, maksimum temperaturada saxlama müddətini, qızma və soyumanın həqiqi (Vh) və orta sürətini (Vor), istehsal tsiklinin ümumivaxtını təyin etmək mümkündür. Qrafiki olaraq Vh, verilmiş t-da qızma və soyuma əyrilərinə çəkilmiş toxunan xəttin absis oxu ilə yaratdığı bucağınm tg-si ilə təyin olunur. Orta qızma və soyuma
düsturları ilə təyin edilir.
Termiki emalın növünü zamandan asılı olaraq t-un dəyişmə xarakteri ilə deyil, 1-ci növbədə qızdırma və soyuma zamanı metalda əmələ gələn qalıcı (dayanıqlı) strukturla təyin edirlər. Sonuncu əlamətə əsaslanaraq polad və ərintilərin termiki emalı əsasən aşağıdakı qruplara bölünür.
|
