Jadval ko’rinishidagi miqdorlar Kundalik hayotimizda ko’p turdagi jadvallardan foydalanamiz: dars jadvali,
shaxmat yoki futbol o’yinlari bo’yicha musobaqa jadvali, lotereya jadvali, karra
jadvali, matematik jadval va boshqalar. Biz foydalangan tokchalar ham jadvalga
misol bo’ladi. Jadvalni tashkil etuvchilar uning elementlari deyiladi.
Jadval ko’rinishidagi miqdorlar bir o’lchovli (chiziqli), ikki o’lchovli uch
o’lchovli va hokazo bo’ladi. Biz, odatda, chiziqli va to’g’ri to’rtburchakli
jadvallardan foydalanamiz.
Chiziqli jadvallar Chiziqli jadvallar satr yoki ustun shaklida ifodalanadi. Masalan, sinfingizdagi
o’quvchilar ro’yxati sinf jurnalida ustun shaklidagi jadval ko’rinishida yozilgan.
O’quvchilarning familiyalari bu jadvalning elementlarini tashkil etadi. Ularning
har biri o’z tartib raqamiga ega va har bir tartib raqamga faqat bitta o’quvchining
familiyasi mos keladi.
Ikki o’lchovli jadvallar ustunlar va satrlardan tashkil topadi (elektron
jadvallarga oid mavzularni eslang). Ularning elementlari
ustun va satrlar kesishgan kataklarda joylashadi. Bunday jadvallarda biror
elementni ko’rsatish uchun uning nechanchi satr va nechanchi ustunda
joylashganligini, ya’ni satr va ustun bo’yicha tartib raqamlarini bilish kerak
bo’ladi. Demak, ikki o’lchovli jadvalning har bir elementiga ikkita tartib raqami
mos keladi.
Massiv Dasturlash tillarida jadvallar bilan ishlash uchun massiv tushun- chasi
kiritilgan. Massiv — jadval ko’rinishidagi miqdor bo’lib, u ma’lum (aniq) sondagi
bir turli va tartiblangan (tartib raqamiga ega) elementlar majmuidan iborat. Massiv
elementlarining tartib raqami butun sonlarda ifodalanadi. Ular BASIC da manfiy
emas, PASCAL va DELPHI da manfiy bo’lishi ham mumkin.
Dasturlash tillarida har bir massiv o’z nomiga ega bo’lib, ularni nomlash
o’zgaruvchilarni nomlash kabidir. Masalan: a5, dars_jadvali, tub_sonlar.
Massiv element (tokcha) larning tartib raqami indeks deb ataladi. Indeks BASIC
da oddiy qavs, PASCAL va DELPHI da kvadrat qavs ichida ko’rsatiladi. Masalan,
PASCAL va DELPHI da a [5] yozuvi — a nomli massivning beshinchi elementini
bildiradi.
