|
A-guruh iii-bosqich talabasi Musurmonova Marjonaning Asosiy texnologik jarayonlar va qurilmalar fanidan Kurs loyihasi Bajardi
|
| bet | 3/9 | | Sana | 07.06.2024 | | Hajmi | 1,07 Mb. | | #261099 |
Bog'liq marjona1Fizik-kimyoviy xususiyatlari
Xarakterli hidli rangsiz yopishqoq suyuqlik, yorug'lik va havoda qorayadi; molyar massasi 93,13 g/mol; eritish -6,2 °C; qaynash nuqtasi 184,4 ° C; zichligi 1,022 g / sm3 (20 ° C da). Anilin suvda yomon eriydi, lekin etanol, dietil efir, aseton, benzol, xloroform va boshqa organik erituvchilarda yaxshi eriydi. Ko'pgina uglevodorodlar va galogenlangan uglevodorodlar va suv bilan (18% anilin, bp 91,5 °C) azeotrop aralashmalar hosil qiladi.
Ammiak va alifatik aminlarga qaraganda kuchsizroq asos. Bunga aminokislotalarning mezomer effekti, ya'ni N azot atomining yakka elektron juftining benzol halqasining p-elektronlari bilan konjugasiyasi sabab bo'ladi. Elektrofil reagentlar ta'sirida orto va para pozitsiyalarida H vodorod atomlari anilinda osongina almashtiriladi.
Mineral kislotalar (masalan, xlorid yoki sulfat) bilan anilin barqaror tuzlar hosil qiladi. Natriy nitrit bilan reaksiyaga kirishganda, NaNO2 kislotali muhitda azo bo'yoqlar sintezida ishlatiladigan diazonium tuzini beradi. Anilin sulfat hosil bo'lishi sintezning keyingi bosqichlarida anilinning aminokislotasini oksidlanishdan himoya qilish uchun ishlatilishi mumkin.
Anilin azot atomida alkilxloridlar, alkenlar, vodorod ishtirokida esa aldegidlar va ketonlar bilan alkillanadi. Anilinning formaldegid bilan xlorid kislota ishtirokidagi reaksiyasidan 4,4'-diaminodifenilmetan olinadi, undan poliuretanlar olishda metilendifenildiizosiyanat sintezlanadi. Katalizatorlar ishtirokida spirtlar bilan reaksiyaga kirishib, mono- va dialkilanilinlar hosil qiladi. Anilin atsillanganda anilidlar hosil bo'ladi. Anilin bugʻi alyuminiy oksidi Al2O3 ustidan oʻtkazilganda, shuningdek, xlorid kislota bilan qizdirilganda organik sintezda keng qoʻllaniladigan difenilamin (C6H5)2NH hosil boʻladi. Kaliy gidroksid eritmasida anilinning xloroform bilan reaksiyaga kirishishi natijasida fenil izosiyanid hosil bo‘ladi. Anilinning ba'zi reaksiyalari geterotsiklik birikmalar (masalan, xinolin) hosil bo'lishiga olib keladi. Anilinning katalitik gidrogenatsiyasi siklogeksilamin (kaprolaktam sintezidagi oraliq) hosil qiladi.
Anilin etil spirt, efir va anilinda yaxshi eriydi. Anilin bugʻi juda zaharli. Anilinni birinchi marta 1826-yilda O. Unferdorben indigoni ohak bilan birga havosiz qizdirish yoʻli bilan olgan va „kristallin“ deb atagan. 1841-yilda Y. F. Fritsshe indigoga oʻyuvchi ishqor taʼsir ettirib olgan moddani nilin deb nomlagan. 1842-yilda esa N. N. Zinin nitroanilinni (NH4)2 SO3 taʼsirida qaytarish reaksiyasi orqali nilinni sintez qildi va uni „benzidom“ deb nomladi. Bu usul sanoatda keng miqyosda tatbiq etildi. 1843-yilda yuqorida koʻrsatib oʻtilgan usullar yordamida olingan barcha moddalarning bir xil birikma ekanligini isbotladi va shu bilan anilin boʻyoqlar sanoatiga asos solindi. Anilin kuchsiz asos xossali boʻlib, unga tegishli re-aksiyalar orasida diazotlash reaksiyasi, yaʼni nitrit kislota bilan boʻladigan reaksiya katta ahamiyatga ega, chunki bunda olinadigan diazobirikmalar koʻpchilik organik
boʻyoqlarni sintez qilishda ishlatiladi. Anilin oksidlansa qora nilin va emeraldin degan boʻyoqlar hosil boʻladi. Anilin farmatsevtika moddalari, plastmassalar olishda ham ishlatiladi.
Aromatik uglevodorod — molekulasida anilin yadrosi bo‘lgan uglevodorod. Aromatik uglevodorodning asosiy vakillari anilin (C6H6) va uning hosilalaridir (masalan, anilin: C6H5-CH3, stirol: C6H5-CH=CH2 va boshqalar). Arenlarning dastlabki topilgan aʼzolari o‘ziga xos yoqimli hidga ega bo‘lganligi sababli ular aromatik uglevodorodlar deb ataladi.Anilin yadrolari kondensirlangan aromatik uglevodorodlarga naftalin, antrasen, fenantren va boshqalar kiradi. Baʼzi kondensirlangan aromatik uglevodorodlarning molekulasi juda ko‘p anilin yadrosidan tashkil topgan bo‘ladi (masalan, koronenda 6 ta). Aromatik uglevodorodlarning asosiy manbai toshko‘mirni kokslash natijasida olinadigan mahsulotlardir.
Aromatik uglevodorodlar sistematik nomenklatura bo‘yicha arenlar deb ataladi. Anilin molekulasining vodorod atomlari radikallarga almashinganda anilinning gomologlar hosil bo‘ladi.
Anilin
|
Metilanilin
|
Etilanilin
|
Propilanilin
|
C6H5 — H
|
C6H5 — CH3
|
C6H5 — C2H5
|
C6H5 — C3H7
|
|
|
|
|
Anilinning gomologlarini nomlash uchun shakllangan trivial nomlashlar ham ishlatiladi: metilanilin — anilin, dimetilanilin — ksilol, izopropilanilin — kumol, vinilanilin — stirol deb ataladi. Molekulasida bir necha radikallar bo‘lgan birikmalarni nomlash uchun anilin halqasidagi uglerod atomlari raqamlanib, birikma nomlanganda o‘rinbosar (radikal)ning o‘rni sonlar orqali ko‘rsatiladi. Agar anilin molekulasining ikkita vodorod atom radikallarga almashingan bo‘lsa, u holda anilinning hosilalari paydo bo‘ladi. Ular qisqacha birinchi harfi bilan belgilanadi: . SHuningdek, harflar o‘rniga sonlar orqali belgilash ham qabul qilingan.
Anilin (ispancha tolu — Tolu balzami — shundan ilk bor anilin olingan), metilanilin, C6H5-CH3 — aromatik uglevodorod; yonuvchan, rangsiz suyukdik, anilin hidi keladi; qaynash trasi 110,6 ; zichligi 870 kg/m3 (20° da). Ko‘pchilik organik erituvchilar bilan aralashadi. Anilin baʼzi neftlar, toshko‘mir smolasi va koks gazida bo‘ladi. Sanoatda neft fraksiyasini termik ishlash mahsulotlaridan olinadi.
|
|
Bosh sahifa
Aloqalar
Bosh sahifa
A-guruh iii-bosqich talabasi Musurmonova Marjonaning Asosiy texnologik jarayonlar va qurilmalar fanidan Kurs loyihasi Bajardi
|
