Fjalori I Informatikes ne Shqip
Fjalor i shkurtër terminoiogjik i informatikës
A
Abort - ndërprerje e operacionit, procesit ose procedures gjatë kryerjes së tij.
Accept - pranon.
Access time - koha e arritjes së të dhënave.
Accessories - veglat ndihmëse në Windows.
Adapter - kartelë për zgjerim e cila instalohet në kompjuter.
Adress register - numër hemksadecimal i cili e tregon adresën e lokacionit të caktuar të memorjes.
Algorithm - zgjidhja e një problemi hap pas hapi.
allocate - ndarje të resurseve të kompjuterit, si për shembull në disk, shtypës ose memorje të çdo skedari, shfrytëzuesi ose procesi.
alpha numeric characters - shenja alfanu-merike. Të gjitha shenjat që i shfrytëzon kompjuteri, përfshirë këtu edhe shkronjat, shifrat, shenjat për interpunksion dhe shenjat speciale, siç janë: $ , @ i #
ANSI (American National Standar Institute) - Instituti Nacional
Amerikan për Standarde.
ASCII ( American Standard Code for Information Interchange) - Kodi amerikan për këmbim të informacioneve. Renditje standarde e shtatë shifrave binare (shifra e shtatë mund të jepet për kontroll të çiftësisë) e cila aplikohet për paraqitjen e shenjave në kompjuter.
Animation - animacion - Iluzion i lëvizjes me paraqitje të shpejtë të fotografive të njëpasnjëshme, e cila arrihet me përdorim të harduerit dhe softuerit përkatës. Programet më të njohura për animacion janë: 3 D Studio, Autodesk Chaos, Imagine etj.
Application - program i cili është i dedikuar për shfrytëzuesit e rëndomtë, i cili është i projektuar për kryerje të ndonjë pune të caktuar. Për shembull aplikacioni për kontabilitet financiar. Application development tools - vegla për krijim të programeve aplikative.
ALU ( Arithmetic-Logic Unit) - njësi aritmetiko-logjike. Është
pjesë e njësisë qendrore (çip i mikroprocesorit) e cila kryen
operacione kryesore aritmetike dhe logjike me të dhënat.
Artificial Intelligence - intelegjencë artificiale. Emër i sistemeve të
kompjuterit që duhet të shfaqin inteligjencë njerëzore, si kuptim
për fjalën e thënë, si reagim ndaj ambientit të tyre fizik dhe
adaptimit ndaj kushteve të tilla.
Ascending order - rendi i radhitjes së elementeve sipas rendit të
rritjes, prej vlerave më të vogla kah më të mëdhatë (a, b, c ...)
Assembler - përkthyes programor. Program i projektuar që t'i
transformojë instruksionet simbolike në formë më të qëlluar për
t'i kryer në kompjuter.
Assign - dhënie vlerë diçkaje që është shfrytëzuar në programim.
Asterisk - shenja * (yll). Përdoret si shenjë xhoker që mundëson
specifikim të disa skedarëve përnjëherë.
Auto CAD - program aplikativ për projektim kompjuterik dhe
disenjim.
B
Backbone - niveli më i lartë në një rrjet kierarkik kompjuterik.
Backslash - shenja \ ( ASCII kodi 92). Përdoret në specifikimin e
rrugës së diskut ku gjendet skedari i kërkuar.
Backspace - zhvendosje e kursorit për një vend prapa.
Backup - kopje rezerve. Bëhet kopje e përmbajtjes së diskut të
kompjuterit dhe atë në mënyrë periodike, ndërsa vendoset në
shirit magnetik ose në CD.
Bad sector - sektori jo në rregull. Pjesë e disketës ose diskut ku
nuk nuk mund dhe ku nuk është e sigurt të shkruhen
informacione
Bad trac table - tabelë e shtigjeve që nuk janë në rregull. Listë e
pjesëve të çrregulluara fabrikisht dhe të pasigurta për shkruarje,
e cila është e ngjitur në pjesën e prapme të diksut.
Bandwidth - njësi matëse për sasinë e të dhënave të cilat mund
të transmetohen përmes ndonjë rrjeti të komunikimit në një
sekondë.
Bar chart - diagram në formë të shiritave.
Bar code - paraqitje e shenjave alfanu-merike me ndihmën e vijave vertikale me gjatësi të ndryshme. Përdoret si mënyrë për
shifrim universal të prodhimeve.
Bar code reader - lexues bar cod. Pajisje optike për lexim të
shenjave bar cod.
BIOS (Basic Input Output System) - grup i programeve më të
vogla detyra e të cilave është të shfaqë test rutinor kur kyçet
kompjuteri, si dhe ta startojë sistemin operativ të kompjuterit.
BASIC - gjuhë programore e cila është e lehtë për mësim.
Batch - pako. Bashkësi e elementeve ose dokumeneteve të cilat
përpunohen si tërësi.
Batch processing - përpunim paketor. Teknikë që përdor vetëm
një inkuadrim të programit në memorjen kryesore për shkak të
përpunimit të më tepër detyrave të veçanta njëra pas tjetrës.
Baud - bod. Kapacitet maksimal për transmetim të
informacioneve në një kanal të komunikimit, i cili është njësi
matëse e numrit të ndryshimeve të niveleve në sekondë.
Benchmark - krahasim. Program standard i cili shërben për
përcaktimin e performansave të kompjuterëve të ndryshëm.
Beta version - version prove i softuerit para daljes së tij zyrtare
në treg.
BIT ( Binary digiT) - shifra binare janë 0 dhe 1. Kompjuterët
digjital procesojnë informacione në formë digjitale, ndërsa
zbatojnë vetëm shifra të sistemit binar. Ato zakonisht paraqiten
me tension prej 5 V për numrin 1, gjegjësisht 0 V për numrin O.
Binary file - skedar binar i cili përbëhet prej disa bitave, por i cili
nuk është skedar tekstual. Zakonisht ato janë programe me
fotografi.
Binary system - sistem binar. Sistem numërimi për shkruarje të
numrave në kompjuter. Aty ka vetëm dy shifra 0 dhe 1.
Bps (Bits per second) - bit në sekondë. Masë për shpejtësinë e
transmetimit të rrjetave kompjuterike
Blank - i zbrazët, i pashkruar. Shenjë që i përdoret për paraqitjen
e vendit të zbrazët ndërmjet shenjave të shtypura.
Bold - shkronja me kontura më të trasha dhe më të errëta
Bookmark - reference e cila na drejton kah ndonjë dokument i
caktuar hipertekstual i Internetit.
Boot - startimi i kompjuterit, gjatë së cilës fillon puna e sistemit
operativ.Boot block - pjesë e diskut ku gjendet softueri i cili i mundëson
kompjuterit ta fillojë punën.
Boot disk - disk ose disketë prej së cilës startohet sistemi
operativ.
Break - ndërpren. Sinjal special i cili e ndërpet punën e ndonjë
programi. Shpesh fitohet me shtypje të tasteve Ctrl dhe C
përnjëherë.
Browser - fletëkërkues. Program i cili është i dedikuar për
shikimin e dokumenteve hipertekstuale të Internetit. Me ndihmën
e tij shrytëzohet servisi më i dobishëm i Internetit WWW (World
Wide Web). Fletëkërkuesit më të njohur janë Microsoft Internet
Explorer dhe Netscape Navigator.
Buffer - bafer. Vend në kujtesën kryesore të kompjuterit për
ruajtje të përkohshme të të dhënave.
Bug - gabim, defekt. Gabim i paqëllimtë në program, për shkak
të të cilit programi nuk punon si duhet. Në përkthimin më
tekstual nënkupton bubë dhe mendohet se rrjedh prej ngjarjes
kur mola është kapur për ndonjë relej të kompjuterëve të parë
dhe e ka pamundësuar punën e tij.
Bullet - shenjë për renditje e cila përdoret në programet për
përpunim të tekstit.
BBS (Bulletin Board System) - tabelë elektronike për shpallje.
Shërbim telekomunikues përmes të të cilit konsumatorët
komunikojnë, këmbejnë informata etj.
Bus - mbledhëse. E lidh pllakën amë të kompjuterit me
procesorin, kujtesën, diskun dhe elementet tjera kompjuterike.
Byte - bajt. Tetë bita. Shpesh është numër binar tetëshifror i cili
paraqet një shkronjë.
C
Cache - kesh. Pjesë e kujtesën e rezervuar për ruajtje të të
dhënave që përdoren shpesh, te të cilat procesori ka qasje shumë
më të shpejtë sesa në hard disk. Kujtesën kesh mund të gjendet
në memorjen RAM ose në hard disk.
Cancel button - tast për shfuqizimin e funksionit të zgjedhur. Te
numri më i madh i programeve tasti për shfuqizim aktivizohet me
shtypjen e tastit Esc.
Case sensitive - dallimi i shkronjave të mëdha dhe të vogla. Me shpesh gjatë krahasimit të dy fjalëve apo teksteve.
CRT (cathode ray tube) - gypi katodik i ekranit.
CPU (Central Processing Unit) - njësi qendrore e procesuimit.
Zemër e kompju¬terit personal. Udhëheq dhe drejton me të
gjitha operacionet për përpunim të të dhënave.
Centronics port - portë e kompjuterit në të cilën shpesh lidhet
shtypësi.
Chanel - kanal. Rrugë në të cilën transmetohet informacioni
digjital në kompjuter.
Character - shenjë; karakter. Cilado shkronjë, shenjë e
interpunksionit, ose ndonjë nga njëqind shenjat tjera që mund të
vërehen në ekran, gjegjësisht të cilat mund të shtypen.
CPI (character per inch) - numër i shenjave në një inç. Njësi
matëse për matjen e dendësisë së shkrimit. Shprehet me numër
të shenjave në një inç.
Check box - kuti katrore për dialog e cila mund të jetë e kyçur
ose e çkyçur, gjegjësisht të jetë e zgjedhur ose jo, ndonjë opcion
në kornizën për dialog.
Checksum - shumë për kontroll. Shuma e numrave që përdoren
për kontrollim të mbledhjes.
Click - klik. Shtypje dhe lëshim i tastit të minakut, pa mos e
lëvizur.
Client - klient. Sistem i cili mund të punojë i pavarur, edhe pse në
një masë edhe ky është i varur prej ndonjë sisitemi tjetër. Për
kompjuterin që është i lidhur në rrjet kompjuterik shpesh thuhet
se është klient.
Client-server network - rrjet i tipit klient-server.
Clip art - bashkësi e vizatimeve grafike dhe fotografive të
shkruara në skedar të veçantë i cili është i arritshëm për
përdorim të ndonjë aplikacioni, për shembull, për përpunim të
tekstit ose të grafikës.
Clipboard - kohësisht, skladim i fshehur për tekst ose fotografi të
cilat priten ose kopjohen.
Clock speed - shpejtësi e ores. Shpejtësia e punës së procesorit
në kompjuter matet me megahercë (MHz) ose me gigahercë
(GHz).Sa më e shpejtë është shpejtësia e procesorit, aq më tepër
urdhëra mund të kryejë kompjuteri.
Clone - klon. Kompjuter i cili paraqet kopje të suksesshme të kompjuterit tjetër të (standardizuar). Më shpesh kjo u dedikohet
atyre kompjuterëve të cilët janë kompatibil me kompjuterët e
kompanisë IBM.
Cod - kod. Diçka që është shkruar me gjuhën kompjuterike, në
letër ose në kompjuter.
Code page - faqe e koduar. Tabelë e cila tregon se cili karakter i
përgjigjet shenjës në ekran dhe me shtypjen e tasterit a
përfitohet e njëjta shenjë.
CGA (Color Graphics Adapter) -videokartelë e cila është më e
vjetëruar.
COM port - portë seriale. Më shpesh në kompjuterët ekzistojnë dy
porta seriale të shënuara si C0M1 dhe COM2.
Command interperter - program i cili i integron dhe i përpunon
urdhërat e dhënë në kompjuter. Në sistemin operativ DOS është
programi C0MAND.COM, ndërsa në WINDOWS është WIN.INI
COBOL (Common Business Orientated Language) - gjuhë
progamore nga gjeneratat më të vjetra të cilat përdoren për
aplikacione financiare.
Communication protocol - përmbledhje e programeve e cila
mundëson transmetim dhe këmbim të të dhënave ndërmjet dy
ose më tepër kompjuterëve.
CD (Compact Disc) - kompakt disk. Medium për memorim të të
dhënave digjitale dhe audio. Në kompakt disk mund të vendoset
muzikë prej 72 minutave ose të dhëna prej 650 MB.
CD ROM (Comapct Disc Read Only Memory) - njësi harduerike për
leximin e kompakt disqeve. Me këtë njësi mund vetëm të lexojmë
e jo edhe të shlyejmë ose të regjistrojmë të dhëna të reja.
COMPAQ (COMPAtibility Quality) - shenjë e prodhimeve cilësore
të kompjuterëve desktop dhe laptop.
Compiler - kompajler; përkthyes. Program i cili i përkthen disa
gjuhë të larta programesh në ndonjë gjuhë makinerike.
CompuServe - njëra ndër rrjetat më të mëdha të Internetit në
botë. Klientëve të tyre ju ofron këmbim të skedarëve, të të
dhënave, të postës elektronike etj.
CAD (Computer Aided Design) - shfrytëzim i kompjuterit për
krijime të vizatimeve ose për projektime të ndonjë objekti ose
sistemi. Programet më të njohura nga kjo sferë janë Auto Cad,
Auto Sketch, Design CAD, Lab View etj.CAM (Computer Aided Manifacture) - prodhim me ndihmën e
kompjuterit.
CASE (Computer Aided Software Engineering) - vegël softuerike
për programerët. Shfrytëzohen për planifikim, analizim si dhe
projektim të dokumentacionit në softuerin kompjuterik.
Computer analyst - analitik kompjuteristik. Person i cili i definon
problemet dhe saktësisht i pëcakton hapat për zgjidhjen e tyre
me anë të kompjuterit.
Configuration - konfiguracion. Mënyrë e lidhshmërisë së
kompjuterit me njësitë tjera periferike në një sistem të
përbashkët.
Controller - vegël teknike e cila i mundëson veglës tjetër të
komunikojë me kompjuterin.
Conversion - konverzion. Proces i transformimit të të dhënave
(tekst, grafik) nga një format në tjetër.
Cooki file - skedar në të cilin ruhen skedarët e shfrytëzuar
(cookies). Zakonisht gjendet në emërtuesin bashk me
fletëkërkuesin (shembull në emërtuesin Internet Explorer).
Corel DRAW- Pako programore e dedikuar për vizatim dhe punim
me fotografi.
Corrupted file - skedar i dëmtuar. Dëmtimi mund të jetë për
shkak të ektorëve të diskut që nuk janë në rregull, prishjes fizike
ose gabimeve të shkaktuara nga programi.
Crash - gjendje kur kompjuteri bie prej funksionimit të tij dhe më
tutje nuk mund të përdoret. Pas kësaj kompjuteri zakonisht
përseri startohet.
Current drive - disk me të cilin shfrytëzuesi punon momentalisht.
Cursor - kursori. Tregues i pozicionimit. Vijë vertikale e lëvizshme
që dridhet dhe vezullon e që paraqitet në ekran si indikator vizuel
e cila mund të dislokohet edhe vertikalisht edhe horizontalisht me
anë të urdhërave prej tastierës.
Cyberphobia - kiberfobia. Frikë nga kompjuteri.
CRC (Cyclic Redundancy Check) - metodë e testimit për të dhënat
dalëse nga disku për shkak të sigurisë prej gabimeve.
D
Data - të dhënat. Nocion i përgjithshëm për numrat, simbolet dhe
madhësitë analoge të cilat shfrytëzohen si madhësi dalëse për përpunimin e kompjuterit.
Database - baza e të dhënave. Bashkësi e të dhënave të lidhura
ndërmjet vete dhe të organizuara paraprakisht. Programet më të
njohura për udhëheqjen e bazave të të dhënave janë: Oracle, MS
SQL Server, Informix, Sybase etj.
Data security - mbrojtje e të dhënave nga ndërhyrjet e qëllimta
ose të rastësishme nga njerëz jo të autorizuar.
Data type - tip i të dhënave. Mund të jenë: tekstuale, numerike,
logjike, dhe të dhëna të datave.
Dead lock - ndërprerje; bllokim. Situatë kur ndonjë program nuk
mund të realizohet në kompjuter, për shkak se e pret rastin që
faktikisht kurrë nuk do të ndodh.
Debug - testim i programit të kompjuterit me korrigjim të
gabimeve të paraqitura në te.
Default value - ndonjë vlerë që nënkuptohet. Vlerë që programi
automatikisht e zgjedh po qe se shfrytëzuesi nuk jep ndonjë vlerë
tjetër. Për shembull ngjyrat që i jep WIND0WS-i janë default
vetëm po qe se shfrytëzuesi nuk i përdor.
Defragmentation - defragmentim. Proces i bashkangjitjes i të
dhënave të një programi në disk, që të mund të shpejtohet puna
e tij. Është e preferueshme që defragmenting të bëhet një herë
në javë, për të shpejtuar punën e diskut.
Density - dendësi. Njësi matëse për numrin e të dhënave të cilat
mund të shkruhen në ndonjë medium (disketë, shirit magnetik
etj).
Decsending sort - renditje me radhitje të kundërt.
Desktop - sipërfaqja aktive e ekranit gjatë punës me Windows, e
cila përmban dritare dhe ikona.
Desktop computer - kompjuter i cili pozicionohet horizontalisht në
tavolinën punës.
DTP (Desktop Publishing) - Pako e softuerit me të cilën
kompjuteri mund të përdoret për disenj të dokumenteve, duke
përfshirë fotografi, tekst dhe kontroll të pamjes së dokumenteve
dhe shtypjen e tyre.
Destination file - skedar që pranon.
Device - vegël, mjet, përbërje, njësi. Nocion i përgjithshëm i cili
shfrytëzohet për të identifikuar ndonjë komponentë të
kompjuterit (disk, tastaturë, minak, etj).Device driver - softuer i cili i mundëson kompjuterit të
komunikojë me njësitë periferike.
DAT (Digital Audio Tape) - shirit magnetik në të cilin
memorizohen të dhënat me sasi shumë të mëdha.
DVD (Digital Video Disk) - teknologji e harduerit e cila mundëson
shiqimin e filmave, spoteve muzikore etj.
DMA (Direct Memory Access) - proces i transmetimit të një sasie
të madhe të të dhënave ndërmjet diskut dhe kujtesës punuese të
kompjuterit.
DirectX - varg i programeve standarde për aplikacione të
Microsfti-t, i dedikuar për lojra dhe aplikacione multimediale.
Disk controller - kartelë e cila e lidh kompjuterin me diskun;
zakonisht gjendet në pjesën e poshtme të diskut.
Disk drive - njësi fizike e cila e pranon dhe e kthen diskun
magnetik dhe mundëson lexim dhe shkrim të të dhënave.
DOS (Disk Operating System) - njëri ndër sistemet më të njohura
operative i cili është shumë përfshirës dhe shfrytëzohet nga
kompjuterët personal. I prodhuar nga kompania Microsft në vitin
1982.
Domain - grup i kompjuterëve emrat e të cilëve e ndajnë të
njëjtën prapashtesë. Shembull: com (firmë komerciale), org
(organizatë pa përfitim), gov (qeveri), edu (institucion arsimor),
net (provajder i Internetit). Njësoj ekzistojnë edhe prapashtesa të
cilat i identifikojnë shtetet p.sh. mk prapashtesë për Maqedoninë.
Dpi (dots per inch) - pika në inç. Njësi për matjen e rezolutës së
shtypjes në shtypës . Rezoluta te shtypësit amë sillet rreth 300
dpi, ndërsa te shtypësit lezër arrin deri në 1200 dpi.
Double click - klikim; shtypje e dyfishtë. Klikim i shpejtë dhe
lëshim i tastit të minakut dy here pa lëvizjen e minakut ndërmjet
dy klikimeve.
Double precision - precizitet i dyfishtë. Teknikë me të cilën
paraqiten numrat me gjatësi të dyfishuar.
Download - kopjim i ndonjë programi ose skedari prej ndonjë
kompjuteri kryesor në kompjuterin personal.
Draft quality - kualitet i shtypit, i cili është i lexueshëm, por nuk
duket aq mirë për përdorim që ai dokument të botohet në ndonjë
revistë ose libër. Zakonisht shfrytëzohet për nxjerrjen e kopjeve
që të shkojë në korrekturë.Drag-and-drop - tërheqje dhe lëshim i tastit të minakut.
Drop-down menu - Lista e urdhërave të menysë së aktivizuar, të
radhitura njëra pas tjetrës.
DLL (Dynamic Link Library) - grup e funksioneve të cilat
shfrytëzohen gjatë programimit në Windows.
E
EPROM (Electrically Programmable Read Only Memory) - çip
memorizues përmbajtja e të cilit nuk mund të ndryshohet.
E-mail (electronic mail) - postë elektron¬ike. Njëri nga shërbimet
më të njohura të Internetit me të cilin porositë dërgohen prej një
kompjuteri në kompjuter tjetër.
Embedded object - objekt i ndërvënë.
EMM386.EXE - program i cili mundëson vendosjen e drajverave
dhe programeve në hapësirën e lartë të memories.
Emulator - emulator. Program cili i mundëson kompjuterit të
zbatojë programe të shkruara për kompjuter tjetër.
Encryption - shifrim. Kodim i porosisë me çka nuk mundësohet
hyrje e palejuar deri te ajo.
EOF (end of file) - fund i skedarit. Shenjë për fundin e skedarit, e
cila shfrytëzohet si indikator se këtu kryhen të dhënat.
Ethernet - rrjet lokal kompjuterik i konstruktuar prej llojit të
kabllove me mundësi të bartjes deri më 10 Mbit/sec.
Event - rast; paraqitje. Moment kur paraqitet ndryshimi specifik i
ndonjë gjendjeje.
Exchange - këmbim i informatave ndërmjet dy lokacioneve.
Exchengeable disk - disk transmetues. Tip i diskut i cili montohet
në shtëpizë të posaçme dhe është i transmetueshëm.
Executable file - program zbatues. Skedar i cili mund të aplikohet
në kompjuter.
Expression - shprehje matematikore ose logjike e shkruar në
gjuhën programore
EBCDIC (Extended Binary Decimal Interchange Code) - kod i cili i
përdorë tetë shifra binare të krijuara nga IBM, ndërsa i paraqet
shenjat (shkronjat, numrat etj.) nga kompjuteri i cili i proceson.
External modem - modem i jashtëm. Modem në kuti të veçantë,
kabllo dhe mbushës i cili më së shpeshti aktivizohet në portën
seriale të kompjuterit.
Extranet - intranet i cili u është lënë në disponim klientëve dhe
blerësve të jashtëm me qëllim që t'i shohin të dhënat. Më shpesh
ata janë të siguruara me shifra që të ruhet siguria e blerësve.
Përgjigju duke Cituar
1. 20-04-2009 23:26#2
Apocalyps
Senior Member
Antarësuar
Feb 2009
Postime
151
Faleminderit
4
Thanked 9 Times in 3 Posts
F
Fan ventilator - ventilator i cili mundëson cirkulimin e ajrit
nëpërmjet pjesëve kompjuterike dhe e pamundëson nxehjen e
tyre.
Fatal error - gabim në programin kom¬pjuterik i cili e ndalon
funksionimin e tij.
Fault tolerance - tolerim i gabimeve. Aftësi e ndonjë sisitemi që ta
vazhdojë funksionimin normal edhe pse ekziston problem në
harduer ose softuer.
Fax modem - faks modem. Modem i aftësuar të pranojë dhe të
dërgojë fakse. Në këtë rast fakset janë elektronike.
Fiber optics - fije optike. Mundëson shpejtësi të madhe të bartjes
së të dhënave në rrjetat kompjuterike.
File - skedar; fajll; datotekë. Pa marrë parasysh çfarë informate,
të grumbulluar dhe të inçizuar nën një emër. Skedari mund të
përmban tekst, grafikon, program etj.
FAT (File Allocation Table) - tabelë e cila shërben për renditjen e
skedarëve e cila gjendet në fillim të diskut dhe përmban
informata për ata pjesë të diskut të cilat shfrytëzohen, pjesë të
diskut të cilat nuk shfrytëzohen dhe ato të cilat nuk mund të shfrytëzohen për shkak të dëmtimit të blloqeve në disk.
File control system - program i cili udhëheq me bartjen e të
dhënave nga ciladoqoftë pajisje deri në ndonjë pajisje tjetër.
File locking - përmbyllje e skedarit. Ndalesë që më tepër se një
shfrytëzues ta ndërrojë përmbajtjen e skedarit.
File protection - mbrojtje e skedarit. Komandë e kompjuterit e
cila e ndalon shkruarjen dhe fshirjen e të dhënave në skedar, por
e lejon leximin e tyre.
Firewall - sistem rrjetor për sigurim i cili ndihmon në ndërprerjen
e hyrjes së paautorizuar në sistemin kompjuterik; thjesht ky
është kompjuter i lidhur në Internet dhe me të cilin zhvillohet i
gjith komunikimi në Internet.
Floppy disk - disk i butë, disketë
Footer - tekst i cili paraqitet në pjesën e poshtme në secilën faqe.
FF (Form Feed) - urdhër i cili shfrytëzohet i që ta lëviz letrën në
printer në faqe të re. Zakonisht në tabelën kontrolluese të
printerit gjendet një tast i cili mundëson kryerjen e funksionit
përkatës.
FORTRAN (FORmula TRANslation) - gjuhë programore e krijuar në
kompaninë IBM e cila shfrytëzohej për programimin e
aplikacioneve tekniko shkencore.
Freeware - programe pa pagesë, por të mbrojtura me ligj për
autorizim
FAQ (Frequently Asked Question) - pyetje ose lista me pyetje dhe
përgjigje të cilat janë shumë të shpeshta dhe shumë shfrytëzues
ballafaqohen me këto të dhëna. Këto lista janë shumë
frytdhënëse për shkak të këmbimit të informatave.
G
GIGO (Garbage In, Garbage Out) - princip në të cilën po qe se
hyjnë të dhëna jokor-rekte dhe jovalide në kompjuter, ai do të
japë rezultate jokorrekte dhe të pakuptimta.
GUI (graphical user interface) - interfejs grafik i shfrytëzuar për
sisteme opera¬tive. Komunikimi ndërmjet shfrytëzuesit dhe
programit zhviliohet me anë të shfrytëzimit të ikonave, dritareve
dhe të ngjashme. Një shembull për një iterfejs të tillë që e
shfrytëzojmë është Windows-i.
Guru - Njeri me kapacitet të lartë i cili dëshiron t'u ndihmojë të tjerëve në zgjedhjen e problemeve të tyre.
H
Hacker - haker. Person për të cilin kompjuteri është hobi. Sot
shumë njerëz termin haker e identifikojnë me person i cili në
mënyrë të paligjshme hy në kompjuter të huaj.
Halt - ndalesë. Ndalje e realizimit të operacioneve të renditura në
programet kompjuterike.
Hand-held computer - kompjuter i vogël që mund të mbahet edhe
në dorë.
Hang - rri varur. Mosfunksionim i kompjuterit. Kur kompjuteri
rinë varur, i ekrani duket normal, por çfarëdo pune tjetër është e
pamundur të futet në funksion.
Hard copy - rezultatet e shtypura në letër.
Hardware - hardueri, gjërat fizike apo të prekshme të
kompjuterit.
Help - ndihmë. Funksion i cili është i pranishëm në shumë
programe, i cili shërben si ndihmë e shfrytëzuesit për përdorimin
e programit.
Hertz (Hz) - herc. Cikël në sekondë me të cilin matet shpejtësia e
procesorit në kompjuter.
HEX (Hexadecimal) - Sisitem numëror në matematik, në të cilin si
bazë e numërimit është numri 16. Për shfaqjen e numrave
përdoren shifrat 0-9 dhe shkronjat A-F. Është shumë i qëlluar për
përdorimin e kalkulimeve kompjuterike.
Hidden file - skedar i fshehur. Skedar i cili përmban atribute të
cilat nuk lejojnë që emri i skedarit të kopjohet, të fshihet ose të
shfletohet.
High tech - teknologji e lartë
Host computer - kompjuter kryesor me të cilin lidhen kompjuterët
tjerë.
Hot key - tast ose kombinim i tasteve i cili zbaton instruksion të
përcaktuar pa marrë parasysh se çka punon procesori në
momentin e dhënë.
HTML (Hyper Text Markup Language) - format hipertekstual për
punë me dokumente. Shërben për krijimin e dokumenteve WEB
në internet.
Hub - hab. Paisje në të cilën kyçen kompjuterët të cilët janë të lidhur në rrjet.
Hyphenation - ndarje e fjalëve
I
Illegal - jolegal. Parametra hyrëse të cilët janë të papranuara, për
shkak se nuk i përmbushin specifikacionet e vendosura në
programe.
Image processing - përpunim i grafikonëve
Imaging - proces i shkrimit të grafikës në ndonjë medium, për
shembull në shirit.
Implementation - implementim. Instalim i sitemit kompjuterik.
Infrared - teknologji e cila shfrytëzon ndriçimin për lidhjen të
kompjuterëve pa kabëll.
Initialization - inicializim. Operacion për formatim të diskut ose
disketës, si dhe përgatitje për shkruarjen dhe përdorimin e të
dhënave.
Ink-jet printer - shtypës pështyes që hedh ngjyrën në letër.
Input data - të dhënat hyrëse.
Insert mod - rregull për futjen e të dhënave.
Install - instalim, futja fillestare e ndonjë programi në kompjuter.
Instruction - instruksion. Urdhër i destinuar për mikroprocesorin.
Integer - numër i plotë pa presje decimale
L
Line printer - shtypës i cili shtyp përnjëherë një rresht tekst.
Link- lidhje; lidhshmëri.
Load - mbushje, futje e programit në memorje.
LAN (Local Area Network) - rrjet lokal në kuadër të një hapësire
ose ndërtese. Lidhje e dy ose më tepër kompjuterëve me kabllo
me qëllim të këmbimit të informatave.
Local printer - shtypës i cili është i lidhur drejtpërdrejt me një
stacion punues, i cili nuk është në disponim të shfrytëzuesve tjerë
të rrjetit.
Login - Paraqitje në kompjuter. Në këtë rast kompjuteri kërkon
nga shfrytëzuesi që të identifikohet me emrin dhe shifrën.
Logoff- çlajmërim. Largim nga puna me kompjuter.
Loop - cikël. Renditje të instruksioneve kompjuterike të cilat
praktikohen me anë të përsëritjeve, gjersa nuk përmbushet ndonjë kusht.
M
Machine code - kod makine. Përmbledhje e instruksioneve
kompjuterike në ndonjë kompjuter të posaçëm i cili niund ta
kryejë urdhërin.
Macro - makro. Serial i urdhërave të cilat kryhen me shtypjen e
një tasti ose me ndonjë urdhër. Në të shumtën e rasteve i
shkruan vetë shfrytëzuesi për ta lehtësuar punën gjatë
përsëritjeve të një morie urdhërash.
Mailbox - sandëku postar.
Main program - pjesë kryesore e pro¬gramit e cila i kontrollon
nënprogramet.
Mass storage - pajisje në të cilën mund të vendoset një numër i
madh i të dhënave.
Medium - medium. Bartës i të dhënave, shpesh mendohet në
disketë, CD-ROM dhe të ngjashme.
MMU (Memory Management Unit) - pajisje e cila udhëheq
kujtesën.
Merge - bashkim, kombinim i dy ose më tepër skedarëve.
Message - porosi nga kompjuteri e cila informon për diçka.
MIDI file - skedarë me përshkrime muzikore.
MIPS (Million Instruction Per Second) -milion instuksione në
sekondë. Njësi matëse për shpejtësinë me të cilën procesori i
kryen instruksionet. Për shembull, procesori Pentium i cili punon
në 100 MHz kryen 100 milionë instruksione në sekondë, pra 100
MIPS-a.
Millisecond (ms) - milisekondë. Kohë e barabartë me pjesën e
njëmijtë të sekondës. Shfrytëzohet për shprehjen e shpejtësisë te
hard disqet.
Mode - regjim i punës; mënyrë e punës. Njëra nga gjendjet
alternative të punës së kompjuterit.
MODEM (MOdulator/DEModulator) - modem. Regullator i cili të
dhënat e dërguara i shndërron në sinjal telefonik, të qëlluara për
lidhje të drejtpërdrejtë telefonike.
Motherboard - pllaka amë e kompjuterit në të cilën janë të
lidhura të gjitha elementet e harduerit.
Multimedia - kombinim i tekstit me fotografi dhe zë, videoanimacion.
MIME (Multipurpose Internet Mail Extensions) - standard për
bashkangjitjen e skedarëve në porositë elektronike.
Multitasking - aftësi e sistemit operativ që njëkohësisht të
ushtrojë më shumë programe.
N
Network - rrjet i kompjuterit.
NetWare - sistem operativ rrjetor i shpikur nga kompania Novell.
Network adapter - adapter i rrjetit. Kartelë e cila instalohet në
kompjuter përmes të cilës ai lidhet në rrjet.
Network administrator - njeriu i cili e mbikëqyrë punën e rrjetit
kompjuterik dhe që udhëheqë me të.
Network protocol - protokoll rrjetor. Bashkësi e standardeve
kompjuterike në një rrjet.
Node - nyje, pika ngjitëse në rrjein kompjuterik
Non-interlaced - sa i përket disa monitorëve te të cilët topi
elektronik pas një kohe e kalon ekranin pa mos lëshuar asnjë
vijë.
Notebook computer - kompjuter i vogël me format sa një faqe e
letrës.
Numeric keypad - tastierë numerike.
O
OLE (Object Linking and Embedding) -mënyrë e këmbimit të
informatave ndërmjet dy skedarëve me aplikim të njëjtë ose të
ndryshëm në Windows.
Off-line - i çkyçur
On-line - i kyçur
ODBC (Open Data Base Connectivity) - standard i cili mundëson
hyrje në sisteme të ndryshme të bazave të të dhënave.
Operating System - sistem operativ. Softuer i cili është lidhje
ndërmjet shfrytëzuesit dhe kompjuterit.
Optical cable - kabëll optik për lidhje rrjetore të kompjuterëve me
të cilin arihet shpejtësi e madhe në përcjelljen e të dhënave.
OCR (Optical Character Recognition) - njohje e simboleve optike.
Program i cili identifikon shenjat e shkruara dhe ato të shtypura
dhe pastaj krijon skedar tekstual.OEM (Original Equipment Manifacturer) - prodhues i
komponenteve të ndryshëm, të cilët pastaj lidhen me klientin, e
emri i tij figuron në kompjuter.
Overflow - tejkalim. Gjendje e cila paraqitet si rezultat i
operacionit aritmetik; e tejkalon kapacitetin e kujtesës për
ruajtjen e rezultatit.
Overload - ngarkim i tepërt. Ngarkim më i j madh sesa pajisja;
mund ta mban atë për të cilën është konstruktuar.
Overstrike - nënvizim.
Overtype - shkrim përmbi tekst.
Overwrite - mbulim i informatës e cila më parë ka qenë në atë
vend.
P
Page break - ndërprerje e faqes. Vend ku mbaron një faqe dhe
fillon faqja tjetër.
Page layout - pamje e faqes
Ppm (pages per minute) - faqe në minute. Njësi matëse e
shpejtësisë së shtypësit gjatë shtypjes.
Pagination - operacion automatik te programet për përpunimin e
tekstit, i cili shërben për renditjen e tekstit nëpër faqe me
numerimin e tyre.
Palmtop computer - kompjuter i vogël i cili mund të mbahet në
një dorë.
PASCAL - Paskali. Gjuhë kompjuterike.
Password - Fjalë e fshehur e cila përdoret për hyrje në sistemin
kompjuterik.
Patch - arnim. Ndryshim i kodit programor, i cili zakonisht bëhet
pas mbarimit të softuerit me qëllim që të përmirësohen disa
gabime.
Path name - emri i datotekës së bashku me rrugën me të cilën
arihet deti tek ajo.
Pause - pauzë. Tast ose urdhër i cili përkohësisht e ndërpren
punën e ndonjë programi.
Peer-to-peer - rrjet lokal ku çdo kompjuter i kyçur është i
barabartë. Në rrjet nuk ekziston server.
Peripheral device - pajisje e harduerit e cila kyçet në kompjuter.
Permanent SWAP file - skedar i përhershëm në Windows me të cilin shtresohen të dhënat dhe instruksionet programore kur nuk
mund të vendosen në kujtesën RAM.
PCMCIA (Personal Computer Memory Card International
Association) - komitet i cili krijoj standarde për memorje me
kapacitet më të madh e aplikuar te kompjuterët laptop.
PIXEL (Picture Element) - Element më i vogël i monitorit
kompjuterik i cili mundë të kontroliohet. Sa më i madh të jetë
numri i pikselave, aq më e mirë është rezoluta.
Pirate - person i cili merret me formën ilegale të kopjimit të
softuerave.
Plasma display - teknologji e përdorur për konstruimin e ekranit
te kompjuterët laptop.
Plotter - vizatues. Pajisje e cila shërben për vizatimin e
rezultateve të përfituara nga kompjuteri.
Plug and play - kyçe dhe puno. Pajisje të cilat kompjuteri
automatikisht i detekton dhe i instalon drajverat e nevojshëm në
të.
Pointer - tregues. Fotografi e vogël në ekran, zakonisht në formë
të shigjetës; lëvizjet e saja kontrollohen nëpërmjet minakut.
Port - portë; lidhje; hyrje.
Portability - përcjellshmëri. Cilësi e programave kompjuterike që
të mund të adaptohen në lloj-lloj tipash të kompjuterëve.
Power supply - furnizues i rrymes te kompjuteri.
Print queue - pritje, rend për shtyp.
Print server - zakonisht njëri prej kompjuterëve në rrjet i cili
dirigjon me të gjitha kërkesat për shtyp dhe me të gjithë
shtypësit që janë të lidhura në rrjet.
Printer driver - softuer i cili i mundëson kompjuterit që të punojë
me shtypësin.
Procedure - rradhitje e instruksioneve kompjuterike të cilat
bashkarisht veprojnë për një nevojë dhe detyrë të caktuar.
Processing - përpunim i të dhënave.
Programming language - gjuhë programore me të cilën
programeri e shkruan programin kompjuterik.
Prompt - shenjë për thirrje; shërben për shkruarjen e urdhërave.
Purge - shlyerje pas së cilës të dhënat e shlyera nuk mund të
kthehen më.Q
Query - pyetje. Instruksion kompjuterik i cili i parashtron pyejte
bazës së të dhënave.
Quit - ndalje. Urdhër me të cilën para kohe ndalet ekzekutimi i
programit.
QWERTY - tastier në të cilën rreshti më i lartë i saj fillon me
shkronjat Q, W, E, R, T, Y. Ekzistojnë edhe lloje tjera të
tastierëve si per shembull QWERTZ.
R
Radio button - radio sustë. Mund të zgjedhim vetëm një sustë të
këtij lloji në program.
RAM (Random Access Memory) - kujtesa kryesore kompjuterike
në të cilën janë të vendosura të dhënat të cilat përpunohen.
Read-only - vetëm lexim. Të dhënat mund të lexohen, por jo
edhe të ndryshohen.
ROM (Read Only Memory) - kujtesa e pashlyeshme nga e cila
mund të lexohen të dhënat.
RTC (Real Time Clock) - Çip kompjuterik i cili ka funksion të orës
që ta informojë kompjuterin për kohën e saktë, datën dhe vitin.
Reboot - përsëri startim të kompjuterit, zakonisht për shkak të
rënies së sistemit.
Record - grup i të dhënave të cilat i takojnë një grupacioni. Për
shembull, emri i ndonjërit, mbiemri, adresa dhe numri i telefonit.
Recover - kthim në gjendjen normale të punës pas paraqitjes së
gabimit në sistem.
RAID (Redundant Array of Inexpensive Drives) - kombinim i më
shumë disqeve me qëllim që të rritet siguria e të dhënave nga
ndonjë humbje e paparashikuar.
Refresh rate - shpejtësi për freski. Numër maksimal i fotografive
që mund të shfaqen në ndonjë monitor për një sekondë. Paraqitet
me herc.
RDBMS (Relational Data Base Management System) - sistem për
udhëheqjen e bazave të të dhënave.
Remote computer - kompjuter i larguar.
Remote control program - program me komandim prej së largu.
Repeat delay - koha e nevojshme që të shtypet një tast e që të
paraqitet karakteri i cli përgatitet që të dale në ekran.Reset button - sustë për resetim. Sustë në pjesën e përparme të
shtëpizës së kompjuterit e cila shërben për vënien e sistemit në
gjendjen fillestare të saj.
Resolution - qartësi e përshkruarjes në ekran apo në shtypës.
Response time - kohë për përgjigje nga ana e kompjuterit për
ndonjë kërkesë përkatëse.
Restart - startim i përsëritur i kompjuterit.
Retreive - gjetje dhe ndarje në veçanti e ndonjë informate të
përcaktuar.
Retry - orvatje e sërishme për të kryer ndonjë instruksion të
programit.
Ring network - rrjet unazor.
RJ-45 - konektor i cili i ngjan lidhjes telefonike, por ka 8 tela në
vend që të ketë 4.
Root directory - direktoriumi kryesor i një disku.
Router - udhërëfyes. Pajisje rrjetore e cila i dërgon të dhënat në
rrjet duke e zgjedhur rrugën më të mirë.
S
Safe mode - gjendje në të cilën startohet Windows-i kur paraqitet
ndonjë konflikt në harduer.
Save - shkrim i të dhënave në disk, ku nuk mund të humben pas
mbylljes së kompjuterit.
Scanner - skener. Mjet i cili në mënyrë optike lexon ndonjë
dokument dhe e shndërron në skedar grafiko-digjital.
Screen - ekran.
Scroll - lëvizje e tekstit lart-poshtë.
Search engine - program për kërkimin e të dhënave. Makina më
të njohura për kërkim në internet janë: Yahoo, Altavista, Google
etj.
Server - kompjuter në rrjet i cili disa nga resurset e veta i vë në
disponim të ndonjë kompjuteri tjetër.
Session - koha në të cilën një shfrytëzues e kalon në rrjet.
Set up - një sistem të vihet në gjendje pune.
Shared file - skedar i përbashkët.
Shut down - kryerje e punës së një sistemi operativ të
kompjuterit ose çkyçje e kompjuterit.
SMTP (Simple Mail Transfer Protocol) - protokoll i cili shfrytëzohet për udhëheqjen e këmbimit të postës elektronike ndërmjet dy
kompjuterëve.
Slave - i nënshtruar. Kompjuter i cili është i kontrolluar nga një
kompjuter tjetër.
Software - të gjitha programet të cilat mund të shfrytëzohen në
një kompjuter.
Software development tool - vegla për zhvillimin e programeve.
Sort - renditje e të dhënave me radhitje të re.
Sound card - kartë për zërim.
Storage - kujtesë.
String - varg i shenjave.
SQL (Structured Query Language) - pako e programeve për
udhëheqjen e bazave të të dhënave.
Switch - ndërprerës.
System software - softuer sistemor (p.sh. MS-DOS, Windows etj).
| 