Umumiy ma’lumotlar
Tashqi, tomondan nurlanish
ma'lum tashqi nurlanuvchi manba ta'sirida kechganligi
sababli, tarqalayotgan nurlarning kirib borish kuchi katta ahamiyatga ega. Kirib borish kuchi
yuqori bo'lgan nurlarning organizmga zarari ham kuchliroq bo'ladi.
Inson organizmining
radioaktiv nurlanishi
turlari:
tashqi
ichki
Ichki nurlanish
nur tarqatuvchi moddalar
inson organizmining ichki tizimlariga, masalan,
yemirilgan teri qatlamlari orqali qonga, nafas olish
a'zolari, o'pkaga va shilimshiq moddalarga, ovqat
hazm qilish a'zolariga tushib qolgan taqdirda ro'y
beradi.
Bunda
nurlanish
nur tarqatuvchi modda qancha vaqt nurlansa yoki qancha vaqt,
davomida organizmda saqlansa, shuncha.vaqt davom etadi.
Radioaktiv nurlanishlar ta'sirida:
organizmning umumiy qon aylanish tizimining buzilishi kuzatiladi. Bunda qon
aylanish ritmi susayadi,
qonning quyilish xususiyati yo'qola boradi,
qon tomirlari, ayniqsa, kapilyar qon tomirlari mo'rt bo'lib qoladi,
ovqat hazm qilish a'zolarining faoliyati buziladi,
odam ozib ketadi va organizmning tashqi yuqumli kasalliklarga qarshi kurashish
qobiliyati kamayadi.
Radioaktiv moddalarning
qo'lga
ta'sir qilishi
oldin sezilmaydi. Vaqt
o'tishi bilan qo'l qurushqoq bo'lib qoladi,
unda
yorilishlar
kuzatiladi,
tirnoqlar
tushib ketadi. Radioaktiv nurlarning alfa
va
beta
nurlari
tashqaridan
ta'sir
ko'rsatganda organizmning ten qavati
yetarlicha qarshilik ko'rsata oladi. Ammo
bu radioaktiv nurlar ovqat hazm qilish
a'zolariga
tushib
qolganda
ularning
zararli ta'siri kuchayib ketadi.
2-rasm.
Radiatsiya
nurlarining
odam
tanasiga
nisbatan
o’tuvchanligi:
α - alfa nuri, kuchsiz, uni qog’oz varag’i ham to’sib qolishi mumkin β - betta nur, uni
odam terisi to’sib qolishi mumkin, odam ichiga tushganda zararli; γ - odam tanasidan o’tib
ketadi, undan yuqori zichlikdagi materiallar bilan himoyalanish mumkin.
Yadro
portlashlarida
yadro
zaryadini tashkil qiluvchi uran va plutoniy
parchalanishi natijasida paydo bo‘lgan 36
ta kimyoviy elementlarning radioaktiv
izotoplari
o‘zidan
,
,
-nurlarini
chiqaradilar.
Radioaktiv
moddalarning
katta
maydonlarga
cho‘kishi
natijasida
o‘simliklar, chorva mollari va ularning
mahsulotlari,
tuproq
va
suv
manbalar,
texnika va inshootlar zararlanadi, qishloq
xo‘jalik
ishlarini
olib
borish
murakkablashadi.
Joylarning radioaktiv moddalar bilan ifloslanishi dozasining va
radioaktiv nurlanishlarning har xil o‘lchov birliklari bo‘lib fuqaro muhofazasi
tizimida
|
