Andijon mashinasozlik instituti Elektrotexnika fakulteti Elektr energetikasi yo`nalishi 2-kurs 04-22-guruh talabasi Mamatxonov Yusufxonning Elektr mashinalari fanidan tayyorlagan mustaqil ishi

Andijon mashinasozlik instituti Elektrotexnika fakulteti Elektr energetikasi yo`nalishi 2-kurs 04-22-guruh talabasi Mamatxonov Yusufxonning Elektr mashinalari fanidan tayyorlagan MUSTAQIL ISHI

Avtomatika qurilmalarida ishlatiladigan sinxron motorlarning ayrim turlari

Reja:

• 1. Doimiy magnitli sinxron motorlar
• 2. Reaktiv sinxron motorlar
• Xulosa
• Foydalanilgan adabiyotlar

Doimiy magnitli sinxron motorlar. Bunday sinxron motorlarning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, ularda qo‘zg‘atish magnit maydonini hosil qilish uchun rotorda doimiy magnitlar joylashtiriladi. Ular motorni sinxronizmga kiritish vazifasini, qisqa tutashgan chulg‘am esa sinxron motorni asinxron usulda ishga tushirish vazifasini bajaradi. Konstruksiyasining soddaligi, kontakt halqalarining bo‘lmasligi (ya’ni kontaksizligi), FIK ning nisbatan katta bo‘lishi, qo‘zg‘atish chulg‘ami bo‘lmaganidan elektr isroflarining kamligi hamda mashinada magnit maydon hosil qilish uchun o‘zgarmas tok manbasiga zaruratning yo‘qligi bunday momotorlarning afzalligi hisoblanib, magnit maydonini boshqarishning qiyinligi, narxining nisbatan qimmatligi ularning kamchiligidir.

• Doimiy magnitli sinxron motorlar. Bunday sinxron motorlarning o‘ziga xos xususiyati shundan iboratki, ularda qo‘zg‘atish magnit maydonini hosil qilish uchun rotorda doimiy magnitlar joylashtiriladi. Ular motorni sinxronizmga kiritish vazifasini, qisqa tutashgan chulg‘am esa sinxron motorni asinxron usulda ishga tushirish vazifasini bajaradi. Konstruksiyasining soddaligi, kontakt halqalarining bo‘lmasligi (ya’ni kontaksizligi), FIK ning nisbatan katta bo‘lishi, qo‘zg‘atish chulg‘ami bo‘lmaganidan elektr isroflarining kamligi hamda mashinada magnit maydon hosil qilish uchun o‘zgarmas tok manbasiga zaruratning yo‘qligi bunday momotorlarning afzalligi hisoblanib, magnit maydonini boshqarishning qiyinligi, narxining nisbatan qimmatligi ularning kamchiligidir.

24.6–rasm. Doyimiy magnit rotorda radial joylashgan (а) va aksial, ya’ni mashina o’qi bo’yicha joylashgan (b) sinxron motorlar (bularda: 1 – stator; 2 – qisqa tutashgan, ya’ni ishga tushirish chulg’ami; 3 – doyimiy magnitlar hamda) hamda sinxron motorni ishga tushirishda elektromagnit momentlarning o’zgarishlari grafigi (s) (bunda: Ma – asinxron moment; Mt – tormozlovchi moment; Mnat – natijaviy moment; Ms.k.nat– natijaviy momentning motorni sinxronizmga kiritish qiymati; Ms.k.a – asinxron momentning sinxron motorni sinxronizmga kiritish qiymati

• 24.6–rasm. Doyimiy magnit rotorda radial joylashgan (а) va aksial, ya’ni mashina o’qi bo’yicha joylashgan (b) sinxron motorlar (bularda: 1 – stator; 2 – qisqa tutashgan, ya’ni ishga tushirish chulg’ami; 3 – doyimiy magnitlar hamda) hamda sinxron motorni ishga tushirishda elektromagnit momentlarning o’zgarishlari grafigi (s) (bunda: Ma – asinxron moment; Mt – tormozlovchi moment; Mnat – natijaviy moment; Ms.k.nat– natijaviy momentning motorni sinxronizmga kiritish qiymati; Ms.k.a – asinxron momentning sinxron motorni sinxronizmga kiritish qiymati

Reaktiv sinxron motorlar

• Reaktiv sinxron motorlar. Reaktiv sinxron motorlar rotorining bo‘ylama va ko‘ndalang o‘qlari bo‘yicha magnit o‘tkazuvchanligi har xil bo‘ladigan konstruksiyaga ega bo‘lishi kerak. Bunday motorning qutblarida qo‘zg‘atish chulg‘ami bo‘lmaydi. Mashina normal ishlaganda asosiy magnit oqim faqat stator chulg‘amining aylanma MYuK tomonidan hosil qilinadi. Magnit oqim bunday mashinalarda qarshiligi kam bo‘lgan yo‘l bilan tutashadi va qutblarning bo‘ylama o‘qi bo‘yicha o‘tib aylantiruvchi momentni hosil qiladi (25.4,a-rasm). Bu moment reaktiv sinxron motorda bo‘ylama va ko‘ndalang o‘qlari bo‘yicha magnit o‘tkazuvchanlik har xil bo‘lgani sababli vujudga kelganligidan, uni reaktiv moment deyiladi.

• 25.4-rasm. To’rt qutbli ishga tushirish (dempfer) chulg’amli ayon qutbli sinxron reaktiv motorning odatdagi magnit o’tkazgich konstruksiyasi (а) va uning ayon bo’lmagan ko’rinishdagi modifikasiyasi (b); takomillashtirilgan, ya’ni mashinaning ko’nalang o’qi bo’yicha induktiv qarshiligi хq ni kamaytirish maqsadida nomagnit oraliqlarga quyma alyumeniy sterjenlardan hosil qilingan dempfer chulg’amli segmentlangan magnit o’tkazgich (c) va ikki qutbli sinxron motor uchun reaktiv momentning vujudga kelish sxemasi (d); Ft – tangensial kuch

• Reaktiv motorning energetik ko‘rsatkichlari (, cos) kichikligi uning kamchiligidir. FIK ning kichik bo‘lishiga sabab, yakor chulg‘amidagi elektr isroflarining katta bo‘lishidandir. Quvvat koeffitsientining kichik bo‘lishi esa, magnit maydon hosil qiluvchi magnitlovchi tokning katta bo‘lishidir. Reaktiv motorlar 50 W dan 100 W gacha mo‘ljallab ishlab chiqariladi. Ular avtomatik qurilmalarda va boshqa ayrim sohalarda ishlatiladi. Konstruktsiyasi oddiy, o‘zgarmas tok manbasiga ehtiyojning bo‘lmasligi va tannarxining kamligi reaktiv sinxron motorning afzalligi hisoblanadi.