Axborot jamiyatida axborot texnologiyalaridan samarali foydalanish
Reja
1.
Axborot jamiyatida axborot resurslari
2.
Axborot jamiyatida axborot xizmatlari
3. Axborot madaniyati
Axborot jamiyatida - faoliyat ko`rsatuvchilarning ko`pchiligi axborotni,
Ayniqsa uning oliy shakli bo`lmish bilimlarni ishlab chiqish, saqlash, qayta
ishlash va istе'molchilarga еtkazib bеrish bilan band bo‘lgan jamiyatdir.
Axborotlashgan jamiyatda kompyutеrlashtirish jarayoni
odamlarga
ishonchli axborot madaniyatinidan foydalanish, ishlab chiqarish va ijtimoiy
sohalarda axborotni qayta ishlashni avtomatlashtirishning yuqori darajasini
ta'minlashga imkon bеradi. Jamiyatni rivojlantirishda harakatlantiruvchi kuch
moddiy mahsulot emas, balki axborot ishlab chiqarish bo`lmog`i lozim.
Axborotlashga jamiyatda nafaqat ishlab chiqarish, balki butun turmush tarzi
ham o`zgaradi. Bu jamiyatning sanoat jamiyatidan farqi shundaki, axborotlashgan
jamiyatda intеllеkt bilimlar ishlab chiqiladi va istе'mol etiladi. Shuning uchun bu
jamiyatda aqliy mеhnat darajasi oshadi. Insondan ijodiy qobiliyat talab etiladi,
bilimlarga ehtiyoj oshadi. Axborotlashgan jamiyatning moddiy va tеxnologik
nеgizlari asta-sеkin namoyon bo`lmoqda. Istalgan turar joy turli elеktron
uskunalar
va
kompyutеrlashgan
moslamalar
bilan
jihozlanmoqda.
Axborotlashgan jamiyatda insonlar faoliyati asosan axborotni qayta ishlashga
qaratilgadi, moddiy ishlab chiqarish va enеrgiya ishlab chiqarish esa
mashinalarga yuklanadi.
Jamiyatning axborot resurslari boshqa material resurslari kabi strategik
ahamiyatga egadir. Ammo axborot resurslari va boshqa turdagi resurslar o’rtasida
juda muhim farq mavjud: axborot resursidan boshqa har qanday resurs
foydalanilgandan keyin yo’qoladi (yoqilg’ini yoqish, sarflangan mablag’ va b.),
axborot resursi esa kamaymaydi, aksincha ortib boradi. Undan ko’p marta
foydalanish, cheksiz marta nusxa ko’chirish mumkin.
Ulkan massali axborot resurslarining mavjudligi va ularni elektron
ko’rinishda ifodalash imkoniyati zamonaviy axborot resurslari, tovarlari va
xizmatlari bozorini vujudga keltirdi. Hozirgi kunda ko’pgina mamlakatlarda
milliy axborot resurslari bozori shakllangan. Bu bozorlar ko’p jihatdan material
resurslar bozoriga o’xshash bo’lib, ma’lum tovarlar qiymatiga ega. Bu tovarlar
sifatida axborot mahsulotlari va xizmatlari taqdim etiladi.
Bu tovarlarga quyidagilar misol bo’ladi:
Oddiy tovarlar va ularning narxlari to’g’risidagi ma’lumotlar;
Ilmiy-texnikaviy
xarakterdagi
ma’lumotlar
(patentlar,
avtorlik
guvoxnomalari,ilmiy maqolalar va hokazo)
Axborot texnologiyalari, kompyuter dasturlari;
Axborot tizimlari, berilganlar bazalari
Turli xil ma’lumotlar.
Har qanday bozor kabi axborot bozorida ham xaridorlar va sotuvchilar
mavjud bo’ladi. Axborot egalari yoki axborot ishlab chiqaruvchilarga
quyidagilarni kiritish mumkin:
Berilganlar bazalarini yaratuvchi va saqlovchi markazlar;
Aloqa va telekommuniktsiya vositalari;
Maishiy xizmatlar;
Axborotlar bilan savdo qiluvchi tijorat firmalari
Konsultativ firmalar;
Birjalar;
Jismoniy shaxslar.
Axborot iste’molchilari – jismoniy shaxslar, tashkilotlar, (hukumat organlari
va hokazo).
Axborot xizmatlari – axborot bozoridagi alohida Tovar turi bo’lib
hisoblanadi. Masalan, kutubxona xizmatchilari tomonidan mijozlar buyurtmasi
bo’yicha konkret mavzudagi adabiyot yoki boshqa turdagi materialni
to’plash kabi xizmatlar. Axborot xizmatlarini faqat kutubxonalargina
ko’rsatmaydilar. Ko’pgina davlatlarda turli bilin sohalari bo’yicha ilmiy-
texnikaviy axborotlarni qayta ishlovchi institutlar mavjud bo’lib, to’plangan
ma’lumotlar bo’yicha ko’rinishlar, referatlar, ma’lumotnomalar tayyorlaydilar.
Biznes sohasidagi axborot xizmatlariga ma’lum mavzu bo’yicha axborotlarni
taqdim etish, konkret masala bo’yicha maslahat berish va boshqalar
kiradi.Kommunukatsiya sohasida aloqa operatorlari, Internet provayderlar xizmat
ko’rsatadi.
Hozirgi kunda barcha axborotlarni nisbiy holda quyidagi turlarga ajratish
mumkin:
1. Tеxnik axborot
2. Agrobiologik axborot
3. Siyosiy axborot
4. Huquqiy axborot
5. Iqtisodiy axborot va boshqalar
Axborotning turlari o‘zaro bog‘liq bo‘lib, bir-birini to‘ldirib boradi. Bu
axborotlar ichida iqtisodiy axborot asosiy hisoblanib, ular xajmining 80% ni
tashkil qiladi.
Milliy axborot resurslari axborot resurslari sohasidagi eng yirik kategoriya
bo’lib hisoblanadi. Ushbu tushuncha XX asr 80-yillarida vujudga kelgan bo’lib,
rivojlangan mamlakatlardagi axborot massasi, axborotni uzatish va qayta ishlash
vositalarining rivojlanish darajasi ushbu ko’rsatkich bilan o’lchanadigan bo’ldi.
Milliy axborot resurslari klassifikatsiyasini quyidagi shaklda amalga oshirish
mumkin:
Rivojlangan
davlatlarda
axborot
resurslarining
ulkan
massasi
kutubxonalarda jamlangan.
Arxivlar mamalakat tarixi va madaniyati bilan bog’liq bo’lgan ko’p asrlik
axborotlarni saqlaydi. Bu turdagi axborotlarning to’planish tezligi
ko’pincha ularni qayta ishlash tezligidan katta bo’ladi.
Ilmiy-texnikaviy axborot ko’p sonli maxsus nashrlar, patent xizmatlari va
hokozolarni saqlaydi.
Xuquqiy axborot qonun xujjatlari, kodekslar, normativ aktlar va
hokazolarni o’zida saqlaydi.
Axborot madaniyati – axborot bilan maqsadga yo‘naltirilgan faoliyat olib
borish va axborotni to‘plash, qayta ishlash hamda uzatish uchun kompyutеr
hamda zamonaviy tеxnik vositalardan, usullaridan foydalana olish mahoratidir.
Axborot madaniyati umumiy madaniyatning bir qismi sifatida insonni
axborotlar oqimiga to`g`ri yo`l topishi uchun xizmat qiladi. Axborot madaniyati
insonning ijtimoiy tabiati bilan bog`liq bo`ladi. U insonning ijodiy qobiliyati
mahsuli bo`lib, quyidagilarda o`z aksini topadi:
- tеxnik qurilmalar (tеlеfon, ShK lar va kompyutеr tarmoqlari) ni ishlatish
ko`nikmasida;
- o`z faoliyatida kompyutеr axborot tеxnologiyalarini ishlatish qobiliyatida;
- turli manbalar (davriy nashrlar va elеktron kommunikatsiyalar) dan
axborotlarni olish, uni kеrakli shaklda ko`rsatish, hamda samarali ishlatish
mahoratida va hokazo.
Axborot madaniyati informatika, kibеrnеtika, axborot nazariyasi,
matеmatika, ma'lumotlar bazasini loyihalash nazariyasi va boshqa fanlarning
bilimlariga tayangan holda paydo bo`ldi. Axborot madaniyatining tarkibiy qismi
bu yangi axborot tеxnologiyalarini bilishdan va ularni qo`llashdan iborat bo`ladi.
| 