19.2. Axborot tizimlari tizimchalarining ta’riflari
M arketingning axborot tizimlari o ‘z ichiga bir necha
tizimchalami oladi. Asosiy tizimchalar quyidagilardan iborat:
- marketing tadqiqotlari;
- mahsulotni yaratish;
- tovarlar va xizmatlami ilgari surishni tashkil qilish
- tovar narxini shakllantirish;
M arketing tadqiqotlari. M arketing tadqiqotlarining maqsadi
bozor va xaridorlar afzalliklami o ‘rganishdan iboratdir. Axborot
tizimlarini o ‘rganish natijalarini tahlil qilish, savolnomalar, uchuvchi
eksperimentlar va intervyu berish uchun foydalaniladi. Tashkilot
internet saytlaming marketing tadqiqotlaridan haliyam uning
mahsulotlarining xaridori b o ‘lib turgan yoki boshqa ishlab
chiqaruvchilaming
mahsulotlariga
o ‘tishi
mumkin
b o ‘lgan
xaridorlami aniqlash uchun foydalanishi mumkin.
Buning natijasida mijozni saqlab qolish mumkin. Bundan
tashqari, siz nimani xarid qilayotganingizni bilgan holda, bozom ing
tadqiqoti siz qaerda xarid qilayotganingizni belgilashi mumkin. Bu
tegishli reklama va tovam i ilgari siljitish aktsiyalar yordamida yangi
mahsulotlar va xizm atlami ishlab chiqishga yordam berishi mumkin.
GPS pozitsiyalashtirish tizimlaridan foydalanish bilan marketing
firmalari sizning turgan joyingizni bilgan holda, maqsulotni uyali
telefonlar va mobil qurilmalar vositasida ilgari siljitishlari mumkin.
472
M arketing tadqiqotlari bozor va xaridorlaming afzalliklarini
o ‘rganish uchun m o‘ljallanganlar. Bu tadqiqotlar asosida tayyor-
langan hisobotlar tashkilot uchun bir qator asosiy: nimani ishlab
chiqarish, qanday ta ’riflar bilan, idishning turi, qaerda sotish, qanday
etkazib berish va boshqalar b o ‘yicha echimlarga egalar.
M ahsulotni yaratish. M ahsulotni ishlab chiqarish tizimchasi o ‘z
ichiga xom ashyoni tayyor mahsulotga o ‘zgartirish jarayonini oladi
va birincha navbatda mahsulotning jismoniy atributlariga qaratilgan.
M ahsulotni yaratish jarayoni u egalik qilishi kerak b o ‘lgan ta ’riflar
asosida amalga oshiriladi. Bunda ko‘pgina omillar, shu jum ladan
ishlab chiqarish quvvatlari, mehnat ko‘nikmalari, muxandislik
omillari va reklama, hamda sotishni rag‘batlantirish hisobga olinadi.
M uvofiq variantni tanlash uchun maxsus dasturlar mavjud. Bundan
tashqari, bunday dasturlar marketing tadqiqotlar asosida qarorlar
qabul qilishga yordam beradilar: tovarlar va xizmatlarga eng katta
ehtiyoj b o ‘lgan joylar aniqlanadi va shunga muvofiq ulami ishlab
chiqarish va sotishni joylashtiriladigan nuqtalar haqidagi qarorlar
qabul qilinadi. M aqsad - tannarx va q o ‘shimcha xarajatlami
pasaytirish.
Tovarlar vaxizmatlami ilgari siljitishni tashkil qilish. В organ
sari k o ‘proq tashkilotlar tovarlar vaxizmatlam i reklama qilish va
sotishuchun intemetdan foydalanmoqdalar. Johnson & Johnson
bolalar uchun ommaviy losonni ilgari siljitish uchun kengaytirilgan
televizion reklama o ‘m iga intemet-multfilmlardan foydalanadi.
Yahoo Koinot brendini ishga tushurdi va aniq mahsulotlami
qiziqishlari b o ‘yicha har xil guruhlar orasida reklama qilmoqda.
Yahoo rahbariyatining m a’lumotlari b o ‘yicha, “biz belgilangan
auditoriya bilan gaplasha olamiz” . Bunday reklamadan maqsad
reklama qilinayotgan tovarlar vaxizmatlam ing b o ‘lajak xaridorlari
b o ‘lgan odamlaming aniq guruhlari uchun reklama qilishdir.
Kompaniyalar yana TV va intemet-reklam alar kabi har xil reklamali
yondoshishlam ing samaradorligini o ‘lchashga harakat qiladilar.
Toyota marketing b o ‘limi rahbarini aytiganidek, “biz TVning
intemetga nisbatan samaradorligini haqiqiy baholashga imkon
bem vchi qurolga ega boTishni istardik”. Ushbu maqsadlarda
kompaniya IAG firmasining ushbu sohadagi tadqiqotlaridan
foydalanadi.
473
Dir necha kompaniyalar, shu jum ladan ScanScout (www.
scanscout.com) va YuMeNetworks (www.yumenetworks.com),
video ko‘ruvchilar uchun intem etdan video kontent aniq reklama
hi Ian birga olib boradi. IKEA mebelini yaratuvchilar kabi kom
paniyalar
elektron
reklamani
yaratish
b o ‘yicha
maxsus
kompaniyalami o ‘zlarining mahsulotlarini intemetda ilgari siljishiga
ishonch hosil qilish uchun borgan sari k o ‘proq y o ‘llamoqdalar.
B a’zi bir odamlar va kompaniyalar bepul dasturiy ta ’minlash yoki
internet servisni olish uchun reklamaga chidashga tayyorlar.
Kompaniyalar yana m ahsulotlam i reklama qilish uchun intemetdagi
bloglardan ham foydalanadilar. M ashhur eBayintemet-auktsioni
tinglovchilarga reklama roliklarini uzatish uchun radio- auktsion
bilan ham korlikda ishlaydi.
Tovarlami bozorda ilgari siljitish va reklama qilish uning
samaradorligi bilan o ‘lchovdosh b o ‘lishi kerak Shuning uchun har
xil tadbirlarga xarajatlar va ular keltiradigan daromadlar ustidan
nazoratni amalga oshirish muhimdir.
Tovarlarga
narxni
shakllantirish.
Tovarlarga
narxlar-bu
marketingning muhim va murakkab vazifalidan yana biridir.
Chakana narx, ulgurji narx, chegirmalarga ega narxlar belgila-
nishlari kerak. Chrysler, masalan, narxni tashkil qilishning
murakkab modellaridan foydalanish bilan $500 m ln.ga yaqini tejay
oldi, ular rag ‘batlar, moliyalashtirish va boshqa omillami tahlil
qilganlar. K o ‘pgina kompaniyalar narx siyosatini sotishlardan
umumiy tushumlarni ko ‘paytirish maqsadida ishlab chiqishga
harakat qiladilar. Kompyuterlardan k o ‘pincha narxlar va umumiy
tushumning
nisbatlarini
tahlil
qilish
uchun
foydalanadilar.
A n’anaviy ravishda, rahbarlar xarajatlardan narxni belgilash
uchun foydalanadilar. Ular munosib foydaning kafolatini olish
uchun oddiygina foydani um um iy tannarxga qo‘shadilar. Bugun,
ammo, kyproq top-menejerlar narxini belgilash uchun bozorga
qaramoqdalar. Bitta holda kompaniya bozom i to ‘lash uchun
tayyorligiga asoslangan tajaw uzkorroq narx siyosatidan foy-
dalangan holda, tushumni taxminan $200 mln.ga k o ‘paytira olgan.
Tovar narxini shakllantirish narx va ehtiyoj o ‘rtasidagi nisbatni
belgilash asosida amlga oshiriladi. Buning uchun egri talab va taklif,
474
tovarlar, sotuvchilar, xaridorlar, «xarid qilish yoki ishlab chiqarish»
so‘rovi kesmasidagi tahlil zarur.
/
|
