|
Axborot texnologiyalar universiteti
|
| bet | 1/3 | | Sana | 22.05.2024 | | Hajmi | 0,74 Mb. | | #250278 |
Bog'liq MI1
MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALAR UNIVERSITETI
Mikroprotsessor va assembler tili fanidan
1 – Mustaqil ish
Mavzu: 80486DX protsessori
Bajardi: Ahmadjonov N.G’.
Guruh: 043-21 STo’
Tekshirdi: Abdullayev U.M.
Toshkent 2023
Mundarija
Kirish
2. Birinchi mikroprotsessor
3. Intel 80486DX
4. Parallel protsessor
5. Transportga asoslangan protsessor
6. Intel 80486 DX
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar
Kirish
Hozirgi vaqtda hatto kamroq rivojlangan mobil telefonlar ham mikroprotsessorsiz ishlamaydi, hatto planshet, noutbuk va ish stoli shaxsiy kompyuterlari ham. “Mikroprotsessor nima va uning yaratilish tarixi qanday rivojlangan?” buni kengroq yoritishga harakat qildim.
Mikrosxema (integral mikrosxema) tarixi 1958 yildan boshlanadi. Amerikaning Texas Instruments firmasi xodimi Jek Kilbi o’tkazgichlar bilan bog’langan bir holatda bir nechta tranzistorlarni o’z ichiga olgan ma’lum bir yarimo’tkazgichli qurilmani ixtiro qiladi. Birinchi mikrosxema - mikroprotsessorning ajdodi - bor-yo’g’i 6 ta tranzistorni o’z ichiga olgan va germaniydan yasalgan yupqa plastinka bo’lib, unga oltin izlar qo’yilgan.Bularning barchasi shisha substratda joylashgan edi. Taqqoslash uchun, bugungi kunda faqat bir necha birliklar va hatto o’n millionlab yarimo’tkazgich elementlari mavjud.
1970 yilga kelib juda ko’p ishlab chiqaruvchilar turli xil quvvatli va turli funktsional yo’nalishdagi integral mikrosxemalarni ishlab chiqish va yaratish bilan shug’ullangan. Ammo aynan shu yilni birinchi mikroprotsessorning tug’ilgan kuni deb hisoblash mumkin. Aynan shu yili Intel atigi 1 Kbit sig’imga ega xotira chipini yaratdi - zamonaviy protsessorlar uchun ahamiyatsiz, ammo o’sha vaqt uchun nihoyatda katta. O’sha paytda bu juda katta yutuq edi - xotira chipi 128 baytgacha ma’lumotni saqlashga qodir edi. Bundan tashqari, taxminan bir vaqtning o’zida yapon kalkulyatori ishlab chiqaruvchisi Busicom turli xil funktsional yo’nalishdagi bir xil Intel 12 mikrosxemalariga buyurtma berdi. Intel mutaxassislari barcha 12 funktsional yo’nalishni bitta mikrosxemada amalga oshirishga muvaffaq bo’lishdi. Bundan tashqari, yaratilgan mikrosxema ko’p funktsiyali bo’lib chiqdi, chunki u jismoniy tuzilmani o’zgartirmasdan uning funktsiyalarini dasturiy ravishda o’zgartirishga imkon berdi. Mikrosxema o’zining boshqaruv chiqishlariga berilgan buyruqlarga qarab ma’lum funktsiyalarni bajardi.
Bir yil ichida 1971 yilda Intel 4004 kod nomi bilan birinchi 4-bitli mikroprotsessorni chiqardi. Birinchi 6-tranzistorli mikrosxema bilan solishtirganda, u 2,3 mingta yarimo’tkazgichli elementlarni o’z ichiga olgan va soniyada 60 ming amalni bajargan. O’sha paytda bu mikroelektronika sohasida katta yutuq edi. 4-bitli 4004 bir vaqtning o’zida 4-bitli ma’lumotlarni qayta ishlay olishini anglatadi. Yana ikki yildan keyin 1973 yilda kompaniya 8-bitli 8008 protsessorini ishlab chiqaradi, u allaqachon 8-bitli ma’lumotlar bilan ishlagan. Boshlash 1976 yildan beri, kompaniya 8086 mikroprotsessorining 16-bitli versiyasini ishlab chiqishni boshlaydi.Aynan u IBM kompaniyasining birinchi shaxsiy kompyuterlarida qo’llanila boshlagan va aslida kompyuterlar tarixidagi yana bir pog’onani yaratgan.
Bajariladigan kodning tabiati va boshqaruv moslamasining tashkil etilishi bo’yicha bir nechta arxitektura turlari ajratiladi:
Murakkab ko’rsatmalar to’plamiga ega protsessor. Ushbu arxitektura ko’p sonli murakkab ko’rsatmalar va natijada murakkab boshqaruv moslamasi bilan tavsiflanadi. CISC protsessorlari va o’rnatilgan protsessorlarning dastlabki versiyalari boshqaruv moslamasining mikrokodi bilan belgilanadigan ko’rsatmalarni bajarishning uzoq vaqtlariga ega (bir necha takt tsikllaridan yuzlabgacha). Yuqori unumdor superskalyar protsessorlar dasturlarni chuqur tahlil qilish va operatsiyalarni tartibdan tashqari bajarish bilan tavsiflanadi.
Soddalashtirilgan ko’rsatmalar to’plamiga ega protsessor. Ushbu arxitektura ancha sodda boshqaruv qurilmasiga ega. RISC protsessorining ko’pgina ko’rsatmalari bir xil kam sonli operatsiyalarni (1, ba’zan 2-3) o’z ichiga oladi va buyruq so’zlari aksariyat hollarda bir xil kenglikka ega (PowerPC, ARM), garchi istisnolar mavjud bo’lsa ham (Coldfire) . Superskalar protsessorlar bajarilish tartibini o’zgartirmagan holda ko’rsatmalarning eng oddiy guruhlanishiga ega.
Aniq parallel protsessor. U boshqalardan birinchi navbatda amallarni bajarishning ketma-ketligi va parallelligi hamda ularning funksional qurilmalar o’rtasida taqsimlanishi dastur tomonidan aniq belgilanganligi bilan farq qiladi. Bunday protsessorlar boshqaruv moslamasini juda murakkablashtirmasdan va samaradorlikni yo’qotmasdan juda ko’p funktsional qurilmalarga ega bo’lishi mumkin. Odatda, bunday protsessorlar har bir funktsional qurilmaning taktsiklidagi harakatini aniqlaydigan bir nechta bo’g’inlardan iborat keng boshqaruv so’zidan foydalanadi.
Minimal ko’rsatmalar to’plami protsessor. Ushbu arxitektura birinchi navbatda juda oz sonli ko’rsatmalar (bir necha o’nlab) bilan belgilanadi va ularning deyarli barchasi null-operandlardir. Ushbu yondashuv bitta ko’rsatma uchun 5 dan 8 bitgacha bo’lgan kodni juda qattiq joylashtirish imkonini beradi. Bunday protsessordagi oraliq ma’lumotlar odatda ichki stekda saqlanadi va operatsiyalar stekning yuqori qismidagi qiymatlar bo’yicha amalga oshiriladi. Ushbu arxitektura to’rtinchi tilda dasturlash mafkurasi bilan chambarchas bog’liq va odatda ushbu tilda yozilgan dasturlarni bajarish uchun ishlatiladi.
O’zgaruvchan ko’rsatmalar to’plami protsessor. Ko’rsatmalar to’plamini o’zgartirish, uni vazifaga moslashtirish orqali o’zini qayta dasturlash imkonini beruvchi arxitektura.
Transportga asoslangan protsessor. Arxitektura dastlab EPIC-dan ajralib chiqdi, lekin boshqalardan tubdan farq qiladi, chunki bunday protsessorning ko’rsatmalari funktsional operatsiyalarni kodlaydi va transport deb ataladiganlar funktsional qurilmalar va xotira o’rtasida o’zi ma’lumotlarni uzatishni kodlaydi.
|
| |
