Azərbaycanda Peşə Təhsili və Təliminin (ptt) inkişafına Avropa İttifaqının dəstəyi

25 
2.2.3. Qiymətləndirmə 
Aşağıdakı qiymətləndirmə meyarına əsasən qiymətləndirəcəksiniz:
“Plastik kütlə izolyasiyalı kabellər və onların tətbiq sahələrini izah edir” 
 Ekstruziya emal üsulu nəyə deyilir? 
 Ekstruziya üsulu ilə hansı məmulatlar almaq olar? 
 XLPE izolyasiyalı güc və yüksəkgərginlikli kabellər ölkəmizdə harada istehsal olunur? 
 Polietilen istehsalı üçün əsas xammal nədən ibarətdir? 
2.3.1. Kağız izolyasiyalı kabelləriin konstruksiyası və konstruktiv elementlərini təsvir edir
 
 
Hopdurulmuş kağız izolyasiyalı yüksək gərginlikli kabellər 
Kabellərin təsnifatı aşağıdakı sxemdə göstərilmişdir.
Sxem 2.2
İki əsrə yaxındır ki, elektrik enerjisinin alınması, çevrilməsi, ötürülməsi və paylanması üzrə 
dünyada böyük işlər aparılır. Yeni elektrik şəbəkələri tikilir, mövcudları təzədən qurulur və 
təkmilləşdirilir. Bunlar, elektrik stansiyaları, yarımstansiyalar, elektrotexniki qurğular, elektrik veriliş 
hava xətləri (EVHX) və kabel xətləri (KX), mühafizə və avtomatika cihazları vasitəsi ilə həyata keçirilir. 
Kabellər gərginlik sinfi, təyinatı, konstruksiya və elektrik xarakteristikalarına görə fərqlənirlər. Mexaniki, 
elektrik, istilik və s. təsirlər altında işləyən ən keyfiyyətli kabellər alüminium (Al) və ya Mis (Cu) damar, 
yağ-kağız damar izolyasiyası, izolyasiya üstü yarımkeçirici ekran, Al və qurğuşun qilaf, zireh altı yastıq, 
zireh və xarici mühafizə örtüyündən ibarət olan konstruksiyalardır. 
Şəkil 2.4. Yağ-kağız izolyasiyalı kabellər 

26 
Yağ-kağız izolyasiyalı kabellərdə izolyasiya damar izolyasiyası və qurşaq izolyasiyası kimi 2 
hissədən ibarət olur. Məsələn, 6 kV 3 damarlı kabellər üçün 2.05 mm damar və 0.95 mm qurşaq 
izolyasiyası (cəmi 3 mm), 10 kV, 3 damarlı kabellər üçün 2.75 mm damar izolyasiya və 1.25 mm qurşaq, 
cəmi 4 mm olan izolyasiyalardan ibarətdir. 
Güc kabelləri gərginliyi 35 kV-dan yüksək olan şəbəkələrdə istifadə etmək üçün yararsızdır. Belə 
ki, sahə intensivliyinin böyük qiymətlərində kabeldə olan qaz qabarcıqlarında ionlaşma baş verir, 
izolyasiya tədricən köhnəlir və nəhayət deşilir. İzolyasiyada qaz qabarcıqları texnoloji rejimlərin 
pozulması, istismar zamanı kabellər qızma və soyuma prosesinə məruz qalan hallarda izolyasiyanın, 
hopdurucu maddənin və metal örtüyün istidən genişlənmə əmsalının müxtəlif olması və kabeldə istiliyin 
təsirindən hopdurucu maddənin yerdəyişməsi nəticəsində yarana bilər. Yüksək gərginlik kabellərində 
boşluqlar, əsasən, istismar prosesində yaranır. Kabellər qızan zaman onun bütün konstruktiv elementləri 
(həmçinin hopdurucu maddə) həcmcə genişlənir. Soyuma rejimində isə metal örtükdə qalıq deformasiya 
yaranır və o, hopdurucu maddəyə öz əvvəlki vəziyyətinə qayıtmaq üçün lazım olan təzyiqi göstərə bilmir. 
Nəticədə, qızma və soyuma prosesləri bir neçə dəfə təkrar oldunduqda kabeldə boşluqlar yaranır. 
Hopdurulmuş kağız izolyasiyasının elektrik möhkəmliyini artırmaq üçün izolyasiyada qaz qabarcıqlarının 
yaranmasının qarşısını almaq və ya bu qabarcıqlarda qazın təzyiqini artırmaq lazımdır.
2.3.2. Tələbələr üçün fəaliyyətlər 
 Kabellərin təsnifatı sxemini araşdırın və sxemə uyğun olaraq təqdimat hazırlayın; 
 Alçaq və yüksək gərginlikli kabelləri tətbiq sahələrini venn diaqramından istifadə edərək 
oxşar və fərqli xüsusiyyətlərini müqayisə edin; 

Download 4.52 Mb.