206
BANK SEKTORINI RAQAMLI TRANSFORMATSIYA QILISH VA
XUSUSIYLASHTIRISH MASALALARI
Tursunmurodov Sirojiddin
Bank moliya akademiyasi magistranti
Raqamli transformatsiya
– bu zamonaviy texnologiyalar va ma’lumotlarni tahlil
qilish orqali mijozlar bilan samarali hamkorlik qilish uchun xodimlarning qanday
ishlashini qayta ko’rib chiqishdir.
Bugungi kunda biznesni raqamlashtirish faqat elektron hujjat aylanishiga o‘tish
bilan cheklanib qolmaydi. Raqamli transformatsiya haqida gap ketganda, biz ishlab
chiqarish mada
niyati va korxonalarni boshqarish uslubini o‘zgartirishga imkon
beruvchi zamonaviy texnologiyalarning majmuini nazarda tutamiz. Raqamli
yechimlar tufayli dunyodagi ko’pgina kompaniyalar xodimlar va sanoatdagi
uskunalar samaradorligini oshirmoqdalar. Shu bilan birga,
mijozlarga yaxshiroq
xizmat ko‘rsatish va biznes olamidagi raqiblariga nisbatan muvaffaqiyatga tezroq
erishadilar.
Raqamli transformasiya jarayonini davlat tashkilotlari, korxonalar, biznes-
tuzilmalarida axborot texnologiyalarni oddiy joriy etish deb hisoblamasliklari kerak.
Shuningdek korporativ veb-saytni, Telegram botni, mobil ilovani ishlab chiqish va
ishga tushirish
va ijtimoiy tarmoqlarga kirish, tashkilotlar o'zlarini raqamli deb
hisoblashiga imkon berishiga ishonish noto'g'ri.
Aslini olganda, raqamli transformasiya haqida gapirganda bu yangi
texnologiyalarga
investisiya
kiritishni
o'z
ichiga
olgan
muayyan
tashkilot/korxonaning barcha mavjud modelini, ya'ni to'g'ridan-to'g'ri tuzilishiga,
rivojlanish srtategiyasiga, mijozlar bilan ishlashga, mahsulotlarni ilgari surish va
xizmat ko'rsatish
usullari, va hatto korporativ madaniyat kabi o'zgarishlar to'plami
ekanligini tushinish kerak.
Bugingi kunda raqamli transformasiya deyarli har qanday faoliyat sohasiga
taalluqlidir. U ta'limga keldi va biz zamonaviy maktablar, kollejlar va OTM lari
interfaol doskalardan foydalanayotganini, o'quvchilar elektron kundaliklarni
yaratishni, audio va video-tarkibini yaratishni, qo'shma loyihalarni amalga
oshirayotganini, o'qituvchilar ijtimoiy tarmoqlar orqali
maslahat berayotganini va
hokazolarni ko'rmoqdamiz. Zamonaviy texnologiyalar an'anaviy ta'lim bilan o'qitishni
amalga oshirib bo'lmaydigan usullardan foydalanishga imkon berayotganidan
mamnunman, ya'ni AT tobora o'sib kelayotgan avlod uchun muhim tafakkur
vositasiga aylanib bormoqda.
207
Biz bank sohasida raqamlashtirish uchun etarli tajriba orttirdik va so'nggi bir
necha yil davomida ushbu yo'nalishni faol ravishda qo'llab-quvvatladik. Joriy yilning
o'zida o'n bitta loyiha muvaffaqiyatli amalga oshirildi, ulardan
– etti nafari
mamlakatimiz banklarida. Xususan, ATB "qishlok qurilish bank" da axborot
xavfsizligi vazifalarini kompleks hal etish bo'yicha yirik loyiha muvaffaqiyatli amalga
oshirildi. Shunday qilib, bankka AT-infratuzilmani
monitoring qilish va tarmoq
infratuzilmasini boshqarish uchun dasturiy ta'minot etkazib berildi va joriy etildi.
Tavsiya etilgan echim bankning barcha AT-infratuzilmasida yuzaga kelishi mumkin
bo'lgan nosozliklarni proaktif boshqarish bilan ajralib turadi, uning jismoniy
samaradorligini oshiradi. DT, mumkin bo'lgan to'xtalishlar yoki ishlamay qolishlarni
ta'minlaydigan hatti-harakatlar modelini taxmin qilish, sozlash va qo'llash imkonini
beradi, shuningdek, foydalanuvchilar bilan ishlashni kuzatishga yordam beradi.
Bankda biz o'rnatgan virtualizasiya texnologiyasiga kelsak,
u kelgusida yangi
tizimlarni joriy etishni tezlashtirish va mavjudlarini qo'llab-quvvatlash harajatlarini
optimallashtirish imkonini beradi. Dushanbeda Tojikiston va Xitoy o'rtasidagi
hamkorlik masalalari muhokama qilindi. Aslida, siz virtual bo'lishingiz kerak, chunki
poydevor sifati va Zahira mkm tezimlaring sizga ta'sir o'tkazishga imkon beradi
sezilarli darajad.
Zamonaviy axborot-kommunikasiya texnologiyalarini joriy etish
sohasida tijorat banklarining korporativ transformasiyasi jarayonida quyidagi
chora-tadbirlarni amalga oshirish rejalashtirilgan:
● masofaviy bank xizmatlari,
shu jumladan, kontaktsiz to'lovlarning soni va qamrovini kengaytirish;
● skoring,
masofadan turib
identifikasiyalash va kredit konveyeri tizimidan keng foydalanish;
● bank axboroti va tizimlarning axborot xavfsizligini kuchaytirish;
● bank sektorida yangi kontsepsiyalar va texnologiyalarni keng joriy etish
(fintek, raqamli banking).
O'zbekiston iqtisodiyotining o'sishi kuzatilayotgan mamlakatlarda bosqichma-
bosqich O'zbekiston iqtisodiyoti
zhadal vaisshini taqdim etdi, mamlakatshunoslik Zhaxan ekonomietiga va
iqtisodchi rivozhlangan mamlatlar bilan bir
ryadda erkin markkin bozor
integratsiyasini raqamli boshqaruvga ega bank sifatida rivojlantirish.
Bank xizmatlarini raqamlashtirish
– bu bank bilan mijoz o'rtasidagi o'zaro
aloqalarni raqamli axborot-kommunikasiya texnologiyalari asosida o'rnatishdir.
Bank mijozlari moliyaviy xizmatlardan foy dalangani sayin ular xizmat ko'rsatishning
qulayligi, sifati va tezligini ta'minlash, vaqtni tejash va operasiya xarajatlarini
208
qisqartirish, elektron hujjat aylanishi qanchalik muhimligini tushuna boshlaydilar.
Hisob yuritish va boshqaruv tizimlari integrasiyalashmoqda, CRM (Customer
Relationship
Management) mijozlar bilan o'zaro munosabatlarni boshqarish tizimi
yaratilmoqda.
Ayniqsa, chekka hududlarda bankka murojaat qilish va xizmatlardan
foydalanish qiyin edi. Raqamli moliyaviy xizmatlar banklar bo'limlarini ochish
norentabel bo'lgan olis va aholisi kam hududlardagi jismoniy va yuridik shaxslarni
samarali qamrab olish imkonini berdi.
Raqamli
o'zgarishlar
orqali
banklarning
biznes
modellari
maqbullashtirilmoqda, bank va to'lov
segmenti
– masofaviy bank xizmatlaridan
tortib to moliyaviy operasiyalar sohasidagi o'zgarishlargacha rivojlanmoqda.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR:
1.
RAVHAN HAMDAMOVICH AYUPOV “RAQAMLI IQTISODIYOT VA
ELEKTRON TIJORATDA YANGI TEXNOLOGIYALAR “ O’quv qo’llanma Toshkent -
2020
2.
www.wikipediya.uz
