|
Bulutli hisoblashning xavfliligi turli xil sotuvchilar tomonidan taqdim etiladigan maxsus xavfsizlik imtiyozlari bilan samarali ravishda kamaytiriladi. Bulutli hisoblashning o'zi xavfsizlikni va muvaffaqiyatsizliklar yoki hujumlarga qarshilikni yaxshilash uchun katta imkoniyatlarga ega. Biroq, bulutli hisoblashda yuzaga kelishi mumkin bo'lgan xavfsizlik nuqtai nazaridan quyidagilar kiradi:
Boshqaruvni yo'qotish
Bulutli infratuzilmalarga ta'sir ko'rsatishi mumkin mijoz yoki foydalanuvchi bir xil provayderning bulutdagi xavfsizligiga ta'sir ko'rsatishi mumkin bo'lgan ba'zi texnologik elementlarni boshqarishdan voz kechganda. Yoki aksincha, bulutli provayder tomonidan ushbu xizmatlarning taqdim etilishi xavfsizlikni himoya qilish nuqtai nazaridan "bo'shliqlar" yaratishi mumkin bo'lgan xavfsizlik jihatlarini qamrab olmasa.
Yopish
Mijoz yoki foydalanuvchi bulutli provayder bilan chambarchas bog'langan bo'lishi va orqaga qaytishiga yo'l qo'ymasligi mumkin, ya'ni ichki (mahalliy) AT muhitiga, agar erishilgan kelishuvlar vositalar, protseduralar, standartlashtirilgan ma'lumotlar formatlari yoki xizmat interfeyslari xizmatning, dasturlarning va ma'lumotlarning portativligini kafolatlasa. Odatiy bo'lib, mijozning bir provayderdan boshqasiga ko'chishi yoki ma'lumotlar va xizmatlarning ko'chishi yoki ichki, bu juda murakkab va deyarli imkonsiz jarayon.
Izolyatsiya buzilishi
Xotirani, xotirani, marshrutizatsiyani yoki ajratib turadigan mexanizmlarda xatolar yoki hujumlar provayderga taqlid qilish (Guest Hopping Attack) odatda murakkabligi sababli juda tez-tez sodir bo'lmaydi, ammo qiyinchilik ularni amalga oshirishni imkonsiz qilmaydi.
Muvofiqlik xavfi
Ushbu turdagi texnologiyalar qanchalik qimmat yoki zamonaviy bo'lishi mumkinligi sababli, bir xil provayderlar sektorning normativ yoki me'yoriy talablarida xarajatlarni minimallashtirishga harakat qilishadi, bu uzoq vaqt davomida bulutga ko'chib o'tish jarayonlariga tahdid solishi mumkin yoki allaqachon onlayn rejimida ishlaydi. Bulutda ishlatiladigan infratuzilmani ishlatish foydalanuvchilar va mijozlarga va'da qilingan muayyan muvofiqlik darajalariga erisha olmasligi boshqa holatlar bo'lishi mumkin.
Boshqaruv interfeysi murosaga keladi
Bulutli provayderning mijozlarni boshqarish interfeyslariga odatda Internet orqali kirish mumkin, nima bo'lishi mumkin yuqori xavfsizlik xavfi, ayniqsa, ular ishlatilgan veb-brauzerlarning odatiy zaifliklaridan tashqari, masofaviy erkin foydalanish texnologiyalari yoki siyosatlari bilan birlashtirilganda.
Ma'lumotni himoya qilish
Ba'zan bulutli hisoblash provayderi foydalanuvchisi yoki mijozi uchun provayder ma'lumotlarning to'g'ri yoki eng muvaffaqiyatli boshqarish usullarini qo'llaganligi yoki bajarganligini samarali tekshirish uchun., Bu biroz qiyin, shuning uchun ma'lumotlar qonunchilikka muvofiq boshqarilishiga ishonch hosil qilish siz uchun qiyin. Shu munosabat bilan ular ko'pincha faqat ma'lumotlarni boshqarish amaliyoti to'g'risidagi oddiy hisobotlarga yoki ma'lumotlarni qayta ishlash va xavfsizlikni ta'minlash sohasidagi faoliyati to'g'risidagi sertifikatlash xulosalariga va ular tomonidan o'tkaziladigan ma'lumotlarni boshqarish tizimlariga murojaat qilishlari kerak.
Tugallanmagan yoki xavfli ma'lumotlarni o'chirish
Oldingi holatga o'xshash yana bir holat (Ma'lumotlarni himoya qilish) qachon bulutli hisoblash provayderi foydalanuvchisi yoki mijozi xuddi shunday samarali tekshirish imkoniyatiga ega emas har qanday so'ralgan ma'lumotni qat'iyan yo'q qiladi, chunki ba'zida standart jarayonlarning o'zi ma'lumotlarni aniq yo'q qilmaydi. Shuning uchun har qanday ma'lumotni to'liq yoki aniq o'chirish, turli sabablarga ko'ra mijoz va provayder nuqtai nazaridan imkonsiz yoki kiruvchi hisoblanadi.
Zararli a'zo
Zararli a'zolar tomonidan shikastlanish kamdan-kam uchraydi, lekin ko'pincha bu sodir bo'lganda jiddiy zarar etkazadi.
Bulutni boshqarish va nazorat qilish – xavfsizlikning asosiy muomolaridan biri xisoblanadi. Bulut texnologiyalarida barcha resurslar xisoblangan va ular virtual mashinalar tomonidan doimiy nazoratda bo’lgan, qo’shimcha jarayonlar ishga tushurilmagan va bulut elementlari buzilmagan holat hali ko’rilmagan…”[4] Bu yuqori pog’onali tahdid xisoblanib, u bulut boshqaruvi bilan bog’liq, yagona information tizim sifatida xizmat qiladi va uni umumiy ximoyasini yuqori darajada qurish kerak bo’ladi.
Buning uchun albata xavf extimoligni boshqarish modellarini bulutli infratuzilmada qo’llash kerak bo’ladi. Fizik xavfsizlikni taminlash asosida server va tarmoq infratuzilmasiga fizik kira olishni qattiq nazorat qilish kerak bo’ladi. Fizik xavsizlikka qaraganda tarmoq xavfsizligi birinchi o’rinda model tahdidlariga qarshi xavfsizlikni o’zida namoyon qiladi va tarmoqlararo ekran orqali ularni bartaraf etadi. Tarmoqlararo ekran filtr vazifasini bajarib, malumotlarga ishlov berish markaz tarmog’idan (ЦОД) foydalanishda cheklashlarni olib boradi. Bunda aloxida serverlar, yani internet tarmog’idagi foydalanishga ruxsat etilganlaridan yoki tarmoq ichidagi serverlar. Bulutlii xisoblashlardda asosiy rolni platforma sifatida virtualizatsiya o’ynaydi.
Bulutli xisoblashlarda malumotlarni butunligini va xavfsizligini taminlashda, eng ko’p tarqalgan va asosiy tahdidlar .
Bulutli serverlarni, bulutli xisoblashlashlarga joylashtirishdagi qiyinchiliklar.
Bulutli xisoblashlar xavfsizligiga talab, malumotlarga ishlov berish markazi (ЦОД) xavfsizligi talabidan farq qilmaydi. Lekin malumotlarga ishlov berish markazini (ЦОД) virtualizatsiya qilish va bulutli muxitga o’tish yangi taxdidlarni yuzaga kelishiga sabab bo’ladi. Internet orqali xisoblash kuchlarini boshqarish, bulutli xisiblashning kalit xarakteristikalaridan biri xisoblanadi. Ko’plab ananaviy malumotlarga ishlov berish markazida (ЦОД) injinerlarni serverdan foydalanishi,
fizik pog’onada nazoratga olinadi va bulutli muxitda ular internet orqali ishlaydi. Kirishni nazorat qilayotgandagi cheklashlar va shaffof o’zgartirishlarni tizim darajasida taminlash asosiy kriterik ximoya xisoblanadi.
Virtual mashinalarni dinamikligi. Virtual mashinalarni dinamikligi. Yangi mashina yaratishni, ish to’xtatish va boshqatdan ishga tushirishni qisqa vaqt ichida amalga oshirsa bo’ladi. Ular fizik serverlar bilan chalkashib ketishlari mumkin. Buday o’zgarishlar tizim xavfsizlik butunligini qayta ishlab chiqarishda qiyinchiliklar tug’diradi. Biroq operatsion tizim yoki ilovalarni zayifligi virtual muxitda nazoratsiz tarqaladi va qanchadir vaqt oralig’ida tez tarqala boshlaydi (misol uchun, zaxira nusxadan qaytarilishda). Bulutli xisoblash muxitida eng avalo tizim xavfsizligi xolatini tuzatish, shuni xisobga olish kerakki, uning xolati va turar joyi bog’liq bo’lishi kerak emas.
Ichki virtual muxitdagi zayifliklar.Bulutli xisoblash serverlari va local serverlar bir xil operatsion tizim va ilovalardan foydalanishadilar. Bulutli tizimlar uchun uzoqdan buzish yoki zararli dasturiy taminot tahdidlari ko’p xisoblanadi. Paralel virtual mashinalar xujum xafini ko’paytiradi. Protokolarga asoslangan taxdidlar (Система обнаружения вторжений) va ularni bartaraf etish protokollari zararli xarakatlarni virtual pog’onasida aniqlashi lozim.
Ishga tushmagan virtual mashinalar ximoyasi. Qachonki virtual mashina o’chig’ligida, zararlanish xavfi ko’proq bo’ladi. Virtual mashinalardagi saqlanadigan obrazlarga kirish yetarli bo’ladi. Ishga tushmagan virtual mashinada dasturiy xavfsizlik taminotini umuman ishga tushirib bo’lmaydi. Bunday holatda virtual mashinada nafaqat ichki xavfsizlik tadbiq etilgan bo’lishi balki gipervizor darajasida xam bo’lishi kerak.
Hudud xavfsizligi va tarmoqni cheklash. Bulutli xisoblashni qo’llashda xudud tarmog’i susayadi yoki umuman ko’zdan yo’qoladi. Bu shunga olib keladiki, xavfsizlik yuqori darajada emasligi va tarmoq qismi umumiy xavfsizlik pog’onasini aniqlaydi. Bulutda xar– hil ishonchli darajada segmentlarni cheklashda virtual mashinalar o’z xavfsizliklarini o’zlari taminlashi kerak bo’ladi.
2.2. Bulutli texnologiyalarda amalga oshiriladigan xujumlar va ularni bartaraf etish
DTda ananviy xujumlar.Operatsion tizim, modul komponentlari, tarmoq protokollari va boshqalarini zaifligi – ananaviy taxdidlarga kiradi, ximoyasini taminlash maqsadida tarmoqlararo ekran, antivirus, IPS va boshqa komponentlar o’rnatish orqali muomolarni xal etish mumkin…”[5] Shuni xisobga olish keraki, bunday ximoya yo’li virtualizatsiyada xam samarali ishlashi lozim.
Bulut elementlarida funksional xujumlar.Xujumning buday turi ko’pqatlamli bulut bilan umumiy xavfsizlik prinspga bog’liq. Bulut xavfsizligini to’g’risida quydagilarni yechim sifatida olish mumkin: funksional xujumlardan ximoyalanishda, xar bir bulut qismiga quydagi ximoya manbaini qo’yish lozim: proksi uchun – DoS – xujumdan samarali ximoya taminlanishi, web – server uchun – saxifalarni yaxlitligini nazorat qilish, server ilovalari uchun – ekran pog’onasidagi ilovalar, MBBT uchun – SQL – inyeksiyasi ximoyasi, malumotlarni saqlash tizimi uchun – to’g’ri bekaplar (zaxira nusxalash) berish, foydalanishdan cheklash. Yuqoridagi sanab o’tilgan ximoya mexanizmlari ishlab chiqarilgan, lekin ular birgalikda bulut kompleks ximoyasi taminlash uchun xali birga yig’ilmagan. Shuning uchun bulut yaratilayotgan vaqtda, ularni yagona tizimga integratsiyalash muomoni xal bo’lishiga turtki bo’ladi.
Mijozjlarga xujumlar. Ko’plab mijozlar bulutga ulanayotganda, bravzurdan foydalanishadi. Xujumlardan biri Cross Site Scripting, parollarni «o’g’irlash», veb
– sesiyalarni ushlab qolish va boshqalar. Bunday xujumdan yagona to’g’ri va ximoya aniq autetifikatsiya va bog’lanishdagi shifrlash (SSL) bilan o’zaro autetifikatsiya. Ammo bunday usul ximoyasi bulut yaratuvchilariga juda xam noqulay va ko’p vaqt talab qiladi.
Gipervizorga xujumlar. Gipervizor virtual tizimlar uchun kalit elementlaridan biri xisoblanadi. Uning asosiy funksiyalaridan biri virtual mashinalarga resurslarni taqsimlashdan iborat. Gipervizorga xujum shu narsani yuzaga kelib chiqarishi mumkinki, virtual mashinalardan biri boshqa virtual mashina xotirasi, resurslaridan foydalana olishi mumkin. Bundan tashqari u
tarmoq trafigni qo’lga kiritishi, fizik resurslarni o’zlashtirishi va server orqali virtual mashinani ishlashdan to’xtatishi mumkin. Standart ximoyalash metodlarini joriy etishda virtual muxitda kerakli maxsuslashtirilgan maxsulotlar qo’llanilishini tavsiya etadilar. Xost – serverlarni katalog xizmatlari Active Directory bilan integratsiyalash, shuningdek xost – server boshqarish vositalaridan foydalana olish tartibotini standartlashtirish. Shu bilan birga ko’p xollarda ishlatilmaydigan xizmatlardan voz kechish, misol uchun, virtualizatsiya serverga veb – foydalanish.
Boshqarish tizimidagi xujumlar. Bulutda ishlatiladigan ko’pgina virtual mashinalar aloxida tizim boshqaruvini talab etadi. Boshqarish tizimiga xalaqit berish virtual mashinalarda – nosozlikni kelib chiqaradi va bir virtual mashinani bloklash orqali boshqa virtual mashinani ayibdor qilib qo’yadi.
Bulut soxasida eng samarali xavfsizlikni taminlash yo’llaridan birini Cloud Security Alliance (CSA) tashkiloti ommaga xavola etgan xisoblanib unda quyidagi malumotlar taxlil qilingan:
Malumotlarni saqlash. Shifrlash – malumotlarni ximoyalashda eng samarali yo’llardan biri. Malumotlardan foydalana olishga ruxsat beruvchi provayder, malumotlarga ishlov berish markazi (ЦОД) da saqlanayogan mijoz malumotmi shifrlashi, foydalanishdan chiqqan xolda esa ularni qaytarishsiz o’chirib tashlashi kerak.
Uzatishdagi malumotlar xavfsizligi. Shifrlangan malumotlarni uzatish faqatgina aytenifikatsiyalangandan so’nggina amalga oshirilishi mumkin. Malumotlarni o’qish yoki o’zgartirish kirgazish, Ulardan foydalana olish ishonchli bog’lamalar orqali amalga oshiriladi. Bunday texnologiyalar juda xam mashxur algaritmlar va ishonchli protokollar AES, TLS, Ipsec amalga oshiriladi.
Autetifikatsiya. Parol ximoyasi. Katta ishonchlilikni taminlashda tokenlar va sertifikatlar etibor qaratiladi. Provayder identifikatsiya tizimi bilan avtorizatsiyadan o’tishda shaffof tarizda xarakatlanishi lozim. Bunda LDAP (Light Directory Access Protocol) va SAML (Security Assertion Markup Language) protokolari ishlatilinadi.
Istemolchilarni izolatsiyalash.Virtual mashinalar va virtual tarmoqlardan individual foydalanish. Virtual tarmoqlarda quydagi texnologiyalar joriy etilgan bo’lishi kerak. VPN (Virtual Private Network), VLAN (Virtual Local Area Network) va VPLS (Virtual Private LAN Service). Provayderlar ko’pincha yagona dastur muxitida kod o’zgarganligi sababli istemolchilar malumotlarini bir
– biridan izolatsiyalaydi. Bunday yondashish xatarli xisoblanib, u standart bo’lmagan koddan yo’l topib , istemolchi malumotlaridan foydalana oladi.
Erkinlik bilan bog'liq xatarlar
Ushbu fikrni ta'kidlash uchun Richard Stallmanning quyidagi taklifini keltirganimiz ma'qul:
Internetda xususiy dasturiy ta'minot sizning erkinligingizni yo'qotishning yagona usuli emas. Dasturiy ta'minotni almashtirish xizmati (SaaSS), Demak, "noxush bo'lmoq "Dastur o'rnini bosuvchi" - bu sizning kompyuteringiz ustidan hokimiyatni begonalashtirishning yana bir usuli.
Xususiy dasturlarga qarshi bepul dastur
Boshqa holatlarda ko'rganimizdek, Dasturiy ta'minotni ishlab chiqish dunyosi boshlanganidan beri deyarli bir vaqtning o'zida bepul va ochiq manbali dasturiy ta'minot (SL / CA) xususiy va yopiq manbali dasturiy ta'minot (SP / CC) bilan birgalikda mavjud. Ikkinchisi odatda kompyuterlarimiz va shaxsiy va shaxsiy ma'lumotlarimiz ustidan nazoratimizga tahdid sifatida talqin qilinadigan narsalar bo'yicha har doim birinchi o'rinda turadi.
Ushbu tahdid ko'pincha zararli xususiyatlar yoki kiruvchi funktsiyalarni kiritish orqali o'zini namoyon qiladishpion dasturlari, orqa eshiklar va raqamli cheklovlarni boshqarish (DRM) kabi. Bu ko'pincha shaxsiy hayotimiz va xavfsizligimizni fosh qiladi va mustaqilligimiz va erkinligimizni pasaytiradi.
Shu sababli, SL / CA-ni ishlab chiqish va ishlatish har doim SP / CC ga qarshi kurashish uchun foydali echim bo'lib kelgan. Barchaga yaxshi ma'lum bo'lgan to'rtta (4) asosiy erkinlik tufayli. Biz, foydalanuvchilar, kompyuterlarimiz va Internetda amalga oshirilayotgan ishlarni nazorat qilishimizga kafolat beradigan erkinliklar.
Cloud Computing-ga qarshi bepul dastur
Biroq, yangi "Bulutli hisoblash" modelining paydo bo'lishi juda jozibali yangi usulni taklif etadi barcha (foydalanuvchilar va mijozlar, fuqarolar va tashkilotlar, jamoat va xususiy shaxslar) bizning (taxmin qilingan) erkinligimiz va hatto farovonligimiz va rivojlanishimiz uchun bizning faoliyatimizni nazorat qilishdan voz kechishlari kerak.
Xulosa qilib aytganda, bu erda quyidagilar haqida gapirish mumkin Cloud Computing (yoki Cloud Services / SaaS) va mulkiy dasturiy ta'minotning o'xshash kiruvchi ta'siri:
ular o'xshash zararli natijalarga olib keladi, ammo mexanizmlar boshqacha. Xususiy dasturiy ta'minot yordamida o'zgartirish qiyin va / yoki noqonuniy nusxaga egalik qilish va undan foydalanish mexanizmi. SaaS-ning mexanizmi shundaki, siz o'zingizning hisoblash vazifangizni bajarayotgan nusxangiz yo'q.
Va shuning uchun, o'zgartirish imkoniga ega bo'lmasdan, biz ma'lumotlarimiz va shaxsiy ma'lumotlarimiz bilan nima qilishini bilmaymiz.
Ushbu alohida nuqta juda keng bo'lgani uchun biz sizni o'qishni taklif qilamiz Richard Stallmanning to'liq maqolasi bu haqda
42. Virtual xususiy tarmoq deganda nimani tushunasiz?
VPN (inglizcha: Virtual private network) shaxsiy tarmoqni jamoat tarmog'i orqali uzaytiradi va foydalanuvchilarning shaxsiy tarmoqqa bevosita ulangan bo'lsa, foydalanuvchilarga birgalikda yoki umumiy tarmoqlarda ma'lumotlarni qabul qilish va olish imkonini beradi ("Qisqasi, u sizning kompyuteringiz va VPN xizmat serverlari o'rtasida tunellangan xavfsiz, shifrlangan aloqa yaratadi"). Buning uchun VPN ilovalari foydali bo'lishi mumkin. Xususiy tarmoqni boshqarish imkonini beradi. VPN-lar korporativ bo'lmagan korporativ intranetlardan xavfsiz foydalanishni ta'minlaydi. Ular geografik jihatdan integratsiyalangan tarmoqlarni birlashtiradigan tarmoqni ta'minlash uchun ishlatiladi. Individual Internet foydalanuvchilari o'zlarining proksi-serverlariga VPN bilan simsiz operatsiyalarni amalga oshirish, geografik cheklovlar va tsenzurani to'xtatish yoki shaxsiy identifikatsiyani va joylashuvni himoya qilish uchun ulanishlari mumkin. Biroq, ayrim veb-saytlarga geografik cheklovlar uchun ma'lum VPN texnologiyasiga kirish taqiqlanadi. VPN alohida ulanishlar, virtual tunnel protokollari yoki shifrlash transporti bilan virtual portni o'rnatish orqali yaratiladi. U katta Internet tarmog'iga ega VPN keng maydonli (WAN) tarmoqning afzalliklarini ta'minlaydi. Foydalanuvchilar nuqtai nazaridan, xususiy tarmoq ichida masofadan turib foydalaniladigan resurslarga kirish.An'anaviy VPN-lar nok-to-nuqta topologiyasida tasvirlanadi va ta'sirni tasdiqlamaydi yoki ta'sir qilmaydi, shuning uchun Microsoft Windows NetBIOS to'liq qo'llab-quvvatlanmaydi yoki Mahalliy Tarmoq (LAN). Dizaynerlar virtual cheklovlarni bartaraf etish uchun Virtual Private LAN Services (VPLS) va layer-2 tunnel protokollari kabi VPN-larni ishlab chiqdi.
VPN - bu Virtual Private Network yoki ispan tilidagi virtual xususiy tarmoqning qisqartmasi. Bunday holda, bu allaqachon ushbu nomga asoslanib nimani kutish kerakligi haqida juda aniq ma'lumot beradi. Bu foydalanuvchilar ulanadigan mahalliy tarmoq, xuddi yo'riqnoma yoki modem kabi, faqat bu holda foydalanuvchilar turli geografik hududlarda.
Buning uchun, unga kirish Internet orqali amalga oshiriladi har doim. VPN haqida gap ketganda, Virtual atamasi bu jihatdan muhim ahamiyatga ega. Shu tarzda, u mahalliy tarmoqni yaratishda, unda ishtirok etadigan foydalanuvchilarning jismoniy ulanishisiz yaratishga imkon beradi. Ko'p jihatdan katta afzallik, ayniqsa, butun dunyo bo'ylab xodimlar uchun mahalliy tarmoqqa ega bo'lishi mumkin bo'lgan kompaniyalar uchun.
VPN ulanishidagi muhim tafsilot shundaki, biz bemaqsad qilsak, trafik qurilmadan Internet-provayderingizga o'tishda davom etadi, ammo u erdan to'g'ridan-to'g'ri VPN-serverga o'tadi. Yana nima, ulanish shifrlangan, shuning uchun Internet-provayder o'sha paytda nima tashrif buyurganimizni bilmasligi uchun.
Siz tasavvur qilganingizdek, biz bir qator afzalliklarni topamiz VPN ulanishlari uchun juda katta qiziqish. Shuning uchun ular bugungi kunda bozorda juda mashhur variantga aylandilar, ular ko'plab izdoshlarni topmoqdalar. Bizga taqdim etadigan eng muhim afzalliklari:
Maxfiylik: Sörf qilish uchun VPN-dan foydalanganda, Internet-provayder tarixga kirish huquqiga ega emas va biz bu vaqt ichida nima tashrif buyurganimizni bilmaydi. Shunday qilib, biz hech qanday iz qoldirmaymiz va bu har doim shaxsiy va xavfsiz harakatlanishning bir usuli.
Uzoqdan ishlash: Kompaniyalar uchun bu o'z ishchilariga dunyoning istalgan nuqtasidan kirish huquqini berishning yaxshi usuli. Bu shunchaki kompaniya uchun yaratilgan VPN-ga ulanish orqali turli joylardagi odamlarning normal ishlashini osonlashtiradi. Bu oddiy jarayon va undagi xodimlar uchun juda qulaydir.
Oson sozlash: Katta afzalliklardan biri shundaki, biz uni kompyuterda osongina sozlashimiz mumkin. Biz ushbu VPN-ga doimo kirish imkoniyatiga ega bo'lishimiz uchun. Bu juda uzoq davom etmaydi va ulanish va uzilish ham haqiqatan ham oson va tezdir, bu bizga bu borada ko'p vaqt sarflamasligimizga yordam beradi.
Qo'shimcha xavfsizlik: Oddiy narsa shundaki, biz VPN ulanishidan foydalanganimizda, ulanish shifrlangan. Shuning uchun foydalanuvchilar uchun qo'shimcha xavfsizlik qatlami taklif etiladi, bu shaxsiy ma'lumotlar bilan bog'liq muammolardan qochadi. Ayniqsa, umumiy WiFI-dan foydalanganda yoki mehmonxonalar yoki kutubxonalar kabi joylarda tashvishlanmasdan harakat qilish yaxshi imkoniyat bo'lishi mumkin.
Bloklangan tarkibga kirish: Navigatsiya qilish uchun VPN-dan foydalanishda afzallik shundaki, biz turgan joy aniqlanmaydi, u odatda soxtalashtiriladi. Shuning uchun, masalan, mamlakatimizda bloklangan tarkibga kirishimiz mumkin. Shu tarzda har qanday cheklovlardan o'tishning yaxshi usuli.
Barcha ilovalar bilan ishlaydi: VPN-dan foydalanishni istasak, shubhasiz muhim bo'lgan yana bir tafsilot. Biz uni barcha ilovalar bilan ishlatish imkoniyatiga ega bo'lamiz. Ularning barchasi bilan normal ishlaydi va bu borada muammosiz.
43. Monolit sxemaga ega gipervizor haqida tushuncha bering
44. Bulutli texnologiyalar modellari va vujudga kelish jarayoni qanday?
bulutli texnologiyalarning mohiyati quyidagicha ifodalanishi mumkin: ular hisoblash quvvatini, dasturiy ta'minotni, platformalarni - xizmat sifatida ta'minlash uchun yaratilgan. Aynan shu printsip asosida bulutli hisoblashning asosiy biznes modellari: Xizmat sifatida dastur (SaaS), xizmat sifatida platforma (PaaS), xizmat sifatida infratuzilma (IaaS), xizmat sifatida ish stoli (DaaS) va boshqalar. Ularning har biri, shubhasiz, foydalanuvchilarning turli toifalariga (va shuning uchun bozor segmentlariga) qaratilgan. Foydalanuvchi endi uskuna yoki dasturiy ta'minot uchun to‘lov to‘lamaydi - u faqat uni ishlatish uchun to‘laydi, uni o‘ziga xos tarzda ijaraga oladi. Va bu Internetdan yoki boshqa ma'lumot tarmog'idan foydalanib, darhol va masofadan turib amalga oshiriladi. Albatta, bunday inqilobiy biznes modeli bozorda juda ko‘p narsani o‘zgartiradi. Axborotni hisoblash va saqlash uchun masofaviy manbalardan foydalanish g'oyasi hech qachon yangi emas (bu shaklda yoki boshqa shaklda, bu savol XX asrning 80-90-yillariga qadar bir necha bor ko‘tarilgan), ammo uni yirik, muvaffaqiyatli loyihalar shaklida amalga oshirish nisbatan yangi narsa. 2006 yilda Amazon o‘zining Web Services loyihasini ishga tushirdi; uning mahsuloti, boshqa narsalar qatori, foydalanuvchiga masofadan turib hisoblash quvvatini taqdim etdi. Ushbu g'oyani IBM va Google (Google App Engine tez rivojlanayotgan Google) kabi kompaniyalar ham qabul qilishdi. 14 Bugungi kunda Google Docs kabi xizmat ommaviy iste'molchiga tanish va bu Apple tomonidan ishlab chiqarilgan iCloud bilan birgalikda eng keng tarqalgan bulutli texnologiyalar mahsulotlaridir. Ammo eng shuhratparast, albatta, Microsoft loyihasi edi - kompaniya nafaqat dasturiy ta'minot va qayta ishlangan ma'lumotlarni saqlash joyi, balki platforma va infratuzilmani ham xizmat sifatida taklif qilishga qaror qildi. Windows Azure deb nomlangan loyiha allaqachon bulutga asoslangan operatsion tizimga o‘xshash narsa bo‘lsa ham, foydalanuvchining o‘z muhitida to‘g'ridan-to‘g'ri ishlashi uchun mo‘ljallanmagan. Bu IaaS va PaaS modellaridan foydalanadigan mahsulot (yuqorida muhokama qilingan). Google ham xuddi shu yo‘nalishda fikr yuritmoqda, uning kelajakdagi rivojlanishi Chrome OS ham bulutga asoslangan operatsion tizim, ammo Microsoft mahsulotidan juda farq qiladi. Agar Azure turli xil xizmatlarni (xususan, boshqa taniqli bulut xizmati - iCloud) xizmatlarni taqdim qilish uchun yaratilgan bo‘lsa, unda Chrome OS kam quvvatli jihozlardan foydalanishga yo‘naltirilgan foydalanuvchi operatsion tizimidir. SaaS bulutli hisoblashning oldingi prinsipidan ushbu OT paydo bo‘lishi tufayli yangi - DaaS ajratilgan (xizmat sifatida ish stoli). Shunday qilib, ikkala x86-ga asoslangan va ARM-ga asoslangan tizimlar harakat qilishi mumkin. Chrome OS bilan jihozlangan noutbuklar 2012 yil kuzida sotila boshlandi. Bir tomondan, bulutli texnologiyalar hali ham rivojlanishining dastlabki bosqichida. Ko‘plab ulug'vor loyihalar hanuzgacha oxirgi versiyalardan yiroqda, foydalanuvchilar va ishlab chiquvchilar hali oldinda bo‘lgan yangi imkoniyatlarga ishonishga odatlanmagan. Bundan tashqari, bulutli texnologiyalar oldida keng miqyosli va juda muhim vazifa turibdi - turli xizmatlar orasida ma'lum standartlashtirish va universallikka erishish.
45. Biznes jarayonlarida bulutli hisoblash.
Biznes jarayonlarida bulutli hisoblash Hisoblash bulutlari bir vaqtning o‘zida millionlab foydalanuvchilarni ishlatadigan o‘n minglab dasturlarni ta'minlovchi ma'lumot markazlarida joylashgan 154 minglab serverlardan iborat. Bunday keng ko‘lamli infratuzilmani samarali boshqarishning eng muhim usuli - eng to‘liq avtomatlashtirish. Bundan tashqari, bulutli operatorlar, xizmat ko‘rsatuvchi provayderlar, sotuvchilar, IT-administratorlari, dastur foydalanuvchilari - hisoblash resurslaridan xavfsiz foydalanishni ta'minlash uchun turli xil foydalanuvchilarni taqdim etish uchun bulut infratuzilmasi o‘zini o‘zi boshqarish va vakolatni topshirish imkoniyatini ta'minlashi kerak. Bulutli hisoblash tushunchasi ilovalarni yetkazib berish, boshqarish va integratsiyalashishda an'anaviy yondashishni sezilarli darajada o‘zgartirdi. An'anaviy yondashuv bilan solishtirilganda, bulutli hisoblash sizni katta infratuzilmalarni boshqarishga, bir xil bulut ichida turli xil foydalanuvchilar guruhlariga xizmat ko‘rsatishga, shuningdek, bulut xizmat provayderiga to‘liq bog'liqlikni anglatadi. Biroq, bu qaramlik faqat nazariy jihatdan o‘xshaydi, chunki agar provayderlar kompaniyasi kamida bitta ma'lumotni o‘g'irlash imkonini beradigan bo‘lsa, u uzoqdagi ob'ektlarni ta'minlovchi butun sanoat uchun katta zarba bo‘ladi. Bulutli hisoblash - bu mustaqil dasturiy ta'minot sotuvchilari (telekommunikatsiya operatorlari), telekommunikatsiya operatorlari va VAR vositachilari uchun (SaaS) sotish kanallarini kengaytirish va sotish kanallarini kengaytirishning samarali vositasi. Ushbu yondashuv, foydalanuvchilarning haqiqatga asoslangan to‘lovlarni amalga oshirishi va uzoq muddatli majburiyatlarsiz real ehtiyojlar darajasida o‘z resurslari miqdorini tartibga soladigan dinamik xizmatlarni tashkil etish imkonini beradi.Bu IT-menejerlari shu paytgacha bulutli texnologiyalardan qochishmoqda. // CNews 21-aprel, 2010-yil Hosting uchun cloud computing katta o‘sish potensialini ta'minlaydi. Bulutli hisoblash sanoati jadal sur'atlarda o‘sib bormoqda va tahlilchilarning fikriga ko‘ra, 2012 yilga IT-xarajatlarining 9 foizi to‘g'ri keladi. Bundan tashqari, sanoatda urg'u berishdan, bulutli hisoblash va SaaSga o‘tishdan tobora ko‘payib bormoqda va sizning mijozlaringiz bu yo‘nalishda harakat qilishingizni kutishadi. 155 Bulutlardan foydalanishning asosiy ustunligi - oxirgi foydalanuvchi uchun kuchli tizimga ega bo‘lish zarurligining yo‘qligi, bu foydalanuvchi uchun xarajatlarning sezilarli kamayishiga olib keladi. Ikkinchi afzallik, pirat kontentdan foydalanishga qodir emas, chunki barcha kiruvchi trafik sertifikatlangan provayderlardan keladi. Shunday qilib, kompyuterning zamonaviyligi - qaroqchilikning eng global muammolaridan birini hal qilish mumkin. Parallelsning fikriga ko‘ra, kelgusi 5-10 yil ichida IT-ning ko‘pchiligi besh xil bulutlarga o‘tishadi. IBM, Apple, HP va Amazon kabi turli xil platformali xizmatlar - Google (1-tur), Microsoft (2-tur) va boshqa yirik AT-pleyerlar (3-tur). Bulutli xizmatlar (4 turdagi) bo‘lib, unda minglab quyoshli provayderlarning keng ko‘lamdagi xizmatlarni taklif etishi kutilmoqda. Masalan, veb hosting va dasturlarni hosting, vertikal integratsiyalangan tuzilmalar (hukumat, sog'liqni saqlash va boshqalar), mustaqil dasturiy ta'minot sotuvchilari (strategik biznesni rivojlantirish, mijozlarni qo‘llab-quvvatlash tizimlari va boshqalar), telekommunikatsiya xizmatlari (ovozli pochta) VOIP). Nihoyat, korxona tomonidan boshqariladigan bulutli bulutlar (5 turdagi) bo‘ladi, u ichki foydalanish va xodimlar va hamkorlar tomonidan foydalanish uchun xizmatlarni taqdim etadi. Bulutli bulutlar * 1-tur: Google Cloud * 2-toifa: Microsoft Bulut * Type3: Boshqa bulutlar (masalan, IBM va Apple - Amazon, Facebook, Adobe va boshqalar) Xizmat bulutlari * Type4: Xizmat ko‘rsatuvchi provayderlar bulutlari - telekom operatorlari, vebhostchilar, ISV, SaaS * 5-toifa: yirik kompaniyalarning ichki bulutlari (Fortune 1000) IT-bozorida bugungi raqobat darajasi bilan muvaffaqiyatga erishish - bulutlarning beshinchi turiga o‘tish yoki to‘rtinchi turga o‘tish uchun uchinchi tomon 156 resurslarini jalb qilish. Ushbu muammoni hal qilish uchun Parallels echimlar, ekotizimlarni yaratadi va xizmat ko‘rsatuvchi provayderlar va kompaniyalar bilan bulutli xizmatlarni taqdim qilish uchun samarali infratuzilmani yaratish uchun hamkorlik qiladi. Bundan tashqari, SaaS-provayder dasturning sog'lig'iga g'amxo‘rlik qiladi, foydalanuvchilarga texnik yordam beradi, yangilanishlarni mustaqil ravishda o‘rnatadi. Shunday qilib, foydalanuvchi muammoning texnik tomoni haqida kamroq o‘ylaydi va ularning biznes maqsadlariga e'tibor beradi. An'anaviy dasturiy ta'minot orqali SaaSning asosiy afzalliklari: · Mulkning kam xarajati. · Qisqacha amalga oshirish vaqti. · Past kirish chegarasi (siz tez va sinovdan o‘tishingiz mumkin). · Tizimni saqlash va yangilash vazifasi butunlay SaaS provayderining yelkasiga tushadi. · To‘liq foydalanuvchi harakati, faqatgina "Internet-qamrov" orqali cheklanadi. Jug`rofiy yo‘nalishdagi kompaniyalar va uzoqdan ishlaydigan xodimlarni qo‘llab-quvvatlash Foydalanuvchi kompyuterining kam quvvat talablari. SaaS kompaniyasining kamchiliklari tijorat ma'lumotlarini uchinchi tomon provayderiga o‘tkazishning xavfsizligi, past chastotali va ishonchsizligi Internet Chernyak L uchun uzilishlar sababli bo‘lib hisoblanadi. Integratsiya bulutning asosi hisoblanadi. // Ochiq tizimlar. DBMS 16 sentyabr, 2011 yil SaaSga nisbatan muqobil texnologiyalar mavjud. Ular an'anaviy dasturlardan SaaSga oraliq o‘tishlar bo‘lib, tez orada yo‘q bo‘lib ketishi mumkin. S + S - bu SaaSdan farqli, Microsoft tomonidan targ'ib qilingan muqobil brend, chunki mijozning kompyuterida brauzer emas, balki dasturiy ta'minot mijozi. Ijaraga berish (hosting) dasturlari. Ushbu parametr SaaS-dan faqat server tomonidagi arxitekturada farq qiladi va foydalanuvchi uchun sezilmaydi. Shuning 157 uchun, arizachilarning ko‘pchiligi SaaS-xizmatlariga murojaat qiladilar. Farq shundaki, klassik SaaS xizmatlarining multitenant arxitekturasi mavjud, ya'ni. Bitta dastur ko‘p mijozlarga xizmat ko‘rsatadi va dastur hosting har bir mijoz uchun alohida nusxasini o‘rnatishni o‘z ichiga oladi. Ikkinchi variant esa qo‘shimcha sozlash variantlarini taqdim etadi, biroq ayni paytda boshqarish va yangilashni yanada murakkablashtiradi, shuning uchun ko‘proq xarajatla Bulutli texnologiyalarni qo‘llash amaliyoti 2011-yilda WINDOWS AZURE savdo tizimi deb e'lon qilindi. An'anaviy OS kabi WINDOWS AZURE dasturlarni ishga tushirish va ma'lumotlarni saqlash imkonini beradi, lekin bu foydalanuvchi kompyuterida emas, balki hisoblash bulutlarida bo‘ladi. WINDOWS AZURE operatsion tizimi quyidagi elementlarni o‘z ichiga olgan dasturiy ta'minot ishlab chiqish uchun Windows Azure Platformasining bir qismi hisoblanadi: · WINDOWS AZURE dasturni ishga tushirish va Microsoft ma'lumot markazlarida ma'lumotlarni saqlash uchun Windows muhitini taqdim etadi · SQL Azure SQL Serverga asoslangan relsli ma'lumotlar bazalari bilan ishlashni ta'minlaydi. Ma'lumot bulutda va korxonada saqlanishi mumkin, biroq WINDOWS AZURE ilovalari bilan ishlash mumkin · Windows Azure platformasi AppFabric, bulutli va an'anaviy muhitda ishlaydigan ilovalarni xavfsiz tarzda uzatishni ta'minlaydi. Ismlarning o‘xshashligiga qaramay, mato va AppFabric tushunchalari bir xil emas. Birinchisi, bulut operatsion tizimida jismoniy mashina integratsiyasi, ikkinchisi esa turli muhitlarda ishlaydigan ilovalar bilan bog'lanish bilan bog'liq. To‘g'ridan-to‘g'ri operatsion tizim WINDOWS AZURE shuningdek, bir-biri bilan o‘zaro bog'liq bo‘lgan qismlardan iborat: Compute Service, Storage Service va mato. 158 3.16- rasm. Bulutdagi biznes jarayonlarini boshqarish Compute Service hisoblash uchun javob beradi. Bulutli platformaning asosiy maqsadi bir vaqtning o‘zida juda ko‘p sonli foydalanuvchiga ishlaydigan dasturni qo‘llab-quvvatlashdir. WINDOWS AZURE turli xil jismoniy serverlarda bir xil kodning bir nechta nusxasini qo‘llab-quvvatlaydi. O‘z navbatida, dastur bir nechta versiyalarda bir vaqtning o‘zida bir necha virtual mashinalarda ishlashi mumkin, ularning har biri bulutlar uchun ishlatilgan Hyper-V asosida hipervisor bilan ta'minlangan. Bulutli dasturning ikki xil ish versiyasi mavjud: veb o‘rni (veb-o‘rni) va ishchi roli (Ishchi o‘rni). Birinchi HTTP yoki HTTPS so‘rovlarini bajarishi mumkin va Internet Information Services (IIS) server virtual mashinasida (VM) ishlayapti. Dasturchi ASP.NET yoki Windows Communication Foundation (WCF) dan foydalanib, veb-o‘rni versiyasini yaratishga qodir, shuningdek IIS bilan ishlaydigan har qanday boshqa .NET texnologiyasidan foydalanadi. Dastur Makarov S.V dasturlash tilida yaratilishi mumkin. Cloud Computing uchun // Creative Economics .- M :, № 8, 2010. Buning aksincha, ishchi roli IIS ishga tushirilishini bildirmaydi. Fonda vazifalarni bajaradi. Misol uchun, foydalanuvchidan so‘rov olish uchun veb roli qo‘llanilishi mumkin. Ammo uni qayta ishlash ishchi rolining versiyasidan foydalanib keyin boshlanadi. Saqlash xizmati ma'lumotlarni saqlashni ta'minlaydi. OS WINDOWS AZURE ma'lumotlar bilan ishlashning uchta usulini qo‘llaydi. Ularning eng oddiylari - simple 159 ierarxiyali ikkilik ma'lumotni o‘z ichiga olgan BLOB. Ushbu turdagi axborotni tashkil qilish tasvir, audio va videolarni saqlash uchun mo‘ljallangan. katta hajmlardan foydalanish uchun. Bir xil turdagi ma'lumotlarni tuzish zarur bo‘lganda, ular har bir ma'lumot uchun bir qator raqami va ustunli raqam mavjud bo‘lgan jadvalga murojaat qilishadi. Saqlash xizmatidagi jadval relatsion emas. Oddiy tashkilot ADO.NET usullari orqali ma'lumotlarga kirishga imkon beradi. Ushbu shaklda bulut operatsion tizimi ma'lumotlarni saqlashni bir nechta jismoniy kompyuterlarga tarqatadi, bu esa relatsion ma'lumotlar bazasidan foydalanishdan ko‘ra samaralidir. O‘rganilayotgan usullar ma'lumotlarni saqlash va ularga kirishni ta'minlaydi, va ularning muloqotlari uchun "navbat" deb nomlangan uchinchi usul talab qilinadi. Ma'lumotlarni tartibga solish tamoyiliga quyidagilar kiradi: "Dastlab, oldin chiqdi." Ushbu usul bir-birlari bilan xabar almashish uchun ilovaning turli versiyalariga yordam beradi. Bulutli muhitda sinxronlashtirish mumkin bo‘lganligi sababli, bu veb-roli va ishchi roli bir-biri bilan bog'liq. Bir foydalanuvchiga, veb-interfeysi orqali sezilarli hisoblash quvvatini talab qiladigan vazifani taklif qilinsin. Veb roli olingan so‘rovni navbatga yozadi. Ishchi o‘rni, bu navbatga kirish, so‘rovni qabul qiladi va ijro etadi. Amalga oshirish natijalari (javob) navbatdagi qoidada, navbatda yuboriladi. Ma'lumotni tashkil qilish usulidan qat'iy nazar, WINDOWS-da AZURE Storage-da ma'lumotlar uch marta takrorlanmoqda, bu tizimning barqarorligini ta'minlaydi: nusxalardan bittasida ma'lumot yo‘qotilishi halokatli emas. Bundan tashqari, boshqa Microsoft ma'lumot markazida saqlanadigan arxiv nusxalari mavjud. Bu shuni anglatadiki, agar barcha ma'lumotlar markazi yo‘qolsa ham, ma'lumot boshqa markaz arxividan olinadi va qayta tiklanadi. 160 3.17- rasm. Biznes jarayonini boshqarishda bulutli texnologiyadan foydalanish OS - Matnning eng yangi komponenti WINDOWS AZURE dasturini va ma'lumotlaringizni saqlaydigan bir qator kompyuterlarni tashkil qilish imkonini beradi. Bunday "kompyuter mato" ni boshqarish mato nazorat qiluvchi dasturiy ta'minot orqali amalga oshiriladi. Mato barcha ishlaydigan ilovalarni nazorat qiladi, turli VMlarda OS bilan o‘zaro ta'sirlarni boshqaradi va ilovani ishlatish uchun jismoniy serverni tanlaydi, shu bilan birga uskunalardan foydalanishni optimallashtirish. Ilovalar dasturga kerak bo‘lgan har bir narsaning XML tavsifini o‘z ichiga olgan konfiguratsiya fayllari yordamida boshqariladi, masalan, veb-roliklar va ish rollari mavjud virtual mashinalarning zarur miqdori. Mato tekshirgichi bu virtual mashinalarni yaratadi va kerak bo‘lganda muvaffaqiyatsiz bajarish yoki boshqa jismoniy serverda ishlatish uchun har birining holatini tekshiradi. WINDOWS AZURE komponentlari turli xil ilovalarni yaratishga imkon beradi. Ya'ni, ölçeklenebilir bir Internet ilovasi yaratish uchun, programcı, kerakli veb-o‘rni sonini foydalanib, jadvaldagi ma'lumotlarni saqlash kerak. Parallel hisoblash ilovasi veb-o‘rni, so‘rovlarni saqlash uchun navbat, kerakli ishchi rollari va ma'lumotlarni saqlash uchun jadval (yoki BLOB) talab qiladi. O‘z navbatida, SQL Azure va AppFabric WINDOWS AZURE echimlarini dasturiy ta'minot va ma'lumotlar bazalari bilan ishlash imkonini beradi. mahalliy tarmoq yoki boshqa provayderlarning bulutli tizimlari bilan Makarov S.V. Yuklash effekti // Creative Economics. - M :, № 9,2010. 161 WINDOWS AZURE asosida yaratilgan dasturlar bir vaqtning o‘zida jismoniy shaxslarga, korporativ foydalanuvchilarga yoki har ikkalasiga xizmat sifatida taqdim etiladi. Ba'zi Microsoft bulutli xizmatlar narxlarining ayrim misollar: · Hisoblash kuchi - soatiga 0,12 dollar · Har oyda ma'lumotlarni saqlash - $ 0.15 / GB · Ma'lumotlarni uzatish - $ 0.01 / 10 Kb · Ma'lumotlarni yuklab oling - $ 0.15 / GB Bilan birga wINDOWS yordamida AZURE mustaqil dasturiy ta'minot ishlab chiquvchisi dasturiy ta'minot printsiplarini xizmat sifatida qo‘llash orqali biznes foydalanuvchilariga ilovalarni yaratishi mumkin. Masalan, Amerika kompaniyasi Alinean, Inc. tomonidan ishlab chiqilgan yechim bo‘lishi mumkin. Uning faoliyat yo‘nalishi savdolarni tahlil qilish va marketing sohasida talab qilinadigan analitik vositalarni taqdim etish hisoblanadi. Alinean tizimlari kelajakda o‘zingizning biznesingizning ehtiyojlarini va imkoniyatlarini baholashga imkon beradi, potentsialni ishlab chiqish uchun echim taklif qiladi va investitsiyani qachon to‘lashini hisoblash. Alinan foydalanuvchilar - dunyoning turli burchaklarida joylashgan korporativ mijozlar. Ularning orasida IBM, HP, Microsoft, Intel, AT & T, VMware, Oracle, Siemens, Symantec va boshqalar bor. Orlando (Florida, AQSh) da joylashgan Alinean ma'lumot markazida so‘rov bo‘yicha 20 ta server, Haftada bir kun. Tadbirkorlik hajmi oshdi va imkoniyati etarli emas edi, va ichki ma'lumotlar markazining mazmuni tobora qimmatlashib bordi. Shuning uchun, oldindan ishlab chiqilgan dasturni WINDOWS AZURE ning tomiga o‘tkazish to‘g'risida qaror qabul qilindi. Natijada 28 yoshga to‘ldi virtual serverlar Azure va 20 SQL Azure (10 gigabaytli) bilan ishlaydi. Xizmatdan so‘ng haq to‘lash hisobiga Alinean texnik xizmat narxini 60% ga kamaytirishga muvaffaq bo‘ldi. Oldingi, an'anaviy modelga nisbatan. Bundan tashqari, rahbariyat taxminan 160% ni tashkil qiladi. WINDOWS AZURE-da, daromadlarning o‘rtacha o‘sishini 162 investitsiyalar hajmiga (ROI - Investitsiyalar daromadi) nisbati avvalgi konfiguratsiyaga nisbatan (100%) nisbatan. WINDOWS AZURE-ning o‘lchamliligi tufayli juda ko‘p foydalanuvchilarning yozuvlarini saqlashga imkon beradi. Bulutli echimlarni yaratib, rivojlanish kompaniyasi nafaqat korporatsiyalarga, balki jismoniy shaxslarga ham tayanishi mumkin. Ushbu dastur Yangi Zelandiyadagi TicketDirect International kompaniyasi tomonidan amalga oshirilgan bo‘lib, u onlayn rejimda ishlaydi, Yangi Zelandiyada madaniy va sport tadbirlari uchun barcha chipta savdosining 45 foizi amalga oshiriladi. Microsoft SQL Server 7 va SQL Server 2000 asosidagi avvalgi, an'anaviy biletlash tizimi Visual Basic 6 da yozilgan edi. Dastur osongina bir soat davomida bir necha yuz sotuvga chiqdi. Biroq, savdo kunlarida, ommaviy tadbirga tashrif buyurish uchun chegirmalar e'lon qilinganida, minglab odamlar bir vaqtning o‘zida "o‘tib ketishga" harakat qilishdi. Ajablanarli narsa emaski, kompyuter mashinasi chipta sotuvchisi bunday foydalanuvchilarning oqimiga dosh bermadi.
46. Bulutli texnologiyalarni qo‘llash amaliyoti.
Raqamli texnologiyalarning rivojlanishida ta’lim uzluksiz, individual yo’naltirilgan, moslashuvchan va dinamik jarayon shaklida bo’ladi. YuNESKO XXI asr uchun yuqori texnologiyali taʼlim kompetensiyalari va koʻnikmalarini rivojlantirishga alohida eʼtibor qaratmoqda. Hamma uchun ta’lim barqaror rivojlanishi, raqamli texnologiyalarning hamma joyga kirib borishi sharoitida inklyuziv bilimlar jamiyat talablariga mos keladigan AKT kompetensiyasi, media va axborot savodxonligi darajasini shakllantirish muammolari va yechimlarini tavsiflashni amalga oshirmoqda, AKT va pedagogika integratsiyasi muammolarni hal qilish yondashuvlari, shu jumladan ochiq ta’lim resurslari va o’quv-uslubiy yordam, ommaviy ochiq onlayn ta’limdan foydalanish, shakllantirish uchun ishlatiladigan innovatsion texnika va texnologiyalar rivojlanishi bunga misol bo’la oladi. XXI asr — yuqori texnologiyalar va ommaviy kommunikatsiyalar asri. Endi hayotimizni elektron qurilmalarsiz tasavvur qilish qiyin. Kompyuter, noutbuk, planshet yoki hatto uyali telefon. Ushbu qurilmalar ko’plab odamlarning hayotini yaxshi tomonga o’zgartirib yubormoqda. Bugungi kunda «bulutli» texnologiyalar barcha rivojlangan mamlakatlarda faol qo’llanilmoqda. Ular biznes, menejment, ta’lim va tadqiqot uchun innovatsion, tejamkor imkoniyatlarni taqdim etadi. Hozirgi vaqtda ma’lumotlarning juda tez o’sishi, bilimning o’zi o’z-o’zidan maqsad bo’lib qolmoqda, ular shaxsning, kasbiy faoliyatini muvaffaqiyatli amalga oshirishning shartlaridan biri hisoblanadi. [1] Shunday qilib, hozirgi vaqtda bulutli texnologiyalarni o’rganish alohida ahamiyatga ega: — bir kishining bir nechta kompyuterlarda ma’lumotlari bor masalan: ishdagi kompyuterda, uydagi kompyuterda, noutbuklarida, planshetlarida, ular orasida doimiy ravishda fayllarni uzatish, hujjatlarni ochish va tahrirlash uchun, dasturiy ta’minotlarning muvofiqligi haqida bilimlarga ega bo’lishi kerak; — kompyuterning qattiq diski yoki flesh-kartalarining cheklangan hajmini bilish; — dasturiy ta’minot litsenziyasiga ega bo’lish zarurati; Bulutli texnologiyalarning o’ziga nazar tashlaydigan bo’lsak — bu ma’lumotlarni qayta ishlash texnologiyalari bo’lib, unda kompyuter resurslari Internet foydalanuvchisiga onlayn xizmat sifatida taqdim etiladi. Bu yerda «bulut» so’zi barcha texnik tafsilotlarni yashiradigan murakkab infratuzilmaning metaforasi sifatida ishlatiladi. Hozirgi vaqtda «bulutli texnologiyalar» ning quyidagi toifalarga ajratilgan: — Shaxsiy (xususiy) — Ommaviy 249 — Gibrid — Klan (jamoa) Shaxsiy bulut: Xususiy bulut (inglizcha privatecloud) — bu bir nechta iste’molchilarni o’z ichiga olgan bir tashkilot tomonidan foydalaniladigan infratuzilma hisoblanadi. Xususiy bulut tashkilotning o’zi yoki uchinchi tomon (yoki ularning kombinatsiyasi) tomonidan egalik qilinishi, boshqarilishi mumkin. Umumiy bulut: Ommaviy bulut (inglizcha publiccloud) — bu keng jamoatchilik tomonidan foydalaniladigan infratuzilma. Ommaviy bulut tijorat, akademik va davlat tashkilotlariga (yoki ularning har qanday kombinatsiyasiga) egalik qilishi, boshqarilishi va tahlil qilinishi mumkin. Gibrid bulut: Gibrid bulut (eng. hybridcloud) — noyob ob’ektlar bo’lib qoladigan, lekin ma’lumotlar va ilovalarni uzatish uchun standartlashtirilgan yoki xususiy texnologiyalar (masalan, qisqa muddatli) bilan o’zaro bog’langan ikki yoki undan ortiq turli xil bulutli infratuzilmalarning (xususiy, jamoat yoki ommaviy) birikmasidir, bulutlar orasidagi yukni muvozanatlash uchun umumiy bulut resurslaridan foydalaniladi. Klan buluti yoki jamoat buluti: Jamoa buluti — umumiy vazifalari bo’lgan tashkilotlar iste’molchilarining ma’lum bir jamoasi (klan) tomonidan foydalanish uchun mo’ljallangan infratuzilma turi. Ommaviy bulut bir yoki bir nechta jamoat tashkilotlari yoki uchinchi tomon (yoki ularning kombinatsiyasi) tomonidan birgalikda egalik qilishi, boshqarilishi mumkin va u jismoniy jihatdan egasining yurisdikatsiyasida ham, tashqarisida ham mavjud bo’lishi mumkin. Shunday qilib, bulutli texnologiyalar — bu ma’lumotlarni qayta ishlash texnologiyalari bo’lib, unda kompyuter resurslari Internet foydalanuvchisiga onlayn xizmat sifatida taqdim etiladi. [1] Bugungi kunda O’zbekiston ta’lim tizimini qayta ko’rib chiqish va isloh qilish zaruratiga duch kelmoqda. Ya’ni, ta’lim jarayonida zamonaviy odam bilim va ko’nikmalarni to’plashi kerak emas, balki mustaqil ravishda, boshqa odamlar bilan birgalikda mazmunli maqsadlarni qo’yishi, o’z-o’zini tarbiyalash vaziyatlarini yaratishi, vositalarni izlash va ishlab chiqarish qobiliyatiga ega bo’lishi kerak, bu muammolarni hal qilish usullari hisoblanadi. O’z-o’zidan ma’lumki, bulutli texnologiyalar bu yerda bolalar birgalikda chizish va eslatma olishlari mumkin bo’lgan oddiy onlayn vositalardan tortib, loyihalarda hamkorlik qilish uchun murakkab texnologiyalargacha juda mos keladi. Bunda talabalar faol ishtirok etadilar, talabalarning SaaS texnologiyalaridan foydalanishi evaziga bulutli texnologiyalarning imkoniyatlaridan foydalanishi mumkin, bundan tashqari IT ilovalari va bulutli veb-xizmatlarni ijaraga olishi, chunki ular orasida mutlaqo bepuli ko’p. [2] Ta’limda bulutli texnologiyalardan foydalanishga misol sifatida quyidagilarni aytish mumkin: — elektron kundaliklar, jurnallar; — talabalar va o’qituvchilar uchun shaxsiy hisoblar; — interaktiv qabul qilish: — talabalar ma’lumot almashishlari mumkin bo’lgan tematik forumlar; — o’qituvchi yo’qligida yoki uning rahbarligida talabalar muayyan ta’lim muammolarini hal qilishlari mumkin bo’lgan ma’lumotlarni qidirish; — bulutli ma’lumotlarni saqlash. Ta’lim faoliyatida bulutli texnologiyalardan foydalanish yo’nalishlari quyidagilardan iborat: 1. Hujjatlar bo’yicha xodimlarning hamkorligi. Masalan, ta’lim dasturi yoki yillik reja. Ushbu hujjat ma’muriyat xodimlari va har qanday sohaga mas’ul bo’lgan o’qituvchilar tomonidan tuziladi, masalan, ta’lim psixologi, ijtimoiy o’qituvchi yoki sog’liqni saqlash uchun mas’ul. Har kim hujjatning o’z qismi uchun javobgardir va boshqa bloklarga o’zgartirish kirita olmaydi. Bulutli texnologiyalarda hamkorlik qilish uchun siz bulutli xotiraga 250 hujjat yaratishingiz yoki qo’yishingiz va unga havola yoki elektron pochta manzili bo’lganlarga kirishni ta’minlashingiz kerak bo’ladi. 2. Talabalarning birgalikdagi loyiha ishi. Talabalar loyihalar uchun mavzularni olishadi. Keyin ular 2 guruhga bo’linadi. Har bir guruhning o’z vazifalari bo’ladi, bunda menejer hujjat yaratadi va kirish huquqini beradi. Bular havolalar yoki elektron pochta manzillari bo’lishi mumkin. Talabalar uyda yoki maktabda loyiha ustida ishlashadi, hujjatlarni mazmun bilan to’ldiradilar, ish tugagach, o’qituvchiga kirish huquqi beriladi. Agar kerak bo’lsa, o’qituvchi o’quvchilar tuzatishlar kiritishi uchun sharhlar qoldirishi mumkin bo’ladi. Masalan, Google Docs-dan foydalanish, uning asosiy afzalligi hujjatlarni (matnlar, rasmlar, taqdimotlar, jadvallar) birgalikda tahrirlash imkoniyatidir. 3. Masofaviy ta’lim. O’qituvchi elektron kundalik yordamida talabalarga topshiriq taklif qiladi. Masalan, yozma topshiriqlar, talaba hujjat yaratadi yoki hujjat ustida ishlaydi. O’qituvchi o’zgartirilgan hujjatni ko’rishi mumkin, chunki u unga kirish huquqiga ega. Bulutli hisoblashning qabul qilinishi odatdagidek davom etuvchi qaytarilmas jarayondir. Yaqin kelajakda «bulutlar» G’arbdagi kabi O’zbekistonda ham keng tarqalgan texnologiyaga aylanadi50 . Bugungi kunda bulutli hisoblash har bir shaxs deyarli har kuni foydalanadigan narsadir. Bulutli texnologiyalarning tez tarqalishi biz uchun bulutli xizmatlarni ta’lim muassasasi tizimiga integratsiya qilishda qiyinchilik tug’dirmoqda. Bulutli hisoblash ta’lim, tadqiqot va amaliy ishlanmalar va masofaviy ta’limda keng qo’llanilishi istiqbollariga ega. Ta’lim tizimida bulutli texnologiyalardan foydalanish ta’lim maydonini ochiq qilish imkonini beradi. Ta’lim jarayonida bulutli yechimlardan foydalanish imkoniyatini hisobga olgan holda, amalga oshirishning mumkin bo’lgan qiyinchiliklari va mavjud kamchiliklarni ta’kidlash kerak. Talabalarga o’qiladigan fan o’qituvchisi har doim ham ta’lim jarayonini ta’minlash vazifasining bir qismi sifatida bulutli resurslarni boshqarishga qodir emas. Tarmoq ulanishiga bog’liqlik mavjud va muhim ma’lumotlar bilan ishlashda mahalliy kompyuterlarda va portativ ommaviy axborot vositalarida zaxira nusxalarini yaratish kerak. Innovatsion IT-ilovalarga e’tibor qaratish lozim, masalan, hozirda ta’lim jarayonida foydalanish mumkin bo’lgan ko’plab bulutli xizmatlar mavjud. Google korporatsiyasi Internetga ulangan istalgan brauzer (Mozilla Firefox, Google Chrome, Opera, Internet Explorer va boshqalar) oynasida foydalanish mumkin bo’lgan ko’plab ilovalar va xizmatlarni ishlab chiqadi va taqdim etadi. Keling, Google tomonidan ta’lim muassasalari uchun taqdim etiladigan asosiy onlayn bulutli hisoblash xizmatlarini ko’rib chiqaylik. Gmail deganda tezkor xabar almashish, ovozli va video chat, mobil aloqa, spam va viruslardan himoya qiluvchi to’liq xususiyatli elektron pochta mijozidir. Google Groups simulyatsiya qilingan forumlar va pochta roʻyxatlariga asoslangan boshqaruv va jamoaviy ish vositasidir. Zamonaviy ta’limda Internet bilan ishlash, birgalikdagi faoliyat, o’rganish uchun Internet muhitidan foydalangan holda loyihalar va tadqiqotlar o’tkazish qobiliyati birinchi o’rinda turadi. [5–7] Oxirgi 10 yillikda turli mamlakatlar oʻqituvchilarining xalqaro pedagog olimlar hamjamiyatida tahlil qilingan innovatsion tajribasi taʼlim tizimiga AKTni integratsiyalashuv jarayonlarining umumiy muammolari, mexanizmlari va rivojlanish qonuniyatlarini aniqlash imkonini berdi, bu esa alohida eʼtiborni talab qiladi va an’anaviy pedagogikadan XXI asrning raqamli pedagogikasiga raqamli ko’prik qurish, barcha uchun ochiq ta’limning yangi davrini boshlab berish bo’yicha butun pedagogik hamjamiyatning ishini hisobga olish zarur. Xulosa qilib aytganda axborot va kommunikatsion texnologiyalariga asoslangan innovatsion ta’lim texnologiyalari va didaktik modellarni ommaviy va samarali qo’llash bilan ta’lim tizimini raqamli avlodga moslashtirish kerak. Shuningdek, ta’lim jarayonida tadqiqotga asoslangan yondashuvdan faol foydalanish lozim. Bu bilan ilmiy tadqiqotga talabalarning ko’nikmalarini rivojlantirish, IT-kompetensiyga asoslangan ijodiy qobiliyatlarini hamda ijodiy fikrlashlarini shaklantirish mumkin.
47. Google-drive da ishlash va uning imkoniyatlarini yoritib bering.
Google Drive-ga kirish va ro'yxatdan o'tish 2021 so'nggi yangilanishlar.
Google Drive-ga kirish: shubhasiz, Google Drive bugungi kunda mavjud bo'lgan eng moslashtirilgan tarqatiladigan saqlash ma'muriyatlari orasida ajralib turadi. Qisqa vaqt ichida barcha ma'lumotlarni yuklash va boshqarish uchun Google Seamless Drive Api-ga qanday kirishni bilib oling.
Undan foydalanish, iloji boricha, siz foydalanadigan narsalar bilan deyarli bir xil emas, shuning uchun ushbu qo'llanmada sizga Google Drive qanday ishlashini, xususan, Google Docs-ga o'xshash dasturlar to'plamini aniq ko'rsatib beramiz. va varaqlar.
Yo'lda, qaerda ekanligini bilib olamiz Google Drive bu sizning eng yaxshi ish olib boradigan ishingizni anglashingiz bilan bir qatorda bizning eng yaxshi taqsimlangan saqlash yig'ilishimizdagi har qanday alternativa singari tobora xavfsizroq taqsimlangan saqlash ma'muriyati bilan ishlaydigan ideal sharoitda bo'lishingizga e'tiboringizni qarating.
Google Drive va Cloud Storage nima
Google Drive - bu tarqatiladigan xotira ma'muriyati va har qanday taqsimlangan saqlash ma'muriyati singari uning printsipial dizayni sizning qattiq diskingizning hibsga olingan joylaridan o'tgan yozuvlarni saqlash imkoniyatlarini kengaytirishdir.
Ba'zida taqsimlangan omborni onlayn kuchaytirish bilan yanglishdir, bu esa taqqoslash asosidan foydalangan holda umuman boshqacha sabablarni keltirib chiqaradi.
Siz ushbu masalada bizning maqolamizda tarqatilgan saqlash va Internet orqali mustahkamlash o'rtasidagi farq haqida tobora ko'proq tanishishingiz mumkin. Qanday bo'lmasin, asosan, onlayn kuchaytirish, diskni qayta tiklash maqsadida qattiq diskni ko'paytirish o'rniga uni ko'paytirishga mo'ljallangan.
Keyinchalik ma'lumot berib o'tamizki, Google Drive onlayn kuchaytirish reklama dasturiga kirib, har qanday konvertni mustahkamlash uchun yorliq qo'yish imkoniyatini beradi.
Google sizga qo'shilish uchun 15 GB bepul tarqatiladigan xotira taqdim etadi. Shunga qaramay, ushbu bo'sh joyning katta qismi Google Drive, Google Photos va Gmail o'rtasida bo'lishishini tushunib oling.
Darhaqiqat, hattoki, ba'zi mijozlar uchun 15 Gb tiyin sarf qilmasdan ancha uzoqqa borishi mumkin. Bundan tashqari, Google-ni yoqtirmaslik, bunday imkoniyat bo'lmagan taqdirda, bepul biznes modeliga ega. Turli xil fikrlar uchun eng yaxshi bepul tarqatiladigan saqlash ma'muriyatlari diagrammasiga qarang.
Google Drive o'zining ajoyib mashhurligini faqat Android telefonlari va Gmail-ning orqa tomonida amalga oshirmadi.
Boshqa tarqatilgan saqlash ma'muriyatiga nisbatan yaxshilanishni ko'rsatadigan bir nechta narsa bor. Buning katta qismi samaradorlik bilan bog'liq bo'lib, bu Google kompaniyasining uyda ishlab chiqarilgan ofis to'plami, Google Docs va tashqi dasturlarning ko'lami.
Hech bo'lmaganda, Google Diskda bajara olmaydigan bir nechta narsalar mavjud. Eng katta muvaffaqiyatsizliklar xavfsizlik bilan bog'liq.
Masalan, Google o'z shartlari va shartlari orqali to'g'ridan-to'g'ri bulutda saqlanadigan hujjatlarni namoyish qilish uchun to'g'ridan-to'g'ri filtrlashni talab qiladi. Bundan tashqari, Google Drive sizga maxfiy iboralar xavfsizligi singari yozuvlarni ulanishlarni haqiqiy tekshirish uchun hech qanday yondashuvni bermaydi.
Google Drive-ning to'liq auditi xavfsizligi va himoyasi sohasidagi muammolar to'g'risida asta-sekin tanishishingiz mumkin.
Agar siz xavfsizlikni ta'minlashi kerak bo'lsa, Google Drive-dan foydalanishni tugatgan bo'lsangiz, yozuvlaringizni Boxcryptor singari ma'muriyat bilan oldindan bulutga yuborish haqida o'ylashingiz kerak bo'lishi mumkin.
Bundan ham yaxshiroq, ma'lumotni tarqatadigan eng yaxshi etkazib beruvchilardan biri haqida o'ylang. Sync.com (bizning Sync.com so'rovimizni o'qing) kabi o'ta xavfsiz alternativalarda Google Drive-ning samaradorligi uchun dasturlar mavjud bo'lmasa ham, Google-dan dinamik harakatlar va xavfsizlikni ta'minlash uchun foydalanib, xavfni oldini olish uchun ikkalasidan ham foydalana olmaysiz. uzoq vaqt saqlash uchun javob.
Model uchun Google Drive va Sync.com-dan birgalikda foydalanish bo'yicha qo'llanmamizga qarang.
Google Drive-da nimani saqlashingiz mumkin?
Google Drive har qanday hujjatni saqlashi mumkin: fotosuratlar, yozuvlar, .pdfs, Microsoft Office yozuvlari. Siz ham Gmail orqali to'g'ridan-to'g'ri Google Drive-ga yuborilgan zaxira elektron pochta aloqalarini amalga oshirishingiz mumkin, bu sizni jismoniy harakat qilishdan xalos qiladi.
Google Drive tomonidan qo'llaniladigan ba'zi bir keng hujjat xususiyatlarini cheklashlar mavjud, ehtimol ular haqiqatan ham liberal va umuman foydalanishga ta'sir qilmasligi kerak.
Masalan, yozuvlar 1.02 million belgigacha bo'lishi mumkin va agar siz arxivni Google Docs dizayniga o'tkazsangiz, u 50 MB yoki kichikroq hajmda bo'lishi kerak.
Google elektron jadvallari ilovasi bo'lgan Google Sheets-ga kiritilgan yoki o'zgartirilgan jadvallar ikki million katak yoki kichikroq bo'lishi kerak. Kirishlarni ishlab chiquvchi Google Slides-ga kiritilgan yoki o'zgartirilgan tanishlar 100 MB yoki kichikroq bo'lishi kerak.
Boshqa barcha hujjatlar turlari 5 TB yoki undan kam bo'lishi kerak, shunda siz shu qadar ko'p zaxira to'pladingiz.
Google Drive-ning yoqimli tomoni shundaki, u dastavval hujjatlarni yuklab olmasdan dastur ichidan ko'rish imkoniyatini beradi. Ko'plab nolinchi ma'muriyatlar buni amalga oshirishga imkon bermaydilar, chunki ma'muriyat sizning yozuvlaringizni echib ololmaydi.
Microsoft Office, Adobe va umumiy yozuvlar turlari uchun sharhlar .stekst hujjatlari, rasmli hujjatlar, ovozli hujjatlar va hattoki video hujjatlar uchun kirish mumkin. Uning egiluvchanligi Google Diskni ishni yakunlash uchun ajoyib qiladi, shu bilan birga sizning media kutubxonangizdan ham unumli foydalanadi.
Google Drive-ni qabul qilishga rozilik bildirasiz - u qanday ishlaydi?
Siz www.google.com saytida Google hisob qaydnomasini yaratib, "yozuv yozish" tugmachasini bosish orqali Google Drive-ni qabul qilishga rozilik bildirishingiz mumkin. Sehrgar sizni protsedura davomida ko'rib chiqadi.
Google hisobini ochish sizga Drive-ga, shu bilan birga Gmail, Google Play va boshqa bir nechta Google ma'muriyatlariga kirish huquqini beradi.
Agar sizda Google hisob qaydnomasi mavjud bo'lsa, siz o'zingizning 15 Gb bepul saqlash xonangizga uch xil usuldan biri orqali erishishingiz mumkin: dastur orqali, ish joyingizdagi yozuvlar doirasi va mobil telefon orqali.
Google Drive-dan brauzeringizdan foydalanish
Google Drive-ni real dasturlar orqali drive.google.com saytiga kirib, Google hisob qaydnomangiz akkreditatsiyasidan foydalangan holda kirishingiz mumkin. Firefox, Microsoft Edge (Windows shunchaki) va Safari (Mac kabi) ga qaramasdan Chrome tarkibiga kiradi.
UI haqiqatan ham tabiiydir, chap tomon bo'ylab marshrut yorliqlari mavjud:
Mening diskim: qo'yib yuborilgan hujjatlaringizga boring
Mening kompyuterim: qanday kompyuterlar sozlanganligini ko'ring
Men bilan baham ko'rilgan: sizga berilgan hujjatlarga murojaat qiling
So'nggi: oxirgi ishlatilgan hujjatlar bo'yicha ma'lumot olish
Google Photos: fotosuratlar kutubxonangizga kiring
Yulduzli: ahamiyatliligi ko'rsatilgan hujjatlarni ko'ring
Axlat: qayta ishlatiladigan idishingizga boring
Zaxira nusxalari: sizning yordamingizga murojaat qiling
Saqlashni yangilang: ko'proq tarqatilgan joyni sotib oling
"Mening diskim" yorlig'i Google Drive-ning markazlashtirilgan markazidir. Unda Google bulutiga o'tkazadigan yozuvlar uchun asosiy ombor mavjud. U ikkita yozuv va pastki papkalarni saqlash uchun jihozlangan tashkilotchi kabi ishlaydi.
Haqiqatan ham, Mening diskim Google Drive mijozini tanishtirganingizda shaxsiy kompyuteringizda o'rnatiladigan Google Drive-ning sozlangan konvertini aks ettiradi.
Ushbu pastki papkalar va hujjatlar dastur interfeysining fokus varag'ida "mening diskim" yorlig'ini o'chirib qo'yishingiz mumkin.
Ushbu fokus varag'idagi istalgan pastki papkaga ikki marta tegish sizga ichidagi yozuvlar va qo'shimcha pastki jildlarga kirish uchun unga kirib borish imkoniyatini beradi.
Qidirayotgan konvert yoki hujjatning aniq nomini bilishingiz mumkin bo'lmagan taqdirda, siz ham so'rovlar satridan eng tezroq deb o'ylash uchun eng yaxshi tomonga yaqinlashishingiz mumkin.
Google Diskdan ish stolingizda foydalanish
Siz Google Drive dasturini Google Drive dasturining yuqori o'ng yarim qismidagi tishli tish belgisiga tegizish orqali va "Windows-da yuklashni kuchaytirib, Windows-ga mos kelishini" tanlash orqali o'zingizning ish joyingizda tanishishingiz mumkin.
"Quvvatlash va sozlash" - bu mijozning yangi brend nomi bo'lib, Google-ning keng tarqalgan tarqatish qobiliyatiga qaramay, ba'zi bir onlayn kuchaytirish imkoniyatlarini berishni tanlaganiga yana bir e'tibor qaratdi.
Siz mijozni tanishtirganingizda, Google Drive sizga konvertni o'ng tugmachasini bosib, "ushbu tashkilotchiga mos kelishini" tanlash orqali yozuvlar doirasidagi har qanday tashkilotchini kuchaytirishga imkon beradi.
Tasnif biroz aldamchi, chunki u "ushbu tashkilotchini kuchaytirish" haqida o'ylashi kerak, chunki u aslida uni boshqa ba'zi bir gadjetlarga moslashtirmaydi.
Quvvatlarni kuchaytirishni tanlash - bu Google-ning qiziqarli tomoni, ammo hozirda biz odatiy mustahkamlash ma'muriyatining o'rnini bosish uchun Google Drive-dan foydalanishni tavsiya etmaymiz, chunki Google Drive kvadrat o'lchov kabi ba'zi bir muhim kuchaytiruvchi yoritgichlarning yo'qolishini his qilmoqda. almashinuv va mustahkamlashni rejalashtirish imkoniyati.
Yaxshi kelishuvlar uchun bizning eng yaxshi onlayn kuchaytirish nazoratimizga qarang.
Mijozni tanishtirgandan so'ng sizning hujjatlaringiz doirasiga qo'shiladigan Google Drive tashkilotchisi tobora ortib bormoqda.
Ushbu konvert 2007 yilda Dropbox tomonidan ishlab chiqilgan (Dropbox auditi bilan tanishib chiqing) tizimining mos kelish tashkilotchisi bo'lib, hozirda eng muhim tarqatilgan saqlash ma'muriyatlari tomonidan ishlatilgan.
Google Drive konvertiga olib kirgan har qanday hujjatlar, albatta, qattiq diskka joylashtiriladi, ammo qo'shimcha ravishda bulutga taqlid qilinadi. Bulutdan ushbu hujjatlar qo'shimcha ravishda Google Drive-ning tarqatilgan xotirasi bilan bog'langan turli xil gadjetlarga yuboriladi.
Yozuvni takrorlash bilan shug'ullanishning ushbu to'g'ri usuli sizga bitta kompyuterda arxivni o'zgartirish va bulutdagi hujjatlar va boshqa mos keladigan qurilmalar bilan bog'liq bo'lgan o'zgarishlarni doimiy ravishda aks ettirish imkoniyatini beradi.
Ham foydali, ham qattiq diskdagi, ham bulutdagi yozuvlarni o'chirib qo'yish, taqsimlangan saqlashga bo'lgan ehtiyojni qondirmaydi, bu sizning imkoniyatlaringizni qattiq diskingiznikidan kattalashtiradi.
Shaxsiy kompyuteringizdagi joyni sarflaydigan ushbu fotosuratlar, yozuvlar va hisobotlarni bo'shatish uchun bo'sh joy ajratish uchun Google Drive-dan foydalanishni xohlamasangiz, sinxronlashni o'ldirishingiz kerak bo'ladi.
Uyg'unlikni o'ldirish va yozuvlarni bulutda saqlash qobiliyati odatda tarqatilgan saqlash sohasida o'ziga xos sinxronizatsiya deb nomlanadi. Google Drive sizga "moslashtirish va sinxronizatsiya" vazifalari satri belgisidan to'g'ridan-to'g'ri shaxsiy o'yinni shaxsiy kompyuteringizdan loyihalashtirish imkoniyatini beradi.
Ushbu belgi kichik bulutga o'xshaydi, uning ichida yuqori murvat bor. Ushbu belgi ustiga o'ng tugmachani bosish sizga ba'zi Google Disk sozlamalariga kirish imkonini beradi, ularning orasida maxsus sozlamalarni boshqarish imkoniyati mavjud.
Sozlamalarni uchta nuqta menyusini bosish va "moyillikni" tanlash orqali olish mumkin.
Nishablar ichida chap tomonda uchta yorliq bor. "Google Drive" deb nomlangan markaziy yorliq sizga mos keladigan konvertdagi (Mening diskim) alohida tashkilotchilar uchun sinxronlashni o'chirish imkoniyatini beradi.
Albatta, ushbu tashkilotchilar yoqilgan. Ushbu qatorda siz kompyuteringizning yozuvlar saqlash xonasini bulutga kengaytirish uchun Google Drive-dan foydalanish uchun qo'lda iqlim yaratganingizga ishonch hosil qilishingiz kerak.
Ko'rinishdagi boshqa ikkita yorliq "mening shaxsiy kompyuterim" va "sozlamalar" dir. Keling, ushbu masala yuzasidan nima qilishlarini tekshirib ko'raylik.
"Mening ish stantsiyam", agar siz Google Drive deb nomlaydigan kompyuterga o'zgartirish kiritgan bo'lsangiz, boshqacha nomlanishi mumkin, ammo ba'zi muhim, ammo hayotiy boshqarish vositalari mavjud.
Eng muhimi, bu sizning kompyuteringizda qaysi tashkilotchilarni zaxira nusxasini yaratayotganingizni tekshirish va almashtirish imkoniyatini beradi. Siz "reja tashkilotchisi" tugmachasini bosish orqali mustahkamlash rejangizga yangi yozuvlarni qo'shishingiz mumkin.
"Mening shaxsiy kompyuterim" da joylashgan boshqa asosiy sozlamalar fotosuratlarni uzatish sifatini sozlash imkoniyatini (bo'sh joyni kamaytirish uchun sifatni kamaytirishingiz mumkin), fotosuratlarni Google Photos-ga tabiiy ravishda uzatish uchun alternativani va USB gadjetlarni yoki SD-kartalarni tashqi qurilmalarni mustahkamlash uchun ulanishni o'z ichiga oladi. kamera yoki telefon kabi.
Nishablar menyusida qayd etilgan so'nggi ko'rinish "sozlamalar" dir.
Ushbu ko'rinish sizga imkoniyatlarni qayta ishlashga yoki ajratishga imkon beradi va turli xil sozlamalar uchun bir nechta kalitlarga ega. Sinxronizatsiya tezligini kamaytirishga imkon beradigan "sozlamalarni tartibga solish" tanlovi ham mavjud.
Bu sizning ish joyingizda Google Drive-dan foydalanishning asosiy masalalarini qamrab oladi. Umuman olganda, u nima qila olishini tushunganingizda, protsedura o'rtacha darajada sodda.
Keyinchalik, biz Google Drive-dan mobil telefoningizda foydalanishni tekshiramiz.
Google Drive-dan mobil qurilmangizda foydalanish
Google Android va iOS uchun ham uyali telefon dasturlarini yaratadi. Ushbu bo'limda biz asosan Android tajribasini o'rganamiz, chunki bu odatda eng ko'p ishlatilgan.
So'nggi paytlarda uyali telefonlarning qattiq disklari rivojlanib, 16, 32 va 64 Gb hajmdagi cheklovlar odatiy holga aylangan bo'lsa-da, bizning uyali telefonlarimizdagi ma'lumotlarning o'lchami nafaqat tezlikni saqlab qoldi.
Android mijozlari Drive dasturiga qo'shilishlari odatiy holdir, ammo agar siz uni o'chirib tashlagan bo'lsangiz, u Google Play do'koniga tashrif buyurib qayta o'rnatiladi.
Ilovani ochish orqali siz o'zingizning Drive zaxirangizga kirishingiz mumkin. Interfeys chinakam instinktiv bo'lib, yozuvlarni tezda kashf etish uchun eng yaxshi so'rovlar paneli mavjud, "tezkor kirish" kechiktirilgan yoki o'zgartirilgan hujjatlar ochilishini va bulutli moddangizni o'rganish uchun tashkilotchi yo'lini ko'radi.
Gadjetingizdan yangi yozuvlarni uzatish, rasmlarni filtrlash va Google Docs, Google Sheets va Google Slides-dan foydalangan holda yangi hujjatlar yaratish uchun qo'shimcha ravishda "yoki undan ko'p" tutish mumkin.
Har bir konvertda va yozuvda qo'shimcha menyu alternativalari mavjud.
Ushbu tanlovlar almashish uchun foydalilikni o'z ichiga oladi, bu sizga konvertlarga shaxslarni qo'shish yoki almashish uchun aloqa yaratish imkoniyatini beradi. Siz ham hujjatlarni ko'chirishingiz va nomlarini o'zgartirishingiz, ularni ahamiyati uchun yulduzcha bilan belgilashingiz va ularni oddiy kirish uchun telefoningiz uy ekraniga qo'shishingiz mumkin.
Bu Google Drive-ga imkoniyatlarni taqdim etsa-da, Android mijozlari Google Photos uchun boshqa dasturga murojaat qilishadi.
Fotosuratlar ilovasida fotosuratlarni tezkor ravishda topish imkoniyati mavjud yoki siz fotosuratlarni sana va to'plamlar bo'yicha ko'rib chiqishingiz mumkin. Ilova tabiiy ravishda fotosuratlarni bulutga yuboradi, shuning uchun siz telefoningizni buzsangiz yoki yo'qotsangiz, ularni yo'qotishdan xavotirlanishga hojat yo'q.
Fotosuratlar telefoningizdagi joyni sarf qilmasligi uchun, Google Photos ham xuddi shu tarzda telefoningizda xavfsiz o'tkazilgan suratlarni o'chirib tashlashi mumkin.
Fotosuratlarni do'stlaringiz, oilangiz va sheriklaringizga tezda yuborishingiz uchun taklif komponenti ham mavjud.
Umuman olganda, Google Drive ilovasi foydalanish uchun qulayligi va quvvatiga ega bo'lgan eng yaxshi tarqatiladigan portativ dasturlar orasida ajralib turadi.
Kundalik ish uchun boshqa tarqatilgan saqlash ta'minotchisi bilan ishlashni xohlaysizmi, nima bo'lishidan qat'iy nazar, bu sizning telefoningizda olingan fotosuratlar va yozuvlarni nazorat qilishning ajoyib usuli.
Google Drive o'rnatilgan dasturlari
Google Drive ko'p narsalarni yaxshi bajarayotgan bo'lsa-da, boshqa tarqatiladigan saqlash imkoniyatlarini yaxshilaydigan ko'plab narsalar mavjud. Har qanday holatda ham rentabellik bilan bog'liq vaziyat bunday emas, va bu sizning Google-ning sizning saqlash omboringiz bilan doimiy ishlashga mo'ljallangan foydalanish koeffitsientlari ko'lamini hisobga olgan holda.
Google Docs
Google Docs - bu Google-ning Microsoft Office-ga javobidir. Uning interfeysi odatlanib qolishi mumkin bo'lsa-da, bir nechta turli sabablarga ko'ra foydalanishga arziydi - bu eng kamida bu bepul.
Google Docs butun Google Office to'plamiga ishora qiladi, bu juda chalkashlik bilan Google Docs deb nomlangan individual dasturlashni o'z ichiga oladi. To'plamga quyidagilar kiradi:
Google Docs: so'zlarni tayyorlash uchun
Google Sheets: elektron jadvallar uchun
Google Slides: tanishtirish uchun
Google shakllari: sharhlar va turli xil tuzilmalar uchun
Google Docs-ning zo'r ishi muvofiqlashtirilgan sa'y-harakatlarni kuchaytirishdir va bu uning Google Drive-ga juda mos kelishiga asoslanadi. Siz qilgan har bir hisobot bulutga qo'yilib, Google Drive-ning baham ko'rgan muhim voqealaridan foydalanish imkoniyatini beradi.
Bundan tashqari, Google Docs sizga hisobot ichidagi hamkasblar bilan uzluksiz ishlash imkoniyatini beradi. Siz chekkalarda eslatmalar qoldirishingiz, boshqa odamlarga faollik bilan tanishishingiz va o'zgartirishlarni taklif qilishingiz va taklif qilishingiz mumkin.
Agar siz boshqa ba'zi bir ofis to'plamlaridan foydalangan bo'lsangiz, Google Docs-ning asosiy formatini tushunish juda oddiy bo'lishi kerak.
Google Drive uchinchi tomon dasturlari
Mahalliy dasturlashiga qaramay, Google boshqalarga Google Drive bilan muvofiqlashtiradigan dasturlarni yaratishga imkoniyat berish yo'llarini ochdi. Google Drive tushunchasini yangilash uchun bir nechta tanlov mavjud.
Google tuzilishga mos ravishda, skanerlash va Disk qayd yozuviga ilovalarni qo'shishni soddalashtiradi.
Siz buni google.drive.com saytiga kirib, dastur interfeysining o'ng yuqori qismida joylashgan "yangi" tutqichni bosish orqali qilishingiz mumkin.
Ilovalar kutubxonasiga kirish uchun "ko'proq" va "ko'proq interfeyslarni interfeyslarni" qo'shib qo'ying.
Siz aniq dasturlarni qidirishingiz yoki ishbilarmonlik vositalari, rentabellik va rag'batlantirish kabi sinflar bilan tanishishingiz mumkin. Mashhur tanlovlarda DocuHub kabi .pdf muharrirlari, Pixlr Editor kabi rasm muharrirlari va CloudConvert kabi yozuv konvertorlari mavjud.
Hech qanday taqsimlangan saqlash ma'muriyati Google Drive-ning uchinchi dastur dasturini kutubxonasiga joylashtirmaydi va hozirgacha yozuvlaringizning asosiy qismini boshqa joyda saqlashni tanlaganingizdan qat'i nazar, Google Drive-dan foydalanish uchun yana bir ishonchli motivatsiya mavjud.
Google Diskdan foydalanishning eng samarali usuli
Hujjatlaringizni xavfsiz saqlashingiz va ularni Google Diskdan foydalanadigan har qanday gadjetdan ochishingiz yoki o'zgartirishingiz mumkin.
1 bosqichi: Drive.google.com saytiga o'ting
Shaxsiy kompyuteringizda drive.google.com saytiga o'ting. Siz "Mening diskim" ni ko'rasiz, unda quyidagilar mavjud:
Siz o'tkazadigan yoki moslashtiradigan fayllar va tashkilotchilar
Siz yaratgan Google Docs, Sheets, Slides va Formalar
2 bosqichi: Hujjatlarni yuklang yoki tayyorlang
Siz shaxsiy kompyuteringizdan hujjatlarni o'tkazishingiz yoki Google Drive-da yozuvlar qilishingiz mumkin.
Google Drive-ga hujjatlar va konvertlarni yuklang
Office hujjatlari bilan ishlash
Google Docs, Sheets va Slides-ni yarating, o'zgartiring va joylashtiring
3 bosqichi: Hujjatlarni almashish va tartibga solish
Siz yozuvlarni yoki tashkilotchilarni baham ko'rishingiz mumkin, shunda boshqa shaxslar ularni ko'rishlari, o'zgartirishlari yoki eslatishlari mumkin.
Google Diskdagi yozuvlarni baham ko'ring
Google Drive-dan konvertlarni baham ko'ring
Boshqa bir odamni yozuv egasi qiling
Boshqa shaxslarning sizga bergan yozuvlarini ko'rish uchun "Men bilan o'zaro" maydoniga o'ting.
Kirish portali: google.com/drive
Google Drive-ning kamchiliklari bor va shu sababli, Cloudwards.net-ning tanlovidan juda uzoq masofa mavjud, chunki eng yaxshi tarqatiladigan saqlash vositasi mavjud.
Qanday bo'lmasin, uning fazilatlarini va Google Drive-dan qanday foydalanishni tushunib, bulutli dasturlash vositalarining vositasida saqlamaslik uchun hech qanday sabab yo'q.
Ideal holda, ushbu maqola sizga Google Drive-ning asosiy murakkab tafsilotlarini sozlashda yordam berdi va faqat buni qanday qilish kerak.
Google Diskdan foydalanishning eng yaxshi usuli to'g'risida boshqa savollaringiz bormi? Quyidagi so'zlaringizda bizga xabar bering va biz ularni ko'rib chiqamiz. Minnatdorchilik qarzi - bu o'qish uchun.
Bunga qanday qaraysiz? Ushbu maqola foydali bo'ldi deb o'ylaymiz, agar ha bo'lsa, ushbu ma'lumotlarni do'stlaringiz bilan Facebook, Twitter, Whatsapp va Google plus-da baham ko'rishdan qo'rqmang.
48. Dropbox zamonaviy ma’lumotlarni himoya qilish usullari qanday?
Dropbox (talaffuzi: Droʻpboʻks) (ingliz tilidan - tashlash qutisi) - bu fayl hosting kompaniyasi bo'lib, haqiqiy nomi Dropbox Inc.. Shaxsiy ma'lumotlarni bulutli saqlash, fayllarni sinxronlash va mijozlar uchun dasturni o'z ichiga oladi. Kompaniyaning asosiy shtab-kvartirasi San-Fransiskoda joylashgan.
Dropbox o'z foydalanuvchilariga o'z kompyuterlarida Dropbox tomonidan sinxronizatsiya qilinadigan maxsus papkalarni yaratishga imkon beradi, bu esa qaysi qurilmada ishlatilishidan qat'iy nazar, bir xil tarkibga ega bo'ladi. Ushbu papkada joylashtirilgan fayllarni Dropbox veb-sayti va mobil ilovalar orqali ham topish mumkin. Dropbox Freemium(ya'ni bepul) modeli bilan ishlaydi , bu erda foydalanuvchilar ma'lum miqdorda bo'sh joy bilan bepul hisob yaratish imkoniyatiga ega, hisob hajmini oshirish uchun pulli obuna talab qilinadi.
Dropbox 2007-yilda MTI (Massachusets Texnologiyalar Instituti) talabalari Dryuv Xyuston va Arash Firdousietomonidan yaratilgan.
Dropbox tanqidlarni boshdan kechirdi va xavfsizlik buzilishi va maxfiylik masalalari bo'yicha bahs-munozaralarni keltirib chiqardi.[1] Dropbox 2014-yildan beri Xitoyda taqiqlangan servis hisoblanadi, sababi esa 2011-yilda bo'lgan xavfsizlik muammolaridir.
Boshlang'ich tushuncha[tahrir | manbasini tahrirlash]
Dropbox foydalanuvchi kompyuterida maxsus papka yaratish orqali fayllarni bitta Markaziy joyga birlashtiradi. Ushbu papkalarning tarkibi Dropbox serverlarida va foydalanuvchi Dropbox-ni o'rnatgan boshqa kompyuterlar va qurilmalarda sinxronlashtiriladi va barcha qurilmalarda bir xil fayllarni yangilab turadi. Dropbox freemium biznes modelidan foydalanadi, bu yerda foydalanuvchilarga qo'shimcha imkoniyatlar va qo'shimcha funktsiyalarni taklif qiladigan pullik obunalar mavjud bo'lgan, saqlash hajmi o'rnatilgan bepul hisob qaydnomasi taqdim etiladi. Dropbox Basic foydalanuvchilariga ikki gigabayt bo'sh joy beriladi. Dropbox Microsoft oynalari uchun kompyuter dasturlarini taklif etadi, Apple macOSva Linux kompyuterlari va iOS, Androidva oyna telefonlari va planshetlari uchun mobil ilovalar. 2013-yil mart oyida kompaniya mashxur elektron pochta ilovasi Mailbox ni sotib oldi,va 2014-yil aprel oyida kompaniya uni Dropbox Carousel nomi bilan foto va video galereya dasturi sifatida tanishtirdi. Ikkala pochta servisi va karusel 2015-yil dekabr oyida yopildi, ikkala dasturning asosiy xususiyatlari oddiy Dropbox xizmatiga kiritildi. 2015-yil oktabr oyida u rasman Dropbox Paper nomi bilan e'lon qilindi.
49. Google-forms ning Funksional imkoniyatlari.
Google Forms — bu Google tomonidan taqdim etilgan bepul, veb-asoslangan Google Docs Editors toʻplamining bir qismi sifatida kiritilgan soʻrovni boshqarish dasturi. Xizmatga shuningdek, Google Docs, Google Sheets, Google Slides, Google Drawings, Google Sites va Google Keep kiradi. Google Forms faqat veb-ilova sifatida mavjud. Ilova foydalanuvchilarga real vaqt rejimida boshqa foydalanuvchilar bilan hamkorlik qilgan holda anketalar yaratish va tahrirlash imkonini beradi. Yigʻilgan maʼlumotlar avtomatik ravishda elektron jadvalga kiritilishi mumkin. [1]
Xususiyatlari[tahrir | manbasini tahrirlash]
Google Forms xizmati yillar davomida bir nechta yangilanishlardan oʻtdi. Xususan unda, lekin ular bilan cheklanmagan holda, menyuni qidirish, tasodifiy tartib uchun savollarni aralashtirib yuborish, javoblarni bir kishiga bir marta cheklash, qisqaroq URL manzillar, moslashtirilgan mavzular, [2] shakllarni yaratishda avtomatik ravishda javob takliflarini yaratish, [3] va „Yuklash“ foydalanuvchilar oʻz kompyuterlari yoki Google Diskdagi kontent yoki fayllarni almashishni talab qiladigan savollarga javob beradigan fayl" kabi xususiyatlar paydo boʻldi.
2014-yil oktabr oyida Google Google Forms uchun uchinchi tomon dasturchilariga soʻrovnomalarga yangi funksiyalar qoʻshish imkonini beruvchi qoʻshimchalarni taqdim etdi [4], 2017-yil iyul oyida esa Google bir nechta yangi funksiyalarni qoʻshish uchun Shakllarni yangiladi. „Intellektual javobni tekshirish“ nima yozilganligini aniqlash va foydalanuvchidan notoʻgʻri kiritilgan maʼlumotni tuzatishni soʻrash uchun shakl maydonlarida matn kiritishni aniqlashga qodir. Google Diskdagi fayl almashish sozlamalariga qarab, foydalanuvchilar jadvaldagi koʻp variantli javoblardan tashqari shaxslardan fayllarni yuklashni soʻrashlari mumkin. Sozlamalarda foydalanuvchilar har doim elektron pochta manzillarini yigʻish kabi barcha yangi shakllarga taʼsir qiluvchi oʻzgartirishlar kiritishlari mumkin. [5] [6]
Google Forms shuningdek Googlening Docs, Sheets, Slides, Drawings va Sites-da joylashgan barcha hamkorlik va almashish funksiyalarini o‘z ichiga oladi. [7]
50. M-learning da mustaqil taʻlimini samarali tashkil qilish
Mustaqil taʻlimini samarali tashkil qilish uchun axborot-kommunikatsiya texnologiyalarining turli vositalaridan foydalanish mumkin. Jumladan, elektron kurslar, elektron taʻlim tizimlari, video maʻruzalar, veb- seminarlar, elektron testlar va boshqalar. Bu vositalardan tashqari, hozirgi vaqtda zamonaviy va ixcham mobil texnologiyalar xam mavjud. O‘quvchilarning mustaqil taʻlimini mobil texnologiyalar asosida tashkil etishda birinchi navbatda muayyan vaqt va joyga bog‘liq bo‘lmagan holda taʻlim materiallari o‘rganiladi. Bu sizni o‘rganishingiz kerak bo‘lgan maʻlumotlarni olishga imkon beradi. Mobil texnologiya asosida taʻlim bugungi kunda xorijiy mamlakatlarning taʻlim tizimlarida keng qo‘llanilmoqda. Amerika Qo‘shma Shtatlari, Kanada, Evropa mamlakatlarida mobil taʻlim resurslari va ularning rivojlanish usullarini birlashtiruvchi yagona platformadan foydalanish orqali turli fanlarni o‘qitishda mobil taʻlim texnologiyalari joriy etilganligini taʻkidlash mumkin. 172 Bugungi kunda ko‘plab kompyuter, aloqa va hisoblash texnikasi ishlab chiqarayotgan firmalar yangi platformadagi ixcham sensorli zamonaviy kompyuterlarni ishlab chiqarmoqdalar. Bularga planshet, smartfon va mobil qurilmalarni keltirish mumkin. Rivojlangan mamlakatlarning statistik maʻlumotlariga ko‘ra, mobil qurilmalar aksariyat hollarda intellektual tizim tashkil etuvchisi smartfon yoki planshetlar hisoblanadi. Planshetni boshqarish uchun sensorli ekrandan foydalaniladi. U bilan ishlash fizik klaviatura va sichqoncha qurilmasidan foydalanmasdan, barmoqlar yordamida amalga oshiriladi. Sensorli ekranda matnni kiritish umuman olganda, klaviaturada terish tezligidan qolishmaydi. XX asrning 70yillarida hisoblash tizimlari nazariyasi sohasidagi amerikalik olim Alan Key «kitob o‘lchamidagi kompyuter» g‘oyasini taklif qilgan3. 90-yillarda cho‘ntak kompyuterlarining paydo bo‘lishi bilan mobil vositalarni o‘rganish loyihalari va o‘quvchilar uchun mobil taʻlimdan foydalanish kuzatilgan. Tarmoqdan mobil texnologiya asosida bilim olish V.A.Kuklevning ilmiy tadqiqot ishlarida atroflicha o‘rganilgan. Tadqiqot ishida mobil jihozlari asosida WiMAX simsiz tarmog‘ida masofali taʻlimdan foydalanish va bolalar uchun Intel Classmate turidagi kompyuterlarda ishlash bo‘yicha maʻlumotlar o‘z aksini topgan. Shuningdek, M.A.Grigorevaning ilmiy tadqiqot ishlarida mobil kompyuter tizimlarida informatika fanini o‘qitish5, Savill-Smit, G.Stead va G.Colley loyihalarida mobil tizimlar asosida matematika va lingvistika fanlarini o‘qitishni tashkil etish masalalari o‘rganilgan6. Avstraliya, Buyuk Britaniya, Italiya, Kanada, Kipr, Meksika, Yangi Zelandiya, Polsha, AQSh, Turkiya, Chili, Shvesiya va JAR davlatlarida ichki axborot va telekommunikatsion vositalar (mobil kompyuter tizimlari: telefon, planshet va smartfon) asosida taʻlim olish texnologiyalari keng qo‘llanilmoqda
51. M-learning imkoniyatlari haqida
Mobil qurilmalarning imkoniyati tobora taraqqiy etib borayotganligi sababli ular taʻlim vositasi sifatida keng qo‘llanilishi anʻanaviy va noanʻanaviy taʻlimda asosiy 173 o‘rinni egallab bormoqda. Taʻlim olishning zamonaviy usullaridan biri, bu mobil texnologiya asosida taʻlim olish bo‘lib, u kun sayin rivojlanib bormoqda. «Infonetics Research» kompaniyasining analitik basharotiga ko‘ra jahon bo‘yicha so‘ngi besh yilda mobil aloqa asosida global tarmoqdan foydalanish 6 millionga yaqin ekanligini keltirgan1. Hozirda mobil taʻlim atamasidan uch ko‘rinishda foydalanish mumkin: M-learning – bu mobil jihozlar (telefon yoki cho‘ntak kompyuter)ni WAP, GPRS yoki 3G texnologiyalar (asosiysi internet tarmog‘iga kirish mumkinligi) bilan bilim olish va almashish texnologiyasi; 3.21- raasm Bulutli M-learningni ko‘rinishi M-learning - bu mobil aloqa vositalari (mobil telefon va kommunikatorlar) yordamida o‘quv jarayonini tashkil etishda foydalaniladigan texnologiya; M-learning - bu taʻlim shunday jarayonki, masofaviy taʻlimda shaxsiy o‘qitish jihoz (noutbuk, cho‘ntak kompyuteri yoki mobil telefon)laridan foydalanish tushuniladi. Mobil taʻlim bo‘yicha ko‘plab konferensiyalar va ko‘rgazmalar o‘tkazilmoqdi. Bular jumlasiga mLearn, WMUTE va IADIS Mobile, Iordaniyada ISML, Malayziyada mobil taʻlim, Londonda portativ qurilmalar bilan ishlash, AQShda mobil taʻlim kabi bir qator xalqaro anjumanlar o‘tkazildi. Anjumanlarda ko‘tariladigan asosiy masala: mobil taʻlim o‘quvchilarning o‘zlashtirishiga qanday darajada taʻsir ko‘rsatayotganligi. Mobil taʻlimning ahamiyati quyidagicha: – taʻlimga yangi texnologiyalarni jalb qilish imkonini beradi; 174 – mobil qurilmalar kitoblar, kompyuterlar va boshqa vositalarga nisbatan ihcham va kichikroq hajmga ega; - taʻlim olishda ishtirok etayotgan o‘quvchilar tomonidan foydalanishini baholash mumki
52. Moodle tizimi haqida tushuncha
Mashhur Moodle dasturiy ta’minot platformasi o’qituvchi va talabalar, shuningdek talabalarning bir-biri bilan faol o’zaro ta’sirini qo’llab-quvvatlashga – muammolarni birgalikda hal qilish, muhokama qilish, bilim almashish va jamoaviy ishning boshqa turlariga e’tibor qaratib, turli xil o’quv kurslarini yaratish va onlayn tarzda o’tkazishga imkon beradi. Moodle o’quv platformasidan dunyoning 200 dan ortiq mamlakatlaridan, shu jumladan Rossiyadan 50 mingdan ortiq tashkilotlar foydalanadi, bu erda bugungi kunda Moodle eng mashhur ochiq manbali ta’lim echimlaridan biri hisoblanadi (SPO). Rossiya Federatsiyasida 600 dan ortiq inshootlar ro’yxatga olingan, ulardan ba’zilaridagi foydalanuvchilar soni 500 ming kishiga etadi. Moodle platformasi modulli tuzilishga ega, bu tizimning funksionalligini moslashuvchan ravishda o’zgartirish va to’ldirishga imkon beradi. 2011 yil mart oyida Rossiyaning SPIRIT kompaniyasi Internet-telefoniya uchun dasturiy ta’minot platformasi ishlab chiqaruvchisi va yetkazib beruvchisi, Linux asosida bepul dasturiy ta’minot va tarqatishlarni ishlab chiqish sohasida Rossiyaning ALT Linux kompaniyasi bilan birgalikda VideoMost videokonferentsaloqa tizimini va ommabop mahsulotlarni birlashtirish uchun yangi modulni chiqarganligini e’lon qildi. o’quv platformasi Moodle.
VideoBridge Moodle-ga qo’shimcha modul sifatida o’rnatilishi mumkin. Moodle LMS-ga kiritilgan VideoMost foydalanuvchilarga o’qituvchilar va talabalar tomonidan alohida tashqi aloqa vositalaridan, masalan, Skype yoki Apple iChat-dan foydalanishdan farqli o’laroq, bir qator afzalliklarni taqdim etadi: birma-bir video qo’ng’iroqlarni emas, balki ko’p foydalanuvchi konferentsiyalarini qo’llab-quvvatlash; qulaylik va turli xil dasturlarda alohida ro’yxatdan o’tishga hojat yo’q, chunki tizimga kirganingizda barcha funktsiyalar, shu jumladan videokonferentsiyalar bir vaqtning o’zida bitta muhitdan foydalanish imkoniyatiga ega bo’ladi; soddaligi – qo’ng’iroq o’quv kursining tanish interfeysida bitta tugma yordamida amalga oshiriladi; nazorat – yig’ish va statistik hisobotlarni taqdim etish umumiy tizimga kerakli formatda amalga oshiriladi. O’qituvchi yoki talabalar tomonidan yaratilgan hujjatlar va materiallarni birgalikda ko’rishning funktsional imkoniyatlari, shuningdek o’rnatilgan matnli chat imkoniyati videokonferentsiyalar bilan birlashtirilgan. VideoMost echimini Moodle platformasiga qo’shish uchun qulaylik yaratish uchun yaxshi ishlab chiqilgan hujjatlar bilan ta’minlangan bir qator maxsus dasturiy interfeyslar va plaginlar yaratildi. Rossiyaning SPIRIT kompaniyasi, Internet-video telefoniya uchun innovatsion tashuvchi sinf dasturiy ta’minot platformasini ishlab chiqaruvchisi va etkazib beruvchisi, ALT Linux bilan birgalikda Rossiyada bepul dasturiy ta’minot va Linux asosida tarqatish ishlab chiqarishda yetakchi bo’lib, VideoMost yangi videokonferentsaloqa integratsiyasi moduli va mashhur Moodle o’quv platformasi chiqarilishini e’lon qiladi. …
Masofaviy o’qitish – bu ta’lim jarayoni ishtirokchilarining aloqa va o’zaro ta’sirining samaradorligi umuman jarayonning muvaffaqiyatiga bevosita ta’sir ko’rsatadigan sohadir, shuning uchun masofaviy ta’lim tizimlarining (LLS) moslashuvchanligi va interaktivligi ularning foydalanuvchilari uchun tobora muhim ahamiyat kasb etmoqda. LMS-da videokonferentsiyalar (VCS) variantining joriy etilishi onlayn ta’lim tizimlarini rivojlantirishning mantiqiy bosqichidir. VideoMost mahalliy videokonferentsaloqa tizimini va ochiq manbali dasturiy ta’minotga asoslangan mashhur Moodle o’quv platformasini birlashtirish uchun yangi modulning yaratilishi Rossiya dasturiy ta’minotining raqobatbardosh imkoniyatlarini kengaytirib, Milliy dasturiy ta’minot platformasi (AES) kontseptsiyasiga mos keladi. Videokonferentsaloqa moduli Moodle o’quv kursini yaratish uchun ishlatilishi mumkin. Bunday holda, videokonferentsiya rejalashtirilgan dars davomida (seminar, ma’ruza va boshqalar) yoki o’qituvchi tomonidan belgilangan boshqa vaqtda tashkil etiladi. Konferentsiyaga kirish huquqiga ega bo’lgan ishtirokchilar tarkibi kurs ishtirokchilari tarkibiga to’g’ri keladi. Videokonferentsiya variantlari o’qituvchi tomonidan tahrir qilinishi mumkin, u konferentsiya ishtirokchilarini boshqarish vositalariga, shu jumladan ovoz berish huquqlarini berish va rad etish, videoni namoyish qilish va h.k. VideoMost dasturiy ta’minoti boshqa dasturiy echimlar bilan birlashtirilishi mumkin, bu ularning funksiyalarini bitta tizim ichida o’rnatilgan videokonferentsaloqa birligi bilan to’ldiradi. Istalgan miqdordagi ishtirokchilar bilan video-sessiyani bir zumda o’tkazish qobiliyati tizim foydalanuvchilari o’rtasidagi o’zaro ta’sir samaradorligini sifat jihatidan yangi darajaga ko’tarish imkonini beradi.
Moodle 2.2 2011 yil noyabr oyida GNU GPL litsenziyasi asosida tarqatilgan Moodle 2.2 ochiq manbali masofadan o’qitish tizimining (LMS) yangi versiyasi chiqdi. Moodle yordamida siz onlayn o’rganish uchun veb-saytlar yaratishingiz mumkin. Tizimning etakchisi va mafkurachisi avstraliyalik Martin Dugiamas. Loyiha ochiq, Moodle-ni ruslashtirish Rossiya va Belorussiya ko’ngillilar guruhi tomonidan amalga oshiriladi. Moodle PHP-da SQL DBMS (MySQL, PostgreSQL, Microsoft SQL Server va boshqalar – ADOdb XML ishlatiladi) yordamida yoziladi. Moodle ShHT ob’ektlari bilan ishlay oladi va SCORM standartiga mos keladi. Moodle 2.2 quyidagi yangi xususiyatlarni taqdim etadi: Baholash sarlavhalari – bu ko’p mezonlarni baholash sarlavhalari kontseptsiyasini amalga oshiradigan, Moodle grading quyi tizimini kengaytiradigan plagin. O’qituvchi ishni bir qancha belgilangan mezonlarga muvofiq birdan baholaydi, shundan so’ng boshqa o’quvchilar darajasiga qarab baholar avtomatik ravishda normallashtiriladi. Ishlab chiquvchilar tomonidan o’ylab topilganidek, bu ba’zi o’qituvchilarning baholarni yuqori yoki past baholash tendentsiyasini hamda vazifalarning notekis murakkabligini qoplashi kerak. IMS standartini qo’llab-quvvatlash kengaytirildi, bu endi uchinchi tomon saytlarida joylashgan yoki boshqa dasturlash tillarida yozilgan topshiriqlarni kurslarga ulash imkonini beradi. IMS LTI standarti tufayli tashqi topshiriqlar imtihonni topshirgan (yoki topshirgan) talaba haqida ma’lumot olishlari va olgan baholarini qaytarishlari mumkin. MyMobile mavzusi smartfonlar uchun optimallashtirilgan.
Hozirgi kunda mahalliy va xorijiy ta’lim muassasalarida elektron ta’limni joriy qilishning ko’plab tizimlari mavjud. Ham o’qituvchilar, ham ishlab chiquvchilar, ham faol foydalanuvchilar oldida ko’pincha savol tug’iladi: ular o’quv jarayonini yanada samarali tashkil etish uchun qaysi dasturiy ta’minot platformasiga ustunlik berishlari kerak? Elektron ta’limni muvaffaqiyatli amalga oshirish uchun ta’lim muassasasining o’ziga xos talablari, maqsadlari va vazifalariga javob beradigan platformani tanlash kerak. Ta’limni boshqarish tizimini tanlashning asosiy parametrlariga quyidagilar kiradi: funktsional xususiyatlar, xavfsizlik, ishonchlilik, narx va boshqa ko’p narsalar. DOT Markazi hozirgi kunda ommabop masofadan o’qitish tizimlarini (DLS) tahlil qildi. Tahlilning maqsadi universitetda elektron ta’limni tashkil qilish uchun eng mos bo’lgan tizimni aniqlash zarurati edi. Ob’ektiv baholash uchun biz o’z tajribamizni, shuningdek tizimni ishlab chiquvchilari va faol foydalanuvchilar ma’lumotlarini hisobga oldik. Biz kurslarni yaratdik, ma’muriyat imkoniyatlarini o’rganib chiqdik, ko’rib chiqilayotgan tizimlarda kurs elementlari bilan ishladik va ularni zamonaviy elektron ta’lim tamoyillariga muvofiqligini tekshirdik.
Masofaviy ta’lim tizimini tanlashning eng muhim mezonlari:
Har qanday apparat va dasturiy ta’minot platformasida o’rnatish;
Tizim xavfsizligi;
Oddiy, intuitiv veb-interfeys;
Tashkilot uchun ishlatiladigan funktsiyalar tizimida mavjudligi masofaviy ta’lim texnologiyalaridan foydalangan holda elektron ta’lim – kurslarni ishlab chiqish va tahrirlash, turli xil dars elementlari to’plami mutaxassisliklar;
Rus tilini qo’llab-quvvatlash;
Kursning modulliligi;
Funktsional imkoniyatlarni kengaytirish uchun tashqi modullarni birlashtirish;
Ishlatiladigan xalqaro standartlarni (IMS, SCORM) qo’llab-quvvatlash elektron ta’lim;
Aloqa shakllarining mavjudligi;
Balli-reyting tizimini tashkil qilish imkoniyati;
Aralashtirilgan ta’limda tizimdan foydalanish.
Masofaviy ta’lim tizimini tahlil qilish: Moodle LMS Moodle – bu Avstraliyada ishlab chiqilgan modulli yo’naltirilgan dinamik ta’lim muhiti. Avstraliyada Moodle Foundation tomonidan boshqariladigan xalqaro rivojlanish guruhi 10 yildan ortiq vaqt davomida ushbu tizim ustida ishlamoqda. Moodle doimo rivojlanib bormoqda, chunki butun dunyo bo’ylab ishlab chiquvchilar va foydalanuvchilar jamoalarining birlashgan tajribasi uni doimiy ravishda yangi vositalar bilan to’ldirishni ta’minlaydi. Tizim ko’plab o’quv elementlari va manbalarni yaratishga imkon beradi, shuning uchun Moodle-dagi kurslar shunchaki ma’ruzalar va topshiriqlar to’plami emas. Tajribali o’qituvchi tomonidan yaratilgan Moodle tizimidagi kurs tashqi qiyofasi va maqsadi bilan farq qiladigan bir-birini to’ldiruvchi elementlarning tuzilishiga o’xshaydi. Ma’ruzalar, topshiriqlar va testlar kabi standart o’quv elementlaridan tashqari, Moodle tizimida o’quv jarayonini diversifikatsiya qilishga yordam beradigan lug’at, vikilar, bloglar, forumlar, seminarlar qo’llaniladi. Yaxshi rivojlangan Moodle aloqa tizimini ta’kidlash kerak. Forumda siz guruhlarda munozaralar o’tkazishingiz, xabarlarni baholashingiz, ularga har qanday formatdagi fayllarni biriktirishingiz mumkin. Shaxsiy xabarlarda va sharhlarda – muayyan muammoni o’qituvchi bilan shaxsan muhokama qiling. Suhbatda munozara real vaqtda amalga oshiriladi. Agar mana shu miqdordagi mablag ‘etarli bo’lmasa ham, Moodle ochiq manbada tarqatiladi va bu har bir ta’lim loyihasining xususiyatlari uchun uni “keskinlashtirish” imkonini beradi:
boshqa axborot tizimlari bilan integratsiya qilish; yordamchi funktsiyalar yoki hisobotlar bilan yangi xizmatlar bilan to’ldirish; tayyor holda o’rnatish yoki butunlay yangi qo’shimcha modullarni ishlab chiqish (faoliyat). Moodle o’quvchilarning rivojlanishini nazorat qilishning qulay vositasini taqdim etadi. Moodle har bir talabaning portfelini yaratadi va saqlaydi: barcha taqdimotlar, o’qituvchilarning baholari va sharhlari, forumdagi xabarlar. Talabalarning faolligi, ularning tarmoqdagi o’quv ishlari vaqtini “davomat” ni boshqarishga imkon beradi. Natijada o’qituvchi o’z vaqtini samaraliroq o’tkazadi. U talabalar to’g’risidagi statistik ma’lumotlarni to’plashi mumkin: ko’rilgan ma’ruza materiallari, qurib bitkazilgan uy binolari, testlarda ishlash va boshqalar. Shunday qilib, talabalar mavzuni qanday tushunganliklarini tushunish oson va shularni inobatga olgan holda keyingi o’rganish uchun material taklif qiladi. Moodle LMS-ning asosiy afzalliklaridan biri bu uning dunyoda keng ommalashganligidir. Tizim 100 dan ortiq mamlakatlarda 60 mingdan ortiq installyatsiyaga ega va bir necha o’nlab tillarga tarjima qilingan. Moodle foydalanuvchilar hamjamiyatida siz tizimdan foydalanish tajribangiz bilan o’rtoqlashishingiz va boshqa foydalanuvchilarning bu haqda foydali ma’lumotlarini bilib olishingiz mumkin. Moodle.net ma’lumotlariga ko’ra Rossiya Federatsiyasida 1000 dan ortiq o’rnatish ro’yxatdan o’tgan. Moodle platformasining o’ziga xos xususiyati shundaki, uning asosida elektron ta’limning yangi yo’nalishlaridan biri bo’lgan massiv onlayn kurslarni (MOOC) o’tkazishni tashkil etish mumkin. DOT Markazi SDU o’qituvchilari uchun malaka oshirish kurslarini o’tkazadi, u erda o’qituvchilar Moodle-da mustaqil ravishda kurslarni rivojlantirish uchun zarur bilimlarni oladilar. Samara davlat universiteti filologiya fakulteti o’qituvchilari tomonidan o’quv jarayonini tashkil qilish uchun Moodle platformasidan foydalanish Rossiyaning aksariyat universitetlari LMS Moodle-dan elektron ta’lim muhiti sifatida foydalanadilar. Asadullina L.I. “Universitet o’qituvchisining aralash o’qitishda vakolatlari” asarida yozadi:
53. Bulutli texnologiyalar yordamida masofaviy ta’lim tashkil etish.
“Bulut”, “bulutli texnologiya” atamalari hozirgi kunda yangi atama sifatida fanga kirib keldi hamda amaliyotda qo’llanilyapti. “Bulutli texnologiya” o’zi nima? “Bulutli texnologiya” ni qayerda qo’llash mumkin? Web-texnologiya rivojlanishi bilan yangi on-layn platformalar, yangi on-layn xizmat turlari ham paydo bo’la boshladi. “Elastic Computing Cloud” atamasini birinchi bo’lib Amazon kompaniyasi 2006 yilda qo’llay boshladi. Bu platformada Snapchat hozir ham faol ish olib boradi. Hech qancha vaqt o’tmasdan “Cloud”, “Computing Cloud” atamalari Google kompaniyasi tomonidan ham qo’llanildi. “Bulut” atamasi metafora sifatida ishlatilib, dasturiy ta’minot hisoblanadi. - 190 - “Bulutli texnologiya” nafaqat fayllarni saqlash uchun joy, balki juda keng imkoniyatlarga ega platformadir. Masalan, biznes sohasidan tortib, dasturiy ilovalarni “bulutli muhit” da ishlab chiqish, testlash, shuningdek, avtomatik ta’lim texnologiyalarini qo’llash imkoniyatlarini ham taklif qiladi. Bulutli texnologiyalar dastlab axborot texnologiyalari (AT) sohasining yetukkompaniyalari tomonidan ishlatilgan boʻlsa-da, keyinchalik kuchli hisoblash resurslarini talab qiladigan ishlarda hamda axborotlarni saqlash va qayta ishlash uchun boshqa sohalarda ham ishlatila boshlandi. Hozirda “bulutli xotira”lar (Dropbox kabi), “bulutli server”lar (pullik boʻlsa-da, lekin ishonchli) va “bulutli xizmat turlari (servis)” mavjud bo’lib, ko’p ilovalar “bulutli xizmat turlari” dan foydalanadilar. Bularga misol qilib Instagram, Feysbuk, messenjerlar, elektron pochta xizmatlari, on-layn ta’lim sohasida Google on-layn ilovalari, Zoom-konferensiyalar, LMS-tizimlari, Smart – ta’lim texnologiyalari, shuningdek, taksi, taomlarni buyurtma qilish xizmatlarini taklif qiluvchi web-ilovalarni keltirish mumkin. Bulutli texnologiyalar ta’lim jarayonini tashkil qilsihning yangi usuli bo’lib, ta’lim jarayonini tashkil etishning an’anaviy usullariga muqobil variantni taklif qiladi, shaxsiy ta’lim, jamoaviy o’qitish va interfaol imkoniyatlar yaratadi. O’zbekiston ta’lim tizimida “bulutli” texnologiyalarni o’quv jarayoniga qo’llash masalasi hali yetarlicha o’rganilmagan bo’lib, adabiyatlar ham yetarli emas. Ya’ni, ta’lim jarayonida zamonaviy shaxs nafaqat bilim va ko’nikmalar to’plamini to’plashi, balki mustaqil ravishda va boshqa shaxslar bilan birgalikda mazmunli maqsadlar qo’yish, o’z-o’zini tarbiyalash vaziyatlarini yaratish, izlash va ko’nikmalarga ega bo’lishi, muammolarni hal qilish vositalari va usullarini ishlab chiqa olishi kerak. Ana shu maqsadlarni amalga osirishga bulutli texologiyalar juda qo’l keladi. Unda bolalar hamkorlikda chiza va yoza oladigan oddiy online insturentlardan tortib, murakkab hamkorlikdagi texnologik loyihalar ham mavjud. Bu jarayonda pedagoglar va talabalar faol bo’lishi kerak. Bu jarayonga SaaS – texnologiyalar ko’proq mos keladi. Bulutli texnologiyalarni ta’limda qo’llash tizimlariga elektron kundalik, elektron jurnallar (talabalar va professor-o’qtuvchilarning shaxsiy kabinetlari), interfaol tizimlar (o’quvchilar o’zaro axborot almashinishlari uchun tematik forumlar), axborot qidiruv tizimlari (o’qituvchi nazorati yoki nazoratisiz o’quvchilar ma’lum o’quv masalalarini yecha olishi) ni misol qilsih mumkin. Shuningdek, ta’lim sohasida hujjatlar bo’yicha o’qituvchi va xodimlarning hamkorligi. Masalan, ta’lim dasturi yoki yillik reja. Ushbu hujjat ma’muriyat xodimlari va har qanday yo’nalish uchun mas’ul bo’lgan o’qituvchilar (psixolog, fan o’qituvchisi yoki sog’liqni saqlash uchun mas’ul) tomonidan yuritilishi mumkin. Har kim hujjatning o’z qismi uchun javobgardir va boshqa bloklarga o’zgartirish kirita olmaydi. Bulutda hamkorlik qilish uchun siz bulutli xotirada hujjat yaratishingiz yoki joylashtirishingiz va uni havola yoki elektron pochta manziliga ega bo’lganlar bilan baham ko’rishingiz kerak. Bulutli texnologiyalarni ta’limda qo’llashda talabalarning birgalikdagi loyiha ishini samarali tashkil qilish mumkin. Talabalarga loyihalar uchun mavzular beriladi. Keyin ularni 2 guruhga bo’linadi. Har bir guruhning o’z vazifalari bo’ladi. Nazoratchi (o’qituvchi) hujjatni yaratadi va talabalarga hujjatga kirish huquqini beradi. Bu - 191 - havolalar yoki elektron pochta manzillari ham bo’lishi mumkin. Talabalar uyda yoki ta’lim muassasasida loyiha ustida ishlashadi, hujjatlarni mazmunan to’ldiradilar, ya’ni topshiriqni bajaradilar. Ishni yakunlashgach, loyiha bulut xotirasida saqlanadi. Agar kerak bo’lsa, o’qituvchi o’quvchilar tuzatishlar kiritishi uchun sharhlar qoldiradi. Bunday tizimlarga masalan, Google Docs ni keltirish mumkin. Uning asosiy afzalligi hujjatlarni (matnlar, rasmlar, taqdimotlar, jadvallar) birgalikda tahrirlash imkoniyatidir. Bulutli texnologiyalardan masofaviy ta’limda ham unumli foydalanish mumkin. O’qituvchi o’quvchilarga elektron kundalik yordamida topshiriq taklif qiladi. Masalan, yozma topshiriqlar. Talaba hujjat yaratadi yoki hujjat bilan ishlaydi. O’qituvchi o’zgartirilgan hujjatni ko’rishi mumkin, chunki u tizim ga kirish huquqiga ega bo’ladi. Bulutli texnologiyalarni qabul qilish tizimdan hujjatni qabul qilish kabi bo’lib, qaytarib bo’lmaydigan jarayondir. Bulutli texnologiyalarning kamchiliklari ham mavjud: Tarmoqqa bog’liqlik (internet on-layn aloqa mavjud bo’lishi); Server-kompaniyaga bog’liqlik (bulutli texnologiyani taqdim etayotgan kompaniya serverida ma’lumotlar saqlanganligi sababli, kompaniya shartlariga bog’liqlik); Shaxsiy ma’lumotlarni himoyalash masalasi; Xavfsizlik masalalari (serverga hakerlar hujumi bo’lishi mumkin); Qandaydir sabablarga ko’ra serverdagi ma’lumotlar o’chib ketishi mumkin; Uzoq qishloq va tog’li hududlarda internet o’rnatilmaganligi yoki aloqaning barqaror emasligi; va boshqalar. Bulutli texnologiyalarning tez tarqalishi oldimizga bulutli xizmatlarni ta’lim muassasasi tizimiga integratsiya qilish vazifasini qo’yadi. Bulutli hisoblash ta’lim, ilmiy tadqiqotlar va amaliy ishlanmalar, shuningdek, masofaviy ta’lim sohasida keng qo’llash istiqbollariga ega. Ta’lim jarayonida bulutli texnologiyalardan foydalanish ta’lim maydonini ochiq qilish imkonini beradi. Yaqin yillarda bu sohadagi o’sish yuqori ko’rsatkichlarda bo’lishi kuzatilyapti. Kelajakda bulutli hisoblash har bir kishi deyarli har kuni foydalanadigan instrument bo’lib qoladi.
54. Masofaviy ta’limda internet texnologiyasi.
Masofaviy ta'limni tashkil etishda ushbu jarayonning bevosita ishtirokchilari - talabalar ham, o'qituvchilar ham, masofaviy kurslar koordinatorlari, maslahatchilar va o'quv guruhlari kuratorlari katta rol o'ynaydi. Ularning barchasi aniq pedagogik muammolarni hal qilish uchun Internet imkoniyatlaridan foydalanadilar. Bundan tashqari, agar stajyorning Internetni foydalanuvchi darajasida o'zlashtirishi etarli bo'lsa, u holda o'qituvchilar va kuratorlardan belgilangan didaktik vazifalar doirasida telekommunikatsiya muhitida kursantlarning ishini tashkil etish uchun ma'lum bilim va ko'nikmalar talab qilinadi:
telekommunikatsiya muhitining maqsadi, dizayn xususiyatlari va ishlashini bilish; tarmoq ichida axborotni saqlash va uzatish shartlarini bilish; asosiy tarmoq axborot resurslari va ular bilan ishlash xususiyatlarini bilish; telekommunikatsiya loyihalarini tashkil etish va o‘tkazishning o‘ziga xos xususiyatlarini bilish; tematik telekonferensiyalarni tashkil etish va o‘tkazish xususiyatlarini bilish; bilim uslubiy asoslar tarmoqda o'qituvchi va talabalarning ishini tashkil etish; foydalanuvchining tarmoqdagi xatti-harakatlarining asosiy qoidalarini, telekommunikatsiya odobi asoslarini bilish; elektron pochta, telekommunikatsiya, tarmoq axborot xizmatlari bilan ishlash qobiliyati; tarmoq orqali olingan ma'lumotlarni tanlash va qayta ishlash qobiliyati; tarmoqdagi ma'lumotlarni qidirish qobiliyati; yordamida tarmoq orqali ma'lumotlarni uzatish uchun tayyorlash qobiliyati matn muharriri, grafik muharriri va kerakli yordamchi dasturlar; tarmoq o'quv loyihasini, tematik telekonferentsiyani tashkil qilish, ishlab chiqish va o'tkazish qobiliyati.
Uzluksiz o'quv muhitini yaratish uchun uning tarkibiy qismlarining uchta darajadagi o'zaro ta'siri zarur:
o'quv kurslarini tashkil etish va rejalashtirish, o'quv materiallarini ishlab chiqish va kursantlarni ular bilan ta'minlash uchun mas'ul bo'lgan tashkilot tarkibiy bo'linmalarining o'zaro hamkorligi amalga oshiriladigan boshqaruv elementlari darajasi; ta'lim jarayoni ishtirokchilarining o'zaro ta'sirining darajasi: o'qituvchilar, kursantlar, koordinatorlar; etkazib berish elementlari darajasi, shu jumladan o'quv ma'lumotlari va o'quv qo'llanmalarini etakchi tashkilotdan talabaga etkazib berishning turli telekommunikatsiya vositalari, shuningdek kursantdan o'qituvchiga hisobot materiallari va imtihon varaqalarini etkazib berish vositalari.
Masofaviy ta'lim jarayonini muvaffaqiyatli boshqarish uchun kursantlarga ish vaqtini rejalashtirishga, o'quv materiallariga yo'naltirishga va barcha belgilangan muddatlarga rioya qilgan holda o'qishni muvaffaqiyatli yakunlashga yordam beradigan turli xil eslatmalar, kursantlarning dars jadvallari, qo'llanmalar va tushuntirishlardan foydalanish tavsiya etiladi.
O'quv kursining optimal davomiyligini hisoblash juda muhim, chunki uning davomiyligi juda uzoq bo'lsa, uning samaradorligi pasayadi. Kurslarning modulli konstruktsiyasi bilan rejaga birinchi navbatda kamroq qisqa muddatli modullarni, so'ngra katta va nihoyat yana qisqa modullarni kiritish mantiqan to'g'ri keladi.
Masofaviy ta'limni tashkil etish turli kasb-hunar mutaxassislarini jalb qilishni talab qiladi: menejerlar va kurs tashkilotchilari, pedagogik koordinatorlar va kuratorlar, o'qituvchilar, o'quv materiallarini ishlab chiqish bo'yicha yuqori malakali metodistlar, o'quv jarayonini texnik ta'minlashda ishtirok etadigan texnik mutaxassislar va tizim operatorlari. .
O'qituvchilar-kuratorlar va o'qituvchilar-koordinatorlarga alohida e'tibor qaratish lozim, bunda fikr-mulohazalarni ta'minlash va trening ishtirokchilari o'rtasidagi aloqani tashkil etish muhim ahamiyatga ega. Ular o‘qituvchilik sohasida yuqori malakaga ega bo‘lishi, o‘rganish nazariyasiga ega bo‘lishi, ta’lim muhitini yaratish va boshqarish, o‘quv kursi strukturasini boshqarish, pedagogik texnologiyalar va telekommunikatsiyalarni bilish, o‘quv materialini taqdim eta olishi kerak. (taqdim etish qiziqarli yangi material, savollar berish, dars o'tkazish va fikr-mulohazalarni tashkil qilish), kursantlar bilan muloqot qila olish.
O'qituvchi-kurator talabalar va o'qituvchilar va kurs mualliflari o'rtasidagi aloqani ta'minlaydi, shuningdek, kurs bo'yicha savollarga tezkor javob beradi, hisobot materiallarining o'z vaqtida taqdim etilishini nazorat qiladi. O'qituvchi-koordinator talabalarni sohada, ya'ni asosida qo'llab-quvvatlaydi viloyat markazi, bu asosiy tashkilot bilan bog'liq. U bir vaqtning o'zida bir nechta shaxslarda ishlaydi: kotib, ma'mur, texnik maslahatchi va o'qituvchi-maslahatchi. U individual guruh mashg'ulotlarini tashkil etishi, texnik muammolarni hal qilishi, kursantlarga ko'rsatmalar berish, ularning ishini baholash va nazorat qilish, kurs hujjatlarini yuritish qobiliyatiga ega bo'lishi kerak.
Texnik mutaxassislar (ular nafaqat muhandislar, balki foydalaniladigan tarmoq texnologiyalarining o'ziga xos xususiyatlarini tushunadigan metodistlar yoki ma'murlar ham bo'lishi mumkin) texnik muammolarni imkon qadar tezroq hal qiladilar, masofaviy ta'limning muhtoj ishtirokchilariga texnologiya bilan ishlash uchun zarur maslahatlar yoki texnik yordam ko'rsatadilar. .
Jarayon ishtirokchilarining har biri boshqa mutaxassislar va bir-biri bilan muloqot qilishlari mumkin. Ishtirokchilar o'rtasidagi o'zaro ta'sir har qanday ta'lim dasturining kalitidir.
Kursantlar ko'pincha mustaqil ravishda ishlaydi. Agar ular o'qituvchi yoki hamkorga savol berish istagi bo'lsa, unda ular biroz harakat qilishlari kerak (savol matnini tuzing, uni elektron pochta orqali yuboring va javobni kuting). Bu, bir tomondan, kursantni material haqida ko'proq o'ylashga majbur qiladi, savollarning matni ustida o'ylaydi, boshqa tomondan, bu ishda beparvolikka olib kelishi mumkin, agar biron sababga ko'ra kursant savol berishni xohlamasa, darsni tark etadi. muammo hal etilmagan, bu bilan uning bilimida ma'lum bir bo'shliqqa yo'l qo'yiladi. Shu sababli, kurs dasturlari kursantlar va o'qituvchilar o'rtasidagi, kursantlarning o'zlari, shuningdek kursantlar va o'quv materiallari o'rtasidagi o'quv sifati va motivatsiyasini oshirish uchun interaktiv o'zaro aloqani maksimal darajada rag'batlantirishi kerak. Tashkilot yordam berishi mumkin guruh ishi kursantlar, tez-tez savol-javob almashish, loyiha ishi va hokazo.
Kursant va o'qituvchi o'rtasida fikr-mulohazalarni ta'minlash kursantlarning faoliyatini, ulardagi muammolarni doimiy ravishda kuzatib borish imkonini beradi. Qayta aloqa mexanizmi o'qitishning har bir bosqichi uchun maqsad va vazifalarning bajarilishini tekshirishga qaratilgan. qayta aloqa har qanday shaklda, shu jumladan nazorat testlari (boshlang'ich, oraliq, yakuniy), muhokamalar, telekonferentsiyalar shaklida o'tkazilishi mumkin. Buning uchun siz turli xil anketalar va testlardan foydalanishingiz mumkin, ularga javoblar uchun kursantlar formaning kerakli qatoriga javob kiritishlari yoki taklif qilingan bir nechta variantlardan to'g'ri javobni tanlashlari va keyin uni elektron pochta orqali yuborishlari kerak.
Masofaviy ta’lim jarayonida kursantlarning savollariga o‘qituvchilarning tezkor javob berishini tashkil etish juda muhim. Kompyuter telekommunikatsiyalari buning uchun barcha zarur shart-sharoitlarni yaratib, ma'lumotlarni elektron pochta orqali tezkor uzatishni ta'minlaydi yoki telekonferentsiya doirasida maslahatlar tashkil etadi.
Masofaviy ta'lim bilan ushbu jarayon ishtirokchilari bir-birlarini ko'rmaydilar, agar, albatta, videokonferentsaloqa qo'llanilmasa, aloqa, qoida tariqasida, og'zaki shaklda sodir bo'ladi. Shu sababli, muloqot jonli, shaxsiy bo'lishi uchun ishtirokchilarni bir-biri bilan tanishtirish orqali o'quv jarayonini shaxsiylashtirish mumkin.
O'qituvchining funktsiyalari o'z oldiga qo'yilgan vazifalar bo'yicha o'quv jarayonini nazorat qilish, kursantlarga muammoli masalalar bo'yicha maslahat berish, o'rganilayotgan masala bo'yicha muhokamalarni tashkil etish va o'tkazish, shuningdek, o'quv materialini o'zlashtirish darajasini nazorat qilishdan iborat.
55. O‘zbekistonda masofaviy taʻlim tizimining rivojlanish tendensiyalari.
Zamonaviy axborot va kommunikatsiya texnologiyalari vositalarini taʻlim jarayoniga kirib kelishi anʻanaviy o‘qitish usullariga qo‘shimcha ravishda yangi o‘qitish shakli - masofaviy o‘qitish yaratilishiga omil bo‘ldi. Zamonaviy texnologiyalar masofaviy oliy pedagogik taʻlimni yangicha tashkil qilinishiga asos yaratadi. Bunday taʻlimda pedagoglar, kompyuter dasturchilari va mutaxassislari yordamida yangi o‘qitish kurslarini yaratishlari lozim bo‘ladi. Zamonaviy taʻlim tizimi o‘qituvchidan masofaviy o‘qitish tizimiga tayyor bo‘lmog‘ini, yaʻni ilg‘or o‘qitish texnologiyalarni (Internet, Keys, TV – texnologiyalar va h.k.) o‘zlashtirgan bo‘lishini taqozo etmoqda. Oliy taʻlim muassasasini boshqarishni avtomatlashtirish, o‘quv jarayoniga axborotkommunikatsiya texnologiyalarini (AKT) joriy etish O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti tomonidan tasdiqlangan “2017 - 2021 yillarda Oliy taʻlim tizimini kompleks rivojlantirish dasturi”ning eng asosiy yo‘nalishlaridan biri hisoblanadi. Ayni vaqtda, mazkur yo‘nalish bo‘yicha XXI asr talablariga mos keluvchi konseptual qarashlar mavjud bo‘lmaganligi sababli oliy taʻlim muassasalarining ayrim faoliyatlaridagina axborot tizimlarini joriy etilganini ko‘rishimiz mumkin. Oliy taʻlim muassasasi faoliyatini to‘liq axborotlashtirish oliy taʻlim tizimidagi yangi islohotlar hisobiga murakkablashib, baʻzi normativ-huquqiy hujjatlarga tegishli o‘zgartirishlar kiritilishini taqozo etmadi. Buning uchun axborotlashtirishning eng birinchi vazifasi mavjud jarayonlarni reinjenering qilishdan iborat bo‘ladi. Ushbu yo‘nalishda Janubiy Koreya, Buyuk Britaniya, Daniya, va Rossiya kabi davlatlarning tajribasi o‘rganilganda, axborotlashtirishning asosiy maqsadi birinchi navbatda taʻlim sifatini oshirishga qaratilgan bo‘lsa, keyingi o‘rinda jarayonlarni avtomatlashtirish orqali oliy taʻlim 200 muassasasi xodimlari va professor-o‘qituvchilari faoliyatida ko‘p takrorlanadigan vazifalar uchun ketadigan vaqtni tejashga qaratilgan. Taʻlim sifatini oshirishda asosiy eʻtibor taʻlim kontentlarini yaratish va ulardan ochiq foydalanishni tashkil etishga qaratilgan. Masofaviy taʻlimda (MT) turli taʻlim modellari qo‘llaniladi, biroq ularning barchasiga xos bir xususiyat mavjud, bu ham bo‘lsa, unda barcha o‘quvchi va o‘qituvchilar masofa jihatidan ajratilishidir. Barcha taʻlim turlari kabi MTning ham har xil modellari mavjud. Bu taʻlim jarayonining quyidagi asosiy tarkibiy qismlari: fan mazmunining bayoni; o‘qituvchilar bilan o‘zaro bevosita va bilvosita muloqot; amaliy topshiriqlarning bajarilishi; talaba bilimini nazorat qilish va baholashdan iborat bo‘ladi. Har bir model shu kabi tarkibni hamda uni amalga oshiruvchi texnologiyalarni qo‘llaydi. MTning turli modellari nafaqat qo‘llaniladigan texnologiyalar, balki boshqarilish darajasi, o‘qituvchi va o‘quvchilarning masʻuliyati bilan ham farqlanadilar. Ayrim modellarda o‘qituvchilar va taʻlim muassasasi, xuddi anʻanaviy taʻlim tizimi auditoriyalarida o‘qitilganidek, taʻlim jarayonini boshqarish funksiyasini to‘liq saqlab qoladi. Boshqa turlarida esa, taʻlimni boshqarish taʻlim oluvchilarga o‘tadi. Ilmiy manbalarning tarixiy analitik tadqiqoti shuni ko‘rsatdiki, ko‘plab mualliflar masofaviy o‘qitish modellarini tuzishga o‘z eʻtiborlarini qaratishgan, jumladan, E.S.Polat rahbarligidagi jamoa o‘z monografiyalarida quyidagi 6 ta modelni ko‘rsatganlar. Hozirgi davrda dunyodagi rivojlangan mamlakatlar taʻlim muassasalarida masofaviy usulda taʻlim berishning ana shu oltita modeli qo‘llanib kelinmoqda: Eksternat turi bo‘yicha o‘qitish. Bu shaklda o‘qitish quyidagi qulayliklarga ega: birinchidan, iqtidorli talabalar uchun vaqtdan samarali foydalanish imkonini beradi; ikkinchidan, malakasini oshirishga ehtiyoj sezayotgan va shu yo‘nalishda bevosita amaliyotda faoliyat ko‘rsatayotgan mutaxassislarga qisqa muddat davomida o‘z malakalarini oshirish imkoni yaratiladi. Masofaviy usulda eksternat shaklida taʻlim beruvchi oliy taʻlim muassasasi misolida London universitetini taʻkidlash mumkin.
56. Avtonom o‘qitish modeli haqida tushuncha bering
Bu shakldagi o‘qitish dasturlari mustaqil taʻlim olish
tamoyilida tashkil etilib, televideniye, radioyeshittirishga asoslangan bo‘ladi.
Talabalarni o‘qitishda asosiy o‘qitish vositalari bo‘lib, sunʻiy yo‘ldosh orqali translyatsiya qilinadigan radio va telelektsiyalar hisoblanadi. Bu holatda mutaxassislarning ishlab chiqarishdan ajralmagan holda, o‘z malakalarini oshirishlari va qo‘shimcha mutaxassisliklarni egallashlarida qulayliklar yaratiladi.Bu kabi tizimga Amerika televizion loyihasini misol qilib, keltirish mumkin. Ushbu modelning asosiy kamchiliklari sunʻiy yo‘ldosh orqali uzatiladigan axborotning qimmatliligi va talabalarning belgilangan maʻlum vaqtda yashash joylaridagi markazda bo‘lishlari shart ekanligidir. Boshqacha qilib aytganda, bilim berishning bunday usuli aniq belgilangan vaqt va aniq joyga bog‘liq bo‘ladi.
Multimedia dasturlariga asoslangan, norasmiy, integrallashgan o‘qitish modeli.
Bu shakldagi MT tizimi asosan mustaqil malaka oshirish, qo‘shimcha mutaxassislikni egallash va til o‘rganish kabilar bo‘yicha o‘qituvchilar yoki taʻlim muassasalarga murojaat qilish zarurati bo‘lmaydigan dasturlardan iborat bo‘lib, kompyuter va teleradio tizimlari orqali o‘rganish vositasi hisoblanadi va oliy taʻlim tizimida kam
qo‘llaniladi. R.Taning va I.Seynonlar chet ellardagi MO‘ texnologiyalaridan foydalanuvchi taʻlim muassasalarida ishlab chiqilgan modellarni o‘rganib, quyidagiuch MT modellarini ajratib ko‘rsatgan.Maslahat modeli. Rasmiy yozishmalar (korrespondensiya) modeli. Boshqariluvchi mustaqil o‘qitish modeli. T.P.Voronina,
V.P.Kashitsin, O.P.Molchanovalar monografiyasida MTning to‘rt modeli ko‘rib chiqiladi, bular: anʻanaviy sirtqi, ochiq – televizion taʻlim (teletaʻlim), virtual sinflar va virtual universitetlar.
Quyida keltirilgan barcha modellarda taʻlim xizmatlarining potentsial
isteʻmolchilari, ommaviy axborot vositalari, radio va televideniye yoki boshqa bir taʻlim muassasasi tanlanib, kirish sinovlaridan o‘tgan va ularning barcha zaruriy hujjatlari rasmiylashtirilgan, deb ko‘zda tutiladi. Bular: eksternat turida o‘qitish , bir universitet negizida o‘qitish, maxsus masofali o‘qitish maqsadida tashkil etilgan avtonom taʻlim muassasalari modellari YUNESKO tomonidan tan olingan MT
modellari: 3.24- rasm. masofali o‘qitish maqsadida tashkil etilgan avtonom taʻlim muassasalari modellari Quyida MTning uchta modeli keltirilgan. Albatta, ular MTga bo‘lgan barcha yondashuvlarni aks ettirmaydilar. Lekin ular taʻlim boshqaruvini o‘qituvchidan
o‘quvchi tomonga o‘zgarishini ifodalovchi ikkita eng chetki holat va o‘rtacha holatni aks ettiradilar.
57. Bulutli texnologiya tushunchasi
Bulutli texnologiyalar - bu model iste’molchiga ATni servis sifatida internet orqali namoyon qiladi. Bulutli hisoblashlarning yuzaga kelishida “virtualizatsiya” texnologiyalarining ahamiyati juda katta hisoblanadi. Birinchi bo’lib 1960-yilda virtualizatsiya texnologiyalari IBM taklif qilingan ammo qimmat meynfreym kompyuter texnologiyalarini arzon x86 protsesorli kompyuter serverlariga o’tgandan so’ng virtualizatsiya termini ancha vaqtgacha esdan chiqarildi. 2000- yildan boshlanib holat o’zgara boshladi, shu yillarga qadar WMware x86 razryadli virtualizatsiyada monopoliyani qo’lga kiritdi. 2005-yilda WMware kompaniyasi virtual mashinalarni DTdan foydalangan xolda bepul tadbiq qildi. 2006-yilda Microsoft kompaniyasi “Microsoft virtual PC” Windows versiyasini ishga tushirildi. 2006-yilda Amazon kompaniyasi o’z qurilmalarida virtual serverlarni kengaytirish orqali “Amazon Elastic Compute Cloud” yuzaga keldi buning yana asosiy sabablaridan biri virtual serverlarni boshqa qurilmalarga (iste’molchilarga) ijaraga berish orqali bulutli texnologiyalarni kelib chiqishiga turtki bo’ldi. Bulut - AT- infratuzilma tashkilotlarining innavatsion modeli (konsepsiya) xisoblanib, u alohida ajratilgan va taqsimlangan konfiguratsiyalangan apparat va tarmoq resurslaridan, dasturiy ta’minotdan tashkil topgan va ular masofadagi provayderlarni ma’lumotlar markazida yotadi.
“Bulutli texnologiyalar” tushunchasi (inglizcha “cloud computing”)ingliz va rus man'balarda keng ishlatiladi. O‘zbek tilida bu termin tarjimasidan muallif foydalangan. T.N. Nishonboyevning “Servisga yo‘naltirilgan arhitektura” monografiyasida ham ushbu termin ko‘p ishlatilgan.[6] Bugungi kunda biz bulutli hisoblash (cloud computing) deb ataydigan hisoblash tarmog‘i jadallik bilan rivojlanmoqda. Axborot texnologiyalari sohasidagi Google (GoogleDrive), Yandex (Yandex disk), Microsoft (OneDrive), Apple (iCloud), DropboxInc, Cisco, Oracle va boshqa ko‘plab yirik kompaniyalar bugun o‘z bulutli xizmatlar spektrini kengaytirishga katta eʻtibor qaratishmoqda. Ko‘plab xizmatlar bulutli tarmoqqa kiritilmoqda va foydalanuvchilar ular orasidan o‘ziga kerakli xizmatlarni bulutdan olish imkoniyati yaratilgan. Dunyo miqyosida keng rivojlangan va rivojlanishda davom etayotgan bulutli hisoblash tizimlari O‘zbekistonda ham bugun rivojlanishda davom etmoqda. Masalan, Huawei kompaniyasi bilan hamkorlikda yaratilgan Maʻlumotlarni qayta ishlash markazi (MQIM) ning ishga tushirilishi O‘zbekistonda ham bulutli xizmatlarni rivojlantirish uchun katta ishlar olib borilayotganligini ko‘rsatadi. Bugungi kunda bulutli hisoblashlar sohasi va ular taqdim etayotgan xizmatlar spektri ham kengayib bormoqda. Xizmatlarning ko‘payishi va qulayligi sababli uning isteʻmolchilari soni ham ortmoqda. Bulutli xizmatlarga talablar va murojaatlar ortishi bilan tizimga tushuvchi yuklama miqdori ham ortmoqda. Bulut provayderlari esa o‘z xizmatlarini taqdim etishda quyidagilarni maqsad qilib ko‘yadi: - Tarmoqning doimiy ishlashini taʻminlash; - QoS ni taʻminlash va h.k
58. Bulut texnologiyasining rivojlanishi
Hozirgi kunda bulut xizmatlarini Google (GoogleDrive), Yandex (Yandex disk), Microsoft (OneDrive), Apple (iCloud), DropboxInc, Cisco, Oracle kabi kompaniyalar taqdim etadi. Bulutda ishlovchi dasturlardan internetga ulangan har qanday foydalanuvchi brouzer orqali fodalanishi mumkin. Masalan, Gmail xizmati elektron pochtadan yoki Google Docs ofis hujjatlaridan hech qanday qo‘shimcha dasturlarni o‘rnatmasdan turib, brouzer orqali foydalanish imkonini beradi. Bulutdagi maʻlumotlarni saqlash xizmatlaridan ham internetga ulanishni o‘zi va brouzer kifoya qiladi. Baʻzi holatlarda maxsus kliyent dasturi ham talab etilishi mumkin. Bunda foydalanuvchiga bulutda joylashgan joy taqdim etiladi. Bu joyga foydalanuvchi o‘zining fayllarini saqlab qo‘yishi mumkin. Amazon web-services, (AWS) Amazon korxonasi tomonidan taqdim etiluvchi bulutda joylashgan web xizmatlar infratuzilmasi hisoblanadi. Bu infratuzilma har xil xizmatlarni taqdim etadi. Ulardan maʻlumotni saqlash, Amazon S3, virtual serverlar ijarasi, hisob-kitoblar resurslarining taqdim etilishi, Amazon EC2. Amazon S3 online web xizmati har qanday hajmdagi maʻlumotlarni saqlashni va ularda xohlagan vaqtda dunyoning har qaysi nuqtasidan internet orqali foydalanish imkonini taqdim etadi. Amazon EC2, yaʻni elastic computer cloud web xizmati bulutda joylashgan hisobkitoblar quvvatlarini, resurslarini taqdim etadi. Korporativ mijozlar uchun dasturiy taʻminot ishlab chiqaruvchi Oracle kompaniyasi bulutli xizmatlar bozorida o‘z raqobatchilari bilan nisbatan barcha segmentlarda raqobatlashib bormoqda. Bir necha yil avval IT sohasi giganti Oracle Partner Network - birinchi hamkorlikdagi bulutli mahsulotini anons qildi. 19 Malumotni qayta ishlash markazlarini ish jarayonini tahlil qilish. Maʻlumotlarni qayta ishlash va saqlash markazining asosiy xizmatlari; - Cloud computing - Bulutli hisoblash; - Colocation - uskunalarni joylashtirish; - VDI - virtual ish stoli; - VPS - virtual server. Maʻlumotlarni qayta ishlash va saqlash markazi qo‘shimcha xizmatlari o‘z ichida quyidagilarni jamlagan: - Videokonferensaloqa; - Maʻlumotlarni rezervlash; - Telekommunikatsion infrastruktura; - Milliy kontentni rivojlantirish; - Veb-hosting. Bulutli hisoblashlar konsepsiyasini qo‘llash ssenariylaridan foydalanilganda, qo‘llanadigan texnologiyalarda, qiyin va muammoli masalalarda, hamda tadrijiy rivojlanish davomida ommaviy va tijorat sektorlarida faol muhokama jarayonida aniqlashtiriladigan va asoslanadigan afzalliklarda muhim hisoblanadi. Shu bilan birga, taʻrif, xossalar, xarakteristikalar va ularning muvofiqligi vaqt o‘tishi bilan o‘zgarib rivojlanib boradi, shu boisdan bulutli hisoblashlar ekotizimi (bulutli ekotizim) deb ataluvchi tushunchaga murojaat qilish maqsadga muvofiq, zero oxirgi paytlarda bu 1.3- rasmda keltirilgan ko‘rinishga ega bo‘lishga ulgurgan.
59. O‘zbekistonda bulutli texnologiyalarning rivojlanishi.
Bugungi kunda jaxondagi ko‘plab davlatlar qatori O‘zbekistonda ham bulutli texnologiya qo‘llanilishni 7 boshlagan. O‘zbekistonda “O‘zbektelekom” AK “UZCLOUD” maʻlumotlarni qayta ishlash markazini ishga tushirilgan. “O‘zbektelekom” AK tomonidan ishga tushirilgan “UZCLOUD” maʻlumotlarni qayta ishlash markazi O‘zbekiston Respublikasining birinchi Prezidentining 2015-yil 6-martdagi “2015-2019 yillarda yo‘l-transport infratuzilmasini va muxandislik kommunikatsiyalarini modernizatsiya qilish va rivojlantirish dasturi to‘g‘risida” dagi PQ-2313 son Qaroriga va O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining «Axborot – kommunikatsiya texnologiyalarini yanada rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora tadbirlar to‘g‘risida»gi qarori. 19.02.2018y. №Pq-5349 son Qaroriga muvofiq amalga oshirilgan. Loyiha bo‘yicha jami Toshkent, Buxoro va Qo‘qon shaxarlarida Maʻlumotlarni qayta ishlash va saqlash markazlarini yaratish ko‘zda tutilgan. Hozirgi vaqtda Toshkent shahrida Maʻlumotlarni qayta ishlash va saqlash markazini tashkil etish ishlari amalga oshirilgan. Mazkur loyihadan maqsad Maʻlumotlarni qayta ishlash va saqlash markazi resurslariga o‘sib borayotgan talabning qondirilishi, texnik imkoniyatlarning kengaytirilishi, shuningdek, bulutli hisoblash bazasida yangi xizmatlarni taqdim etish bo‘lib hisoblanadi. Loyiha doirasida bulutli biznesni boshqarishga mo‘ljallangan ActivePlatfom dasturiy platforma joriy etilgan. ActivePlatfom innovatsion dizayni AT-servislari va Internet buyumlar sohasidagi servislarni boshqarish imkonini beradi. Bulutli servis xizmatlari barcha turlarini ilg‘or texnologiyalar bilan taqdim etish uchun yagona platformaning joriy etilishi yangi maʻlumotlarni qayta ishlash markaziga mahsulotlar portfelining diversifikatsiyasi imkoniyatlari va «O‘zbektelekom» kompaniyasining bozordagi so‘zsiz ustunligini taʻminlaydigan keng imkoniyatlarni ochib beradi. Data-markaz joriy konfiguratsiyasi 160 bleyd-server, 1 petabayt sig‘imli maʻlumotlar saqlash ombori bilan kelajakda 10 petabaytgacha serverlar sonining kengaytirish imkoniyatini taqdim etadi. 8 MQIM (maʻlumotlarni qayta ishlash markazining) ishonchliligi darajasi Uptime Institute klassifikatsiyasi bo‘yicha Tier III xalqaro tizimiga muvofiq keladi, yaʻni MQIM infrastrukturasining rezervlanishi «N+1» formulasi bo‘yicha taʻminlanadi, bunda ishonchlilik koyeffitsiyenti 99.982(%) foizni tashkil etadi. Bu data-markazi barcha muhandislik tizimostilaridan rezervlanish imkoniyatiga egaligini anglatadi va MQIM ishlarini to‘xtatmasdan taʻmirlash-profilaktika ishlarini amalga oshirishga imkon beradi. Yangi O‘zbektelekom MQIM mijozlariga bulutli servislar orasida VPS “Virtual server” xizmatini taqdim etishga tayyor. Mijozlar “bulutda” xususiy infrastrukturani yaratish va tunu kun jaxonning istalgan nuqtasida to‘liq izolyatsiyalangan avtonom infrastrukturaga ulanish imkoniyatiga ega bo‘lish uchun bulutli platforma yordamida MQIM hisoblash quvvatini ijaraga olishlari mumkin. Bundan tashqari, UZCLOUD mijozlari tadbirkorlarga Internet tarmog‘i vositasida biznesni rivojlantirish imkonini taqdim etadigan veb-hosting xizmatidan foydalanishlari mumkin. “O‘ZBEKTELEKOM” AK uchun O‘zbekistonda MQIM qurish loyihasi to‘liq Huawei kompaniyasi (infrastruktura, server uskunalari, virtualizatsiya tizimi) bilan hamkorlikda amalga oshirilgan birinchi bulutli data-markaz bo‘lib hisoblanadi. Loyiha amalga oshirilganidan so‘ng “O‘zbektelekom” AK davlat tashkilotlari va yirik korporativ mijozlar, shuningdek, xususiy shaxslar uchun xizmatlar, shuningdek, biznes doirasini kengaytirib, zamonaviy AKT xizmatlarini taqdim etish imkoniyatiga ega bo‘ladi. Kerakli fayllarni axborot tashuvchi qurilmalar – disketa, kompakt-disk, fleshka va tashqi xard-disklardan tashqari, hozirda «bulutli» servislarda saqlash kengroq tarqalmoqda. Bu turdagi keng tarqalgan xizmatlar – Yandeks.Disk, Google Drive, Dropbox kabilardan xabaringiz bor. Bu kabi xizmatlarning o‘zbekcha versiyalari ham mahalliy dasturchilar tomonidan ishlab chiqilgan bo‘lib, u FileCloud.uz servisidir
60. Bulutli infrastruktura taqdim etadigan xizmatlar
“Bulut” so‘zi axborot texnologiyalar tarafidan ishlatilganda xizmatlarni internet orqali taqdim etuvchi texnologiya, infratuzilma tushuniladi. Maʻlumotni bir kompyuterdan boshqa joyda, boshqa mamlakatda joylashgan kompyuterga yuborilganda, u maʻlumot yetib borishi uchun juda ko‘p tarmoqlarni bosib o‘tadi. Bunda maʻlumot yuboruvchining kompyuteridan chiqib uning provayderi tomon, provayderdan uning tarmoqlari bo‘ylab boshqa tarmoqlardan o‘tib ulkan internet tarmog‘i bo‘ylab yo‘l bosib o‘tadi va mo‘ljallangan kompyuterga yetib boradi. Bulut infratuzilmasi bir-biri bilan ulangan juda ko‘p, har xil tarmoqlar qurilmalaridan, kommututorlar, marshrutizatorlar, serverlar va boshqa har xil qurilmalardan tashkil topgan bo‘ladi. Mana shu butun boshli infratuzilmani umumiylashtirib bulut deb ataladi. Bulutdan faqatgina maʻlumot yuborish uchun foydalanilmaydi, balki maʻlumot almashinuvi bulutdan foydalanish imkoniyatlaridan biri xolos. Bundan tashqari bulutda, yaʻni infratuzilmada joylashgan serverlarda ishlovchi maxsus dasturlar bo‘ladi. Ular bulutda joylashgan dastur xizmatlarini taklif etadi. Bulutli servislarning eng keng tarqalgani bu Dropbox – fayllarni saqlash xizmati, GoogleDocs – ofis ilovalari, SalesForce – CRM hamda ERP tizimlaridir. Bulutli servislardan foydalanish uchun ko‘p hollarda foydalanuvchida internet tarmog‘i va brauzer bo‘lsa bas, baʻzida esa foydalanuvchi qurilmasiga ushbu servisni ishlatishda qulay bo‘lishi uchun maxsus dastur ilovalar o‘rnatiladi. Masalan, Word, Excel dasturlarida qilinadigan ishlarni GoogleDocs orqali bemalol bajarish mumkin, buning uchun kompyuterda ofis ilovalari bo‘lishi shart emas. Bulut infrastrukturasi taqdim etadigan xizmatlardan yana biri bu maʻlumotni saqlash xizmati. Bunday xizmatlarga Dropbox, Microsoftning Skydrive va Google drive xizmatlari yorqin misol bo‘la oladi. Bu xizmatlardan tashqari masalan biron bir murakkab jarayonni bajarish uchun kompyuterning resurslari kamlik qilishi mumkin. Bunday holatda bulutdan foydalanish mumkin. Murakkab jarayonlar bulut resurslaridan foydalangan holatda bulutda bajarilish imkoniyati ham mavjud. 10 Obvibase Google Drive va Dropbox bilan birlashganda buni juda osonlashtiradi. Masalan, yuqoridagi "Tekshirish" ustunidagi fayl ikonkalari Google Drive-da saqlangan PDF-fayllarni anglatadi va ularni bosish yangi ichki oynada oldindan ko‘rishni ochadi. Bu bir necha sabablarga ko‘ra salqin. Birinchidan, mehnat taqsimoti mavjud: biz hech qachon ixtisoslashgan xizmatlar kabi fayllarni saqlashni amalga oshira olmaymiz. Ikkinchidan, Obvibase singari, Google Drive va Dropbox-da juda kuchli bepul rejalar mavjud. Va nihoyat, hech qanday bog'liqlik yo‘q: agar siz Obvibase-dan foydalanishni to‘xtatish to‘g'risida qaror qabul qilsangiz, CSV formatiga ma'lumotlarni eksport qilishingiz kerak va bu ma'lumotlar Google Drive yoki Dropbox-ga ilova qilingan doimiy havolalarni o‘z ichiga oladi. ma'lumotlar bazasi yozuvlariga 1.1- rasm. Google Drive va Dropbox birlashishi. Bugungi kunda, bulut xizmatlarini taqdim etish bo‘yicha dunyo yetakchilari, axborot-kommunikatsiya sohasidagi kabi Google (GoogleDrive), Yandex (Yandex disk), Microsoft (OneDrive), Apple (iCloud), DropboxInc, Cisco, Oracle va boshqalardir. Bizning respublikada ham asosiy eʻtibor bulutli hostingni rivojlantirishga qaratilgan, misol uchun UZDisk ni keltirish mumkin. UZDisk - bu o‘zimizning Dropbox analogimizdir. UZDisk TAS-IX xududida joylashgan fayllarni saqlash bulutli xizmati hisoblanadi. Bu xizmat uchun trafik butunlay bepul ekanligi muhim faktordir. Xuddi shunga o‘xshash TAS-IX xududida joylashgan bulutli xizmatlardan yana biri bu filecloud.uz. Bu bulutli xizmat turida maʻlumotlarni saqlash hamda office dasturlarida ishlash imkoniyati ham mavjud
|
