|
OAV iqtisodiyotining asosiy tushunchalari
|
| bet | 3/8 | | Sana | 18.05.2024 | | Hajmi | 55,47 Kb. | | #242644 |
Bog'liq BOSMA OAV FAOLIYATINI DAVLAT TOMONIDAN QO\'LLAB QUVVATLASH OAV BOZORINI1.2 OAV iqtisodiyotining asosiy tushunchalari
Zamonaviy iqtisodiyotda ommaviy axborot vositalarining faoliyatini o'rganishga o'tsak, biz ushbu kurs ishida qo'llaniladigan asosiy tushunchalarni aniqlaymiz.
Asosiy atama iqtisoddir. Bu so'z (yunoncha Oikonomike - uy-ro'zg'or san'ati, uy-ro'zg'or ishlari) degan ma'noni anglatadi:
xalq xo'jaligi, shu jumladan moddiy va nomoddiy ishlab chiqarish tarmoqlari;
mamlakat iqtisodiyotining tarmoq va tarmoqlarini, hududlarni, ishlab chiqarish sharoitlari va elementlarini o‘rganuvchi ilmiy fan.
Iqtisodiyot – ijtimoiy ishlab chiqarishni bozor tashkil etish nazariyasi, jumladan, makroiqtisodiyot va mikroiqtisodiyot.
Mezoekonomika — iqtisodiyot fanining xalq xoʻjaligining alohida tarmoqlari va tarmoqlarini oʻrganuvchi sohasi.
Mikroiqtisodiyot - iqtisodiy fanning nisbatan kichik hajmdagi iqtisodiy jarayonlar, sub'ektlar va hodisalarni o'rganadigan sohasi. Uning asosiy e'tibori ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilarga, ularning ishlab chiqarish hajmi, sotish, sotib olish, iste'mol qilish, ehtiyojlar, narxlar, xarajatlar va foydalarni hisobga olgan holda qaror qabul qilishiga qaratilgan. Mikroiqtisodiyotning asosiy bo'limlari bozor tuzilmalari va firmalar nazariyasini, monopoliya va raqobat masalalarini, davlat, davlat va xususiy sektor o'rtasidagi o'zaro munosabatlar muammolarini, daromadlarni taqsimlashni o'rganadi.
Tabiiyki, makro va mikroiqtisodiyot bir-biridan ajratilgan sohalar emas, balki o'zaro ta'sir va o'zaro ta'sir jarayonidagi sohalardir. Iqtisodiyotning umumiy holati to'g'ridan-to'g'ri alohida firmalarning pozitsiyasiga va qonun chiqaruvchi yoki hukumat tomonidan qabul qilinadigan qarorlarga ta'sir qiladi, individual firma darajasida boshqaruv amaliyotini shakllantiradi. Boshqa tomondan, alohida kompaniyalarning faoliyati natijasida yuzaga keladigan aniq tarmoqlarning holati hukumatni iqtisodiy sohada muayyan qarorlar qabul qilishga undaydi va yirik korporatsiyalar manfaatlarini himoya qiluvchi lobbichilar qonunchilik jarayoniga bir daraja yoki ta'sir ko'rsatishga qodir.
Ommaviy axborot vositalari iqtisodiyoti yoki media iqtisodining ta'rifiga o'tsak, yuqoridagi barcha jihatlarni hisobga olish kerak. Ushbu kurs ishida ushbu atama ommaviy axborot vositalarini bozor iqtisodiyotining alohida tarmog‘i sifatida o‘rganuvchi fanni hamda ommaviy axborot vositalarini ishlab chiqarish sharoitlari va elementlarini bildiradi.
Ko'rinib turibdiki, mediaiqtisodiyot iqtisodiy tizimni tashkil etishning barcha uch darajasini qamrab oladi:
Mikroiqtisodiy daraja (media iqtisodiyotining asosiy yo'nalishi), chunki u ommaviy axborot vositalarini tashkil etish va faoliyatining o'ziga xos mexanizmlarini, foyda olish mexanizmlarini, media mahsulot ishlab chiqarish xarajatlarini, talab va taklif o'rtasidagi munosabatlarni, ishlab chiqaruvchilar va iste'molchilar o'rtasidagi munosabatlarni ko'rib chiqadi. ommaviy axborot vositalari va boshqalar.
Mezo-daraja - mediasanoat iqtisodiyotning alohida tarmog'i sifatida qaraladi, o'ziga xos tuzilmasi, o'ziga xos raqobat tizimi, bozor tuzilmalarining turlari va boshqalar.
Makroiqtisodiy daraja - mikro va mezoiqtisodiy omillarga bevosita makroiqtisodiy hodisalar ta'sir qiladi. Bu gap iqtisodiyotning har qanday tarmog‘i uchun to‘g‘ri bo‘lsa-da, ommaviy axborot vositalari tomonidan ishlab chiqarilayotgan mahsulotning o‘ziga xos xususiyatlaridan kelib chiqib, ijtimoiy, siyosiy va iqtisodiy hayotga alohida o‘rin olgan mediasanoat uchun ikki baravar to‘g‘ri keladi.
Ommaviy axborot vositalari zamonaviy iqtisodiyotning eng muhim tarmog'i, ijtimoiy institut, tasvirlar, qadriyatlar, g'oyalar ishlab chiqarish sanoati, bo'sh vaqt sanoati sifatida, yangi turdagi voqelik konstruktori sifatida zamonaviy jamiyatdan ajralmasdir.
Media iqtisodiyotini o'rganishda iqtisodiy tizimni tashkil etishning turli darajalariga urg'u beradigan ikkita asosiy an'anani ajratib ko'rsatish mumkin. Anglo-sakson mediashunoslik an’analarida tarixan mulkiy munosabatlarni tahlil qilish va ular ustidan iqtisodiy nazorat mexanizmlarini ko‘rib chiqishga alohida e’tibor berilgan
Mikroiqtisodiy jarayonlar va hodisalarga e'tibor qaratgan tadqiqotchilar ularni tahlil qilishda keng siyosiy-iqtisodiy nuqtai nazarni kiritdilar, jamiyatdagi hokimiyat taqsimoti media tizimlaridagi iqtisodiy munosabatlarga va shunga mos ravishda media kompaniyalarning o'z bozorlaridagi xatti-harakatlariga qanday ta'sir qilishini aniqladilar. Ana shu yondashuv asosida ommaviy axborot vositalarining siyosiy iqtisodi vujudga keldi.
Media iqtisodini o'rganishdagi yana bir an'ana - iqtisodiy xususiyatlarni tushunish va aniq media korxonalari va umuman media sanoatining samaradorligini maksimal darajada oshirish yo'llarini topishdir. Ushbu yondashuv asosida ommaviy axborot vositalari iqtisodiyoti paydo bo'ldi.
Shunday qilib, aloqa sohasidagi zamonaviy mutaxassis oldida turgan vazifaning o'ziga xosligi shundaki, u kamida ikkita o'zaro bog'liq, ammo baribir turli xil fanlar haqida umumiy tushunchaga ega bo'lishi kerak. Bir tomondan, u ommaviy axborot vositalari faoliyatini makroiqtisodiy kontekstda taqdim etishi kerak, bu esa ommaviy axborot vositalarini o'rganishning siyosiy-iqtisodiy an'analari tomonidan alohida e'tiborga olinadi.
Iqtisodiyot muammolarini hisobga olgan holda, media-iqtisod intizomi aynan shu narsaga e'tiborini qaratadi, ya'ni media korxonalari o'z ixtiyorida bo'lgan narsalardan maksimal darajada foydalanish. U moddiy (binolar, asbob-uskunalar, moliya) va nomoddiy (axborot, odamlar - jurnalistlar, menejerlar, texnik mutaxassislar, xizmat ko'rsatuvchi xodimlar) resurslardan amaliy foydalanishni o'rganishni o'z ichiga oladi
|
| |
