Boyitishning texnologik ko‘rsatkichlari
Boyitishning asosiy texnologik ko‘rsatkichlariga quyidagilar kiradi: komponentning dastlabki ruda va boyitish mahsulotlaridagi miqdori, boyitish darajasi, boyitish mahsulotlarining chiqishi, komponentlarni boyitish mahsulotlariga ajralishi.
Komponentning miqdori deb mahsulotdagi komponent oђirligini mahsulot oђirligiga nisbatiga aytiladi. Boyitish natijasida erishiladigan boyitish darajasi deb boyitmadagi qimmatbaho komponent miqdorini uning dastlabki rudadagi miqdoriga nisbatiga aytiladi. Boyitish darajasi boyitma dastlabki mahsulotga nisbatan qancha boyligini ko‘rsatadi.
Boyitish mahsulotlarining chiqishi deb boyitish natijasida olingan mahsulot oђirligini dastlabki mahsulot og‘irligiga bo‘lgan nisbatiga aytiladi. Chiqishni foizlarda yoki birlik ulushlarida ifodalash qabul qilingan. Birlik ulushlarda ifodalangan chiqishga teskari o‘lcham boyitish natijasida bir tonna mahsulot olish uchun dastlabki mahsulotning tonnalari sonini ko‘rsatadi.
Boyitish mahsulotlariga foydali komponentning ajralishi deb mahsulotdagi komponent og‘irligini shu komponentning dastlabki rudadagi og‘irligiga nisbatiga aytiladi. Ajralishni foizlarda yoki birlik ulushlarida ifodalash qabul šilingan. Foydali komponentning boyitmaga ajralishi boyitishda shu komponentning qancha qismi dastlabki mahsulotdan boyitmaga o‘tganini ko‘rsatadi.
Boyitish mahsulotlari va dastlabki mahsulotdagi qimmatbaho komponentning miqdori bo‘yicha chiqish va ajralishni hisoblash uchun formulalar chiqaramiz.
Quyidagi belgilashlarni kiritamiz:
Q,C va T – tegishli ravishda dastlabki mahsulot, boyitma va chiqindining og‘irligi, t/soat yoki t/ sutka;
α, va ΰ – dastlabki mahsulot, boyitma va chiqindidagi
komponentning miqdori, %;
γ - mahsulotning chiqishi, % yoki birlik ulushida; ε – ajralish, % yoki birlik ulushida.
Chiqishni aniqlaymiz: boyitmaning chiqishi
С
б Q 100,% chiqindining chiqishi
Т
ч Q 100,%
Boyitish oxirgi mahsulotlari chiqishlarining yig‘indisi 100 % deb qabul qilinadigan dastlabki mahsulotning chiqishiga teng.
b ch С 100Т 100 C T 100 100%
Balans tuzamiz: mahsulot bo‘yicha
Q=C+T komponent bo‘yicha
Q100 C100 T 100
QCT
Mahsulot balansi tenglamasidan
T = Q - C C = Q – T
T va S larning qiymatini komponentning balansi tenglamasiga qo‘ysak
QCQC
va
QQTT
bundan
C
Q
va
|