Янгиланаётган Ўзбекистонда фан, таълим ва инновaция уйғунлиги мавзусидаги
республика 9 – сон кўп тармоқли илмий-масофавий онлайн конференцияси 1-қисм
Июль I 2021
68 Тошкент
Grafiklarni chizishda foydalanuvchi Maple qo’llaydigan 31
ta sistemadan birini
qo’llab grafikni uch o’lchovli fazoda chizishi mumkin. Bulardan eng ko’p
foydalaniladigan asosiy 3 tasi quyidagilardan iborat:
1. cartesian – dekart koordinatalar
sistemasi
2. spherical – sferik koordinatalar sistemasi
3. cylindrical- silindrik koordinatalar sistemasi
Koordinatalar sistemasini
turini tanlash uchun coords parametridan foydalanamiz.
Masalan:
coords= spherical; Agarda bu parametr qo’llanilmasa
Maple dasturi
koordinatalar sistemasiga dekart koordinatalar sistemasini tanlaydi.
Agar biz dekart koordinata tizimini tanlagan bo'lsak, koordinata tizimining funksiyasi
sifatida vertikal koordinatada
z ni quyidagicha tanlanadi:
plot3d (z (x, y),x = a..b, y = c..d);
Koordinatalarning sferik tizimini tanlasak, plot3d buyrug'i quyidagicha yoziladi:
plot3d(r(theta,phi), theta=a..b, phi=c..d, coords=spherical);
bunda
theta - xy tekislikdagi x o'qlaridan o'lchanadigan burchak;
phi - ichi bo'sh,
z musbat qutbidan o'lchov; r (
theta, phi) - radius moduli.
Agar siz koordinatalarning silindrik tizimini tanlagan bo'lsangiz, u holda plot3d
buyrug'i quyidagi formatda yoziladi:
plot3d(r(theta,z), theta=a..b, z=c..d, coords=cylindrical);
bunda
theta - musbat qutbdan o'lchangan
burchak x; z - koordinata (balandlik); r
(
theta, z) - radius-vektor moduli;
theta 0 dan 8
gacha o'zgaradi.
Endi matematik funksiyalarni uch o’lchovli fazoda grafigini ko’ramiz.
2-misol. Uch o’lchovli fazoda silindrik koordinatalar sistemasidan foydalanib,
balandligi [-10;10] va burchagi [0;2
] hamda [45,60] larda konus grafigini chizing.
