|
Cao009-2 Guruh talabasi Azimov Murodjonning Kompyuterni tashkillashtirish
|
| bet | 4/5 | | Sana | 21.05.2024 | | Hajmi | 3,14 Mb. | | #247553 |
Bog'liq 2-Chiqish
Kirish
Kirish
2.10-rasm. «2OR-NO» haqiqat jadvali
«OR-NO» element uchun haqiqat jadvali «OR» element uchun jadvalga qarama-qarshi emas (2.10-rasm). Chiqishdagi yuqori potentsial faqat bitta holatda olinadi-past potentsiallar bir vaqtning o‘zida ikkala kirishga beriladi. «OR» quyidagicha belgilanadi, teskari tomonni ko‘rsatadigan chiqish doirasi bilan.
"OR" mantiqiy element-2-modul qo‘shilishi, XOR
« Istisno YOKI
2.11-rasm. « Istisno OR» mantiqiy elementi
«Istisno OR» kirish ma’lumotlari bo‘yicha 2-modul mantiqiy qo‘shish operatsiyasini bajaradigan mantiqiy element ikkita kirish va bitta chiqishga ega. Ko‘pincha bu elementlar boshqaruv sxemalarida qo‘llaniladi. Rasmda ushbu elementning ramzi ko‘rsatilgan.
G’arbiy sxemalardagi rasm — "OR" kabi, kirish tomonida qo‘shimcha qavsli chiziq bilan, ichki tomondan — "OR" kabi, faqat «1» o‘rniga «=1» yoziladi (2.12-rasm).
Kirish
Kirish
Chiqish
2.12-rasm. « Istisno OR» haqiqat javali
Ushbu mantiqiy element "tengsizlik" deb ham ataladi. Agar kirishda bir vaqtning o‘zida ikkita birlik bo‘lsa ham, chiqish nolga teng bo‘ladi — bu "OR"dan farqli o‘laroq. Ushbu mantiqiy elementlar qo‘shimchalarda keng qo‘llaniladi.
Amalda, kombinatsiyalangan sxemalarni qurish murakkab bo‘ladi, chunki ventillar orqali o‘tish paytida signallar zaiflashadi, asl shaklini buzadi va kechikadi. Shuning uchun mantiqiy elementlar bilan bir qatorda sxemaga har xil mos keladigan elementlarni (kuchaytirgichlar, signal shakllantiruvchilar va boshqalar) kiritish kerak. Ushbu elementlarning vazifasi sxemani samarali va ishonchli qilishdir.
2.13-rasm. Mantiqiy elementlardan sxemani qurish
Yuqoridagilardan ko‘rinib turibdiki, har qanday cheklangan muammolarni hal qilish uchun kombinatsion sxemani tuzish mumkin, ularning yechimlari ularning shartlari bilan aniq belgilanadi. Xususan, agar biz haqiqiy sonlarning har qanday aniq aniqligi (bit chuqurligi) bilan cheklanib qolsak, unda prinsipial ravishda har qanday berilgan haqiqiy funktsiyani hisoblaydigan kombinatsion sxemani tuzishimiz mumkin у = f(xi, ..., xn) (ikkilik kodlarda).
Ammo amalda, ma’lum bo‘lishicha, 32 va undan yuqori bit chuqurligi (ikkilik) bo‘lgan multiplikator sxemasi (у = X1 • Х2 funktsiyasini hisoblash) shu qadar murakkab bo‘lib chiqadiki, ular zamonaviy kompyuterlarda ko‘paytirishni quyida muhokama qilinadigan algoritmik usul deb ataladigan boshqa usulda amalga oshirishni afzal ko‘rishadi.
Shu bilan birga, ko‘plab sodda funktsiyalar, masalan, ikkita raqamni qo‘shish funktsiyasi, maqbul murakkablikdagi kombinatsion sxemalari bilan amalga oshiriladi. Tegishli sxema parallel summatorlar deb ataladi.
Shuni ta’kidlash kerakki, mikroelektronikaning yutuqlari tobora murakkab sxemalarni yaratishga imkon beradi. Agar 60-yillarda har bir mantiqiy element bir nechta fizik elementlardan (tranzistorlar, diodlar, qarshilik va boshqalar) yig’ilgan bo‘lsa, 80-yillarning boshlarida sanoat yuzlab va hatto minglab mantiqiy ventillarni o‘z ichiga olgan integral mikrosxemalarni ishlab chiqardi. Shuni ta’kidlash kerakki, nafaqat mantiqiy elementlarning o‘zi, balki ular orasidagi aloqalar (ya’ni. butun sxema (butun sxema) bir vaqtning o‘zida bitta texnologik jarayonda kimyoviy toza kremniy va boshqa moddalarning ingichka plitalarida, o‘lchamlari kvadrat santimetr fraktsiyalarida ishlab chiqariladi. Shu tufayli sxemalarni ishlab chiqarish narxi keskin kamaydi va ularning ishonchliligi oshdi.
Kirish va chiqish signallari o‘rtasidagi har qanday fiksirlangan bog’liqliklarini amalga oshirish qobiliyatiga ega kombinatsion sxemalar o‘rganishga, o‘zgaruvchan sharoitlarga moslashishga qodir emas. Bir qarashda, bunday moslashuv, albatta, sxemada tarkibiy o‘zgarishlarni talab qiladi. Bunday o‘zgarishlarni mexanik almashtirish orqali amalga oshirish qiyin emas. Biroq, sxemaning deyarli barcha parametrlarining (tezligi, o‘lchamlari, ishonchliligi va boshqalar) keskin yomonlashishi tufayli bu yo‘l deyarli qabul qilinishi mumkin emas.
Xotira elementlari deb ataladigan allaqachon sanab o‘tilgan mantiqiy elementlarga qo‘shimcha ravishda sxemaga kirishga asoslangan ushbu muammoni hal qilishning ancha samarali usuli mavjud. Kirish va chiqish signallariga qo‘shimcha ravishda, xotira elementi uchinchi ma’lumot parametri bilan tavsiflanadi—bu elementning holati deb ataladi. Xotira elementining holati faqat t1,t2,, vaqtning ma’lum diskret nuqtalarida o‘zgarishi mumkin ushbu daqiqalarda uning kirishlarida paydo bo‘ladigan signallar ta’siri ostida. Xotira elementlarining ishlashini sinxron ravishda tashkil etish eng keng tarqalgan bo‘lib, unda ularning mumkin bo‘lgan o‘zgarishi (holat o‘zgarishi) momentlari bir xil belgilangan vaqtdan keyin bir-birini kuzatib boradi t = const, o‘lchov deb ataladi. Ushbu momentlar odatda maxsus soat sinxron generatori tomonidan ishlab chiqarilgan impulslar yordamida aniqlanadi. Unga bir soniya ichida berilgan soat impulslari soni soat tezligi deb ataladi.
Zamonaviy elektronikada asosan xotiraning ikkilik elementlari ishlatiladi, ularning holati mantiqiy qiymat hisoblanadi. Boshqacha qilib aytganda, xotira elementi faqat bitta ma’lumotni eslab qolishga qodir. Agar ko‘p miqdordagi ma’lumotlarni eslab qolish zarur bo‘lsa, ba’zi bir elementlardan tashkil topgan kompozit xotira (saqlash moslamasi) ishlatiladi. Haqiqiy sharoitda bu juda ko‘p, albatta, har doim albatta, garchi nazariy tadqiqotlarda cheksiz xotirani ko‘rib chiqish qulay bo‘lishi mumkin.
Eng oddiy holatda, xotira elementlari to‘plami registr deb ataladigan tartibda tashkil etiladi, ya’ni registrning bitlari (katakchalari) deb nomlangan elementlarning (cheklangan) chiziqli tartiblangan ketma-ketligida. Raqamlar ketma-ket tabiiy sonlar bilan raqamlangan 1, 2, ..., n. N-ushbu raqamlarning soni registr uzunligi deb ataladi.
Individual bitlarning holatlari (Bul) vektor o ni tashkil qiladi, bu registr holati deb ataladi. Ko‘rib chiqilayotgan registrdagi individual bitlarning kirish va chiqish signallari (shuningdek, mantiqiy deb taxmin qilinadi) mos ravishda kirish x va chiqish y (vektor) signallari berilgan registr hisoblanadi. Yana bir bor ta’kidlanganidek, aksariyat hollarda у = а bo‘ladi.
Oddiy ketma-ketlik sxemasi, shuningdek, конечным автоматом deb ataladi, xotira registridan va ikkita kombinatsion sxemadan iborat bo‘ladi.
|
| |
