Chirchik State Pedagogical University

Chirchik State Pedagogical University 
Volume 4 | CSPU Conference 1 | 2023
Effectiveness of Introduction of Digital 
Technologies in the Educational Process 
Ta’lim jarayonida raqamli texnologiyalarni 
joriy etish samaradorligi 
 
 
 
 
517
 
October 20, 2023 
https://cspi.uz/ Republican Scientific and Practical Conference 
uchun maktubdagi axborot kodlangan va uni dushman o’qiy olmagan. Birinchi kodlashni 
qo’llagan inson qadimgi Gretsiya sarkardasi Lisandro bo’ladi. U axborotlarni maxfiy 
saqlash uchun “Ssital” tayoqchasini o’ylab topadi. Kodlashning bu usuli o’rin 
almashtirish usuli hisoblanadi. Ya’na bir bizga ma’lum va mashhur kodlash usulidan biri 
bu Morze kodlash usulidir. Morze kodlash usulida ikki belgi ya’ni nuqta va tiredan 
foydalanib axborot kodlanadi. Shu o’rinda savol tug’iladi: “Kodlangan axborotni qanday 
qilib dastlabki ko’rinishga keltirish mumkin?”. Ushbu savolning javobi dekodlashdir. 
Ya’ni kodlangan axborotni birlamchi ko’rinishga o’tkazish dekodlash deyiladi.
Kodlashning ikki xil usuli mavjud. Bular quyidagilar: 
1.
Notekis kodlash usuli kodlashda belgiga mos qo’yiladigan kod uzunligi 
turlicha bo’ladi. 
2.
Tekis kodlash usuli kodlashda belgiga mos qo’yiladigan kod uzunligi bir xil
bo’ladi. [2] 
Ko’rib turganimizdek, axborotlarni kodlash hayotimizning har bir jabhasida 
qo’llaniladi. Hisoblash mashinalarining ham asosi aynan axborotlarni kodlash bilan 
bog’liq. Biz hayotimiz davomida o’nlik sanoq sistemasidan foydalanamiz va ushbu 
sanoq sistemada amallar bajarishni mukammal bilamiz. Ammo ikkilik, sakkizlik, o’n 
oltilik va boshqa sanoq sistemalarida ishlash bizga qiyinchilik tug’diradi. Hech o’ylab 
ko’rganmisiz kompyuterga biron bir axborotni kiritsak kompyuter ushbu axborotni
qanday saqladi. Kompyuter axborotlar bilan ishlashda binar ya’ni ikkilik sanoq 
sistemasi( ikkilik sanoq sistemasi ikki belgidan 0 va 1 lardan iborat)dan foydalanadi. 
Biz kompyuter biror axborotni kompyuterga kirgizsak kompyuter uni juda qisqa vaqt 
davomida qayta ishlab axborotni ikkilik sanoq sistemasi bo’yicha kodlaydi. Agar 
kirgizgan axborotimizni qayta ekranga chiqarmoqchi bo’lsak kompyuter dekodlashni 
amalga oshirib ikkilik sanoq sistemasidagi kodlangan raqamli axborotni asl holatiga 
keltiradi. Xulosa qilib aytganda, kodlarsiz raqamli texnologiyalarni tasavvur qilish juda 
qiyin. Raqamli texnalogiyalarda axborot va kodlashning o’rni beqiyosdir. 
 
REFERENCES 
[1] Fayziyeva M. R. va boshqalar.Informatika va axborot texnologiyalari: 7-sinf uchun 
darslik / Toshkent : Respublika ta’lim markazi, 2021. – 160 b
[2] QOSIMOV.S.S – Axborot texnologiyalari./Toshkent shahri/ Aloqachi nashriyoti 
2006 y 
[3] 
http://dr.rtm.uz
 sayti
[4]
https://reja.tdpu.uz/shaxsiyreja/views/openlesson/download.php/?id=9484