9.2-rasm. Marketing strategiyasi
«Porterning umumiy strategik modeli»
Bunda korxona barcha imkoniyatlarini
bozordagi bir segmentga
qaratadi, tovar ishlab chiqarish xarajatlarini kamaytirish evaziga,
m ahsulotga past baho belgilab iste’molchilami ko‘proq jalb etadi va
sotish hajmini oshiradi. Boshqa holatda esa, raqobatchilar y o ‘q bozomi
yangi tovar assortim enti bilan egallab oladi.
«Tovarlar (bozorlar imkoniyatlari qolipi (matritsasi))».
Bu
yondashishda foydani ko‘paytirish birinchidan - tovar harakatini
o ‘zgartirmagan holatda bozomi kengaytirish; ikkinchidan - hali talab
qondirilmagan bozorlarga kirib borish; uchinchidan
- korxona bozorda
yaxshi
tanilgandan
so ‘ng yangi
tovar ishlab chiqarish yoki
modifikatsiyasini o ‘zgartirish; to ‘rtinchidan - yangi bozorlar uchun
yangi tovarlar ishlab chiqarish orqali erishiladi.
M arketing dasturi
Zamonaviy firmalar ichidan tashkilotlami strategik boshqaruv faol
marketing konsepsiyalariga asoslangan. Strategik rejalami realizatsiya
160
qilish umumfirma taktik yoki operativ rejalari tizimini tuzishni ko‘zda
tutadi. Masalan, ishlab chiqarish rejasi, marketing rejasi, moliyaviy reja
va boshqalar. Jamlangan (yig‘ma) reja ko‘p
hollarda biznes-reja
ko‘rinishida rasmiylashtiriladi.
Bozorda aniq faoliyat ko‘rsatishi uchun korxona biznes rejasining
asosi - marketing dasturini qo ‘llaydi. Marketing dasturini tuzishda
boshqaruvning
marketingga
oid
rejalar
xarakteri
(marketing-
menejment) bozor muhitini o ‘rab olgan o ‘zgarishlarga moslashishni
ta’minlabgina qolmasdan, bozorga faol ta ’sir etishga qodir va
iste’molchilar talablarini firmaning o‘z vazifalari va strategik
maqsadlariga mos holda shakllantira oladigan tadbirlami ham o ‘z
ichiga olishini bildiradi.Marketing dasturi biznesning rivojlanishidagi
ko ‘pgina muqarrar muammolaming oldini
olish va munosib kutib
olishga yordam beradi. U o ‘z xatti-harakatlarini o ‘ylab ko‘rish
imkonini beradi. U hodisalami shunchaki, kuzatish emas, oldindan
tayyorlangan reja asosida boshqarish imkonini beradi. Marketing
dasturlarini ishlab chiqishda korxonaning imkoniyatlari (resurslari)
tahliii, rivojlanish maqsadlarini aniqlash, strategiyalami aniqlash,
maqsadga erishish rejalari va uni bajarilishini nazorat qilish kabi
tadbirlari tizimi aks ettiriladi.
Firmaning boshqa rejalariga nisbatan biznes-reja (marketing
dasturi) tashqi y o ‘nalganlikka ega, sotilishi
maksimal imkoniyatli
yutuq keltirishi lozim boMgan o ‘ziga xos tovarga aylanadi.
Marketing dasturi endigina tuzilayotgan yangi korxona uchun ham,
avvaldan mavjud boMgan tashkilotning navbatdagi rivojlanish bosqichi
uchun ham ishlab chiqilishi mumkin.Tuzilgan biznes-rejaning darajasi
tadbirkor va uning ishining ishonchliligi va jiddiyligi k o ‘rsatkichi
boMadi. Qoidaga k o‘ra, biznes-reja tadbirkor va ehtimoliy investor
(masalan, bank) orasida muzokaralar boshlanishi uchun asosiy nuqta
hisoblanadi. Biznes-reja, ayniqsa, xorijiy firmalar bilan muzokaralar
o ‘tkazishda zarur
boMadi.
Aksariyat
ko‘plab
firmalar
tashqi
moliyalashtirishga o ‘ta ehtiyojmand.
Biroq birorta bank, birorta xorijiy
investor kreditdan samarali foydalanishini, uni o ‘z vaqtida, foizi bilan
qaytara olishini ishonchli isbotlab, talabnomasini asoslay olmaydigan
biznesmenga sarmoya bermaydi.
i f i i
Boshlovchi tadbirkor uchun biznes-reja - bu u investorlaming
e ’tiborini jalb qilishi mumkin b o ig a n hujjatdir. Biznes-reja faraz
qilinayotgan loyihaning foydaliligini ko‘rsatishga imkon beradi. U
investorlami, k o ‘zda tutilganlam i muvaffaqiyatli
amalga oshirishga
imkon beruvchi, ishlab chiqarishni rivojlantirishni jozibador (jalb
etuvchi) imkoniyatlar topilganiga, korxona loyihaning maqsad va
vazifalarini am alga oshirishning samarali, realistik va izchil dasturiga
egaligiga ishontira olishi mumkin. Investor o ‘z pulini yetarlicha
ishonch bilan unga foyda olishni kafolatlaydigan loyihagagina qo'yadi.
M arketing dasturi quyidagi muhim muammolami hal qiladi:
-biznesning
istiqbolini
rivojlanishning
miqdoriy
va
sifat
ko‘rsatkichlari ko‘rinishida tahliliy aniqlashtiradi;
-korxonaning
yashovchanligi
(gullab-yashnashi)
va
kelgusi
barqarorligi darajalarini aniqlaydi, tadbirkorlik
faoliyati riskini
pasaytiradi;
-e’tibom i jalb etadi va qiziqish uyg‘otadi, firmaning potensial
investorlari tomonidan qoilab-quvvatlanishini ta ’minlaydi.
Tashkilotning an ’anaviy rejasidan farqli ravishda marketing dasturi
tashkilotning ichki maqsadlarinigina emas, shuningdek, yangi ishda
foydasi tegishi mumkin b o ig a n shaxslaming tashqi maqsadlarini ham
hisobga oladi. Investorlar bilan bir qatorda yangi biznesdan manfaatdor
shaxslar
potensial
iste’molchilar
va
firmaning
mol
yetkazib
beruvchilari ham hisoblanadi.
