2.2. Qurilish korxonalari uchun hisob-kitob yurituvchi web ilovani yaratish.
Qurilish korxonalari murakkab loyihalarni boshqarish, xarajatlarni hisoblash, materiallar va ishchi kuchini nazorat qilish kabi vazifalarni amalga oshiradi. Bu jarayonlarni samarali boshqarish uchun web ilovalar muhim vosita hisoblanadi. Ushbu bo‘limda qurilish korxonalari uchun hisob-kitob yurituvchi web ilova yaratish bosqichlarini ko‘rib chiqamiz.
Loyihani yaratishda bajaradigan ishlarimiz yuqoridagi loyihalashga amal qilgan holda frontend interfeysi ishlab chiqish, backend qismini yaratish hamda serverga deploy qilib song testdan o‘tkazishdan iborat.
2.2.1.-rasm. Rest Api arxitekturasi.
Dasturni ishlab chiqishda yuqoridagi arxitekturaga asoslangan holda ishlarni taqsimlab olamiz.
Dasturni ishlab chiqishda ishlarni taqsimlash muhim ahamiyatga ega, chunki bu jarayon loyihaning muvaffaqiyatli amalga oshirilishini ta'minlaydi. Quyida dasturni ishlab chiqish jarayonida ishlarni qanday taqsimlash bo‘yicha yo‘riqnomani keltiramiz.
1. Loyiha Menejeri (Project Manager)
Mas'uliyatlar:
Loyiha talablarini aniqlash va hujjatlashtirish
Jamoa a'zolari o‘rtasida vazifalarni taqsimlash
Loyihaning vaqt jadvalini tuzish va unga rioya qilinishini ta'minlash
Loyiha oldinga siljishini kuzatish va hisobot berish
Foydalanuvchilar va manfaatdor tomonlar bilan aloqa qilish
Muammolarni aniqlash va hal qilish
2. Frontend Dasturchilar
Mas'uliyatlar:
Foydalanuvchi interfeyslarini yaratish (HTML, CSS, JavaScript)
JavaScript kutubxonalari va ramkalarini (React, Angular, Vue.js) qo‘llash
UI/UX dizaynini amalga oshirish
API chaqiriqlarini amalga oshirish va ma'lumotlarni vizualizatsiya qilish
Foydalanuvchi tajribasini optimallashtirish
Responsive dizaynni ta'minlash
Ishlarni taqsimlash:
UI Dizayner: Dizayn mockup va wireframe yaratish
React/Angular/Vue.js Dasturchi: Komponentlar yaratish, shtat va propslarni boshqarish, API integratsiyasi
CSS/Styling Mutaxassisi: Dizaynni stilizatsiya qilish, responsive dizayn
3. Backend Dasturchilar
Mas'uliyatlar:
Server tomon kodlarini yozish (Node.js, Python, Ruby on Rails, Java)
RESTful API lar yaratish
Ma'lumotlar bazasini loyihalash va boshqarish
Ma'lumotlar xavfsizligi va autentifikatsiyani ta'minlash
Ish jarayonini avtomatlashtirish va CI/CD sozlash
Ishlarni taqsimlash:
API Dasturchisi: CRUD operatsiyalarini amalga oshiruvchi API lar yaratish
Ma'lumotlar Bazasi Mutaxassisi: Ma'lumotlar bazasini loyihalash, migratsiyalar
Autentifikatsiya Mutaxassisi: Foydalanuvchi autentifikatsiyasi va avtorizatsiyasini amalga oshirish
4. Ma'lumotlar Bazasi Administratori (DBA)
Mas'uliyatlar:
Ma'lumotlar bazasini yaratish va boshqarish
Ma'lumotlar bazasining ishlashini optimallashtirish
Zaxira nusxalar yaratish va ma'lumotlarni tiklash
Ma'lumotlar xavfsizligini ta'minlash
5. Test va QA Mutaxassislari
Mas'uliyatlar:
Ilovaning sifati va ishonchliligini ta'minlash
Test rejalarini yaratish va amalga oshirish
Unit testlar, integratsion testlar va end-to-end testlarni o‘tkazish
Xatolarni aniqlash va hisobot berish
Ishlarni taqsimlash:
Unit Test Mutaxassisi: Har bir komponentni alohida test qilish
Integratsion Test Mutaxassisi: Turli komponentlarning birgalikdagi ishini sinovdan o‘tkazish
End-to-End Test Mutaxassisi: Ilovaning umumiy jarayonini sinovdan o‘tkazish
6. DevOps Muhandisi
Mas'uliyatlar:
CI/CD (Continuous Integration/Continuous Deployment) jarayonlarini sozlash
Serverlar va xizmatlar boshqaruvi
Kodni ishlab chiqarish muhiti bilan integratsiyasi
Monitoring va logging vositalarini sozlash
Ishlarni taqsimlash:
CI/CD Mutaxassisi: Build va deployment jarayonlarini avtomatlashtirish
Server Administrator: Serverlar va bulutli xizmatlarni boshqarish
Dizaynerlar
Mas'uliyatlar:
UI/UX dizayn yaratish
Foydalanuvchi tajribasini yaxshilash
Grafik elementlarni yaratish (ikonalar, logolar)
Ishlarni taqsimlash:
UI Dizayner: Sahifa maketlari va foydalanuvchi interfeysi dizaynini yaratish
UX Dizayner: Foydalanuvchi oqimlarini va tajribasini loyihalash
8. Foydalanuvchi Qo‘llab-quvvatlash Mutaxassisi
Mas'uliyatlar:
Foydalanuvchilar uchun hujjatlar va qo‘llanmalar yaratish
Foydalanuvchilarni qo‘llab-quvvatlash va savollarga javob berish
Muammolarni aniqlash va hisobot berish
9. Jamoa O‘rtasidagi Aloqa va Hamkorlik
Vositlar:
Project Management Tools: Jira, Trello
Version Control: Git, GitHub, GitLab
Communication Tools: Slack, Microsoft Teams
Documentation: Confluence, Google Docs
Frontend ilovaning foydalanuvchi bilan o‘zaro aloqasini ta'minlaydigan qismidir. U ilovaning tashqi ko‘rinishi va foydalanuvchi interfeysini yaratadi. Quyida frontend qismini ishlab chiqish jarayonining asosiy bosqichlari keltirilgan. Frontend ishlab chiqish uchun quyidagi texnologiyalardan foydalaniladi:
2.2.2-rasm. Frontend arxitekturasi.
HTML5: Sahifalarning tuzilishini yaratish.
CSS3: Sahifalarning ko‘rinishini stilizatsiya qilish.
JavaScript: Dinamik funksiyalarni amalga oshirish.
Framework/Library: React kutubxonasidan foydalanish.
Backend qismini Java va Spring Boot frameworkini qo‘llash orqali ishlab chiqiladi. Java va Spring Boot zamonaviy web ilovalar uchun juda samarali backend texnologiyalaridan hisoblanadi. Ushbu framework orqali backend qismini ishlab chiqish jarayoni oson va samarali amalga oshiriladi. Quyida backend qismini ishlab chiqish jarayoni va bosqichlari keltirilgan.
1. Talablarni Aniqlash va Rejalashtirish
Ilovaning backend qismini ishlab chiqishdan oldin quyidagi talablarni aniqlash zarur:
Funktsional talablar: Ilova qanday funksiyalarni bajarishi kerakligi (CRUD operatsiyalar, autentifikatsiya, avtorizatsiya).
Not-Funktsional talablar: Xavfsizlik, miqyoslanish, ish faoliyati va ishonchlilik.
Ma'lumotlar bazasi: Qanday ma'lumotlar bazasidan foydalanish (MySQL, PostgreSQL, MongoDB).
2. Muhitni Sozlash
Loyihani boshlash uchun dasturiy ta'minotni ishlab chiqish muhitini sozlash kerak:
Java Development Kit (JDK): Java 11 yoki undan yuqori versiyasini o‘rnatish.
Spring Boot CLI: Spring Boot ilovalarini yaratish uchun.
IDE: IntelliJ IDEA, Eclipse yoki VS Code kabi integratsiyalashgan dasturiy ta'minot muhiti.
3. Loyihani Initsializatsiya Qilish
Spring Initializr yordamida yangi Spring Boot loyihasini yaratish:
Spring Initializr web-sayti: start.spring.io
Loyihani sozlash:
Project: Maven Project
Language: Java
Spring Boot: 2.5.4 yoki undan yuqori
Project Metadata: Group, Artifact, Name, Description, Package name, Packaging, Java version
Dependencies: Spring Web, Spring Data JPA, H2 Database (yoki tanlangan ma'lumotlar bazasi), Spring Security (kerak bo‘lsa)
4. Asosiy Loyiha Tuziqlari
Loyihani initsializatsiya qilingandan so‘ng, asosiy tuzilmalar yaratiladi:
Loyiha tuzilishi:
2.2.3-rasm. Backend arxitekturasi.
Backendni Java va Spring Boot yordamida ishlab chiqish quyidagi bosqichlardan iborat: talablarni aniqlash va rejalashtirish, muhitni sozlash, loyihani initsializatsiya qilish, model, repository, service va controller qatlamlarini yaratish, ma'lumotlar bazasini sozlash, sinov va optimallashtirish. Ushbu bosqichlarni izchil amalga oshirish orqali samarali va xavfsiz backend ilova yaratish mumkin.
2.2.4-rasm. Backend arxitekturasi.
Dasturni ishlab chiqishda ishlarni taqsimlash jamoaning samaradorligini oshiradi va loyihaning muvaffaqiyatli amalga oshirilishini ta'minlaydi. Har bir a'zo o‘zining maxsus sohasida ishlaydi va umumiy maqsadga erishish uchun hamkorlik qiladi. Bu yo‘riqnoma asosida har bir rol va vazifa aniqlangan va taqsimlangan bo‘lib, bu jarayonlarni samarali boshqarishga yordam beradi.
|