1
[Drawing geometry and engineering graphics] week 11 - Sizing rules
and sizing in drawings.
11. MAVZU: O`lcham qo`yish qoidalari va chizmalarda o`lcham
qo`yish.
Reja:
1. Chizmada o’lcham qo’yish qoidalari.
2. O’lcham qo’yishning o’ziga xos xususiyatlari.
3. O’lcham qo’yishda qo’llaniladigan shartli belgilashlar.
Chizmalardagi barcha o‘lchamlar 3.207-68 DS ga muvofiq qo‘yiladi. Chizmada
berilgan barcha o‘lchamlar mumkin qadar kam bo‘lishi va shu bilan birga buyumni
yasash hamda uni nazorat qilish uchun yetarli bo‘lishi kerak.
O‘lcham chiziqlari iloji boricha detal konturidan tashqarida o‘tkazilishi va
o‘zaro kesishmasligi kerak. O‘lcham chiziqlari uchlariga strelkalar qo‘yiladi.
Strelkalar detalning o‘lchami qo‘yilayotgan qismidan chiqqan chiqarish
chiziqlariga yoki detal konturiga taqalgan bo‘lishi kerak.
Chizmadagi o‘lcham sonlari, chizmaning qanday masshtabda bajarilishidan
qat’iy nazar, buyumning xaqiqiy o‘lchamini ko‘rsatishi va iloji boricha o‘lcham
chizigining o‘rtasiga yozilishi lozim. Aylananing diametri bilan, yoyning radiusi
R belgisi bilan, konuslikni bilan, qiyalikni belgi bilan yoziladi.
1-shaklda turli shakllarga o‘lcham qo‘yishga misollar keltirilgan.
2
Joy kichik
bo’lgan hollarda o’lcham
qo’yish
Radius katta
bo’lgan joylarda
markazni yoyga yaqin qilib
ko’rsatish
Shar
Strelkalar o‘rniga nuqtalar qo‘yish mumkin
Sharning radiusi yoki diametrini ko‘rsatish.
1 -shakl
Chizmalarda o‘lcham qo‘yishning umumiy hollari 11.1-shaklda ko‘rsatilgan.
Quyida detallarni ishlab chiqarish korxonalarida tayyorlash talablarini e’tiborga
olgan holda o‘lcham qo‘yishlar ko‘rib chiqiladi. Detallarga o‘lcham qo‘yishda uni
tayyorlashdagi jarayonlarni e’tiborga olish kerak bo‘ladi, aks holda noqulay
o‘lcham qo‘yish ortiqcha ishlov berish va detalni tannarxini oshishiga olib keladi.
shar
3
Detal elementlaridagi ba’zi bir o‘lchamlar (faska, kanavka va boshqalarida)
kesuvchi va o‘lchovchi moslamalar sonini kamaytirib, detalni tayyorlashda uni
tannarxini kamaytiriladi.
|
