[Drawing geometry and engineering graphics] week 11 Sizing rules and sizing in drawings

4 
Detallarning barcha o‘lchamlarini 2 guruhga - tutashuvchi va erkin guruhlarga 
bo‘linadi. Tutashuvchi o‘lchamlar detal sirtining shaklini aniqlab, buyumda boshqa 
detal bilan kirishuvi va buyumdagi sirtlarning xolatlarini ifodalaydi. Buyumda 
detallarning sirtlari o‘zaro tegib turmasa, ularni erkin o‘lchamlari aniqlaydi. 
Detallarga o‘lcham qo‘yishda 3 xil usuldan: zanjir, koordinatalar va 
kombinasiyalashgan usullaridan foydalaniladi.
Konstruktorlik bazasi 
11.3-rasm. Chizmadan konstruktorlik bazasini tanlash. 
Yordamchi baza 
Yon tekislik (asosiy 
baza) 

5 
. 
Konstruktorlik bazalari elementlarning detaldagi vaziyatini aniqlash uchun 
qo`llaniladi: 
a) detaldagi detalning; 
b) b) yig`ma birlikdagi detalning;
c) c) mahsulotdagi yig`ma birlikning vaziyatini. 
Detal bir necha konstruktorlik bazasiga ega bo`lishi mmumkin. Bulardan bittasi 
asosiy, qolganlari yordamchi baza hisoblanadi. 
Zanjir usulida o`lchamlar bir chiziqda zanjir shaklida ketma-ketlikda qo`yiladi. 
Rasmda A
1
A
2
A
3
A
4
A
5
A
6 
– zanjir usulida o`lcham qo`yish.
Koordinatalar usulida o`lcham bitta bazaviy sirtga nisbatan qo`yiladi. Rasmda B
1
B
2
B
3
B
4
B
5
B
6
-koordinatalar usulida o`lcham qo`yish 
Aralash usul optimal usul hisoblanadi. U aniq tayyorlanishi kerak bo`lgan 
detallarni yuqori aniqlik bilan tayyorlash imkonini beradi. 
11.4-rasm. Asosiy va yordamchi bazalar 
B
1 
B
2 
B
3 
B
4 
B
5 
B
6 
11.5-rasm. Zanjir va koordinatalar usulida o`lcham qo`yish 

6 

Download 0,73 Mb.