|
Educational Research in Universal SciencesBog'liq 65-67Educational Research in Universal Sciences
ISSN: 2181-3515 VOLUME 1 | ISSUE 7 | 2022
https://t.me/Erus_uz Multidisciplinary Scientific Journal December, 2022
66
oladi. Jismoniy rivojlanish, jismoniy tarbiya, jismoniy madaniyat, jismoniy madaniyat
mehnati, jismoniy tarbiya, jismoniy barkamollik shular jumlasidandir. Jismoniy
(tanaviy) rivojlanish - bu ehtiyoj, muntazamlik va oldindan belgilangan tendentsiya
(progressiv yoki regressiv) bilan tavsiflangan inson tanasidagi o‘zgarishlar
majmuasidir. Jismoniy rivojlanish deganda irsiyat, atrof-muhit va jismoniy faollik
darajasi ta’sirida erishilgan inson tanasining qobiliyatlari va funksiyalarini
shakllantirish jarayoni va natijasi tushuniladi. Jismoniy shakllanish - bu uning tana
tashkiloti darajasini o‘zgartirish uchun atrof-muhitning insonga ta’siri. Bu ham o‘z-
o‘zidan, ham maqsadli bo‘lishi mumkin. Jismoniy tarbiya mehnati jismoniy kamolotga
erishish uchun insonning boshqalarga va o‘ziga nisbatan faol faoliyati shaklidir.
Jismoniy madaniyat - bu butun jamiyatning ham, shaxsning ham jismoniy kamolotini
intensiv, maqsadli shakllantirish tomondan alohida shakllanish darajasini tavsiflovchi
moddiy madaniyatning bir turi.
Jismoniy madaniyat haqidagi ta’limot ilmiy bilimlarning eng oliy shakli bo‘lib, u
jismoniy barkamollikni intensiv, maqsadli shakllantirish qonuniyatlari va
munosabatlarini yaxlit ko‘rib chiqadi. Jismoniy tarbiya keng ma’noda jismoniy
fazilatlarni tarbiyalash va asosiy harakatlarni o‘zlashtirish jarayoni sifatida talqin
qilinadi. Tor ma’noda jismoniy tarbiya faqat jismoniy sifatlarni tarbiyalash jarayoni
sifatida talqin etiladi. Jismoniy barkamollik - bu shaxsning jismoniy rivojlanishi va
jismoniy tayyorgarligining tarixiy shartli standartidir. Jismoniy tarbiyaning asosiy
vositalari: jismoniy mashqlar va protseduralar, gimnastika, o‘yinlar, sport, kundalik
tartib. Jismoniy mashqlar va protseduralar jismoniy tarbiyaning muayyan
muammolarini hal qilishga qaratilgan ongli harakat harakatlaridir. Ular ma’lum bir
usul bo‘yicha amalga oshiriladi va markaziy asab tizimining ishiga katta ta’sir
ko‘rsatadi, miya yarim korteksining charchoqlarini kamaytiradi va umumiy
funksionallikni oshiradi. Mashqdan so‘ng o‘quvchilar tanasi qizg‘in tarbiyaviy ishlarni
engish osonroq bo‘ladi. Bundan tashqari, jismoniy mashqlar ta’sirida tayanch-harakat
tizimi yaxshilanadi: suyaklar bo‘g‘imlarda mustahkamlanadi va harakatchan bo‘ladi,
mushaklar hajmi, ularning kuchi va elastikligi ortadi. Jismoniy muolajalar ham alohida
ahamiyatga ega, chunki ular mushak tizimini, qon aylanish va nafas olish organlarini
rivojlantirish va saqlash uchun ishlatiladi. Gimnastika - bu butun organizmga va
xususan, ko‘p qirrali foydali ta’sir ko‘rsatadigan turli xil mashqlar to‘plami.
Gimnastika tartib-qoidalari mashg‘ulotlar vaqtida jismoniy faoliyatning vaqti va
miqdori bilan farqlanadi. Jismoniy tarbiya amaliyotida gimnastikaning quyidagi turlari
shakllangan: asosiy, sport, akrobatika, badiiy, gigiyenik, tibbiy.
O‘quvchilarning jismoniy tarbiyasida asosiy rol asosiy gimnastikaga tegishli
bo‘lib, uning tartiblari jismoniy tarbiya bo‘yicha maktab o‘quv dasturining muhim
qismini tashkil qiladi. Mashqlar mazmuni o‘quvchilarning umumiy jismoniy
|
| |
