Proceedings of International Scientific Conference on Multidisciplinary Studies
Hosted online from Moscow, Russia
Date: 11
th
October, 2022
ISSN: XXXX-XXXX
Website: econferenceseries.com
97 |
P a g e
EKOLOGIYA VA ATROF MUHIT MUHOFAZASI FANINI PREDMETI
VA MAQSADI, MUHIT VA EKOLOGIK OMIL HAQIDA TUSHUNCHA
Azimova
Sayyora Toshtemirovna
Nizomiy nomidagi TDPU umumiy pedagogika kafedrasi o`qituvchisi
Bugungi kunda ekologiya va atrof muhit muhofazasi fani nafaqat mustaqil fan
sifatida shakllandi, balki u mazmunan juda kengaydi. Ekologiya o‘rganadigan yangi
sohalar ko‘paydi,
boshqacha aytganda, ekologiyaning yangi-yangi yo‘nalishlari
paydo bo‘ldi.
«Ekologiya» tushunchasini fanga birinchi bo‘lib nemis biologi Ernest Gekkel 1866
yilda chop etilgan “Organizmlarning umumiy morfologiyasi” nomli kitobi orqali
olib kirdi. Bu atama yunonchada “oikos” – uy, yashash joyi, yashash muhiti, “logos”
– ta’limot degan ma’noni anglatadi.
Ekologiya biologik fan bo‘lib, u organizmlarning bir-biri va
tashqi muhit sharoiti
bilan o‘zaro munosabat qonuniyatlarini o‘rganadigan fan hisoblanadi.
Organizmlarning moslashuvi (adaptatsiya)ni o‘rganish sifatida bundan 100 yil avval
shakllangan hozirgi zamon ekologiyasi - tabiatdan oqilona foydalanish va tabiatni
muhofaza qilishning nazariy asosi hisoblanadi. U o‘ziga xos predmetga, maqsadga,
vazifalarga hamda izlanish usullariga egadir.
Ekologiya antropogen va har xil tabiiy omillar ta’sirida tabiatdagi bog‘lanishlarning
buzilishi to‘g‘risida ma’lumot beradi. Ekologiya tabiat resurslaridan oqilona
foydalanishda va tabiatni muhofaza qilishda ilmiy asos bo‘lib xizmat qiladi.
Ekologiyaning predmeti - organizmlar guruhi
va tashqi muhit orasidagi
bog‘lanishlarning tuzilishini, unga bog‘liq bo‘lgan jonlanish,
taraqqiy etish,
tarqalish va konkurentlik (raqobat) xususiyatlarini; tirik tabiat qanday tuzilgan, qaysi
qonunlar asosida mavjud va rivojlanadi, inson ta’siriga
qanday javob beradi -
bularning hammasi ekologiyaning predmeti hisoblanadi.
Ekologiyaning maqsadi - hozirgi va kelajak avlodlar uchun ekologik xavfsiz muhitni
ta’minlash. Ekologik xavfsiz muhit organizmlarning barqaror holatda ko‘payishi,
o‘sishi va rivojlanishi uchun toza, sog‘lom va qulay
atrof tabiiy muhit holatini
yaratishdan iborat.
Ekologiyaning asosiy vazifalarini quyidagicha ta’riflash mumkin:
- hayotning tashkil topish qonuniyatlarini inson ta’sirini hisobga olgan holda
o‘rganish;
