2.3 Bipolyar tranzistorlardagi transformatorli avtogenerator.
LC Avtogeneratorning elektr prinsipial sxemasi turli xil bo‘lib, ularning barchasi
quyidagi qismlardan tashkil topadi.
1.Tranzistor
2.LC
tebranish konturi
3.Musbat teskari bog‘lanish zanjiri
4.Ta’minlash
manbayi
Odatda LC avtogeneratorlar bir kaskadni kuchaytirgichlar asosida tuziladi. Bunda
LC tebranish konturi kollektor zanjiriga musbat teskari bog‘lanish zanjiri esa
bazaga ulanadi. Sxemadagi elementlarning qo‘llanilishi tranzistor bazasiga siljish
kuchlanishini beruvchi kuchlanish bo‘ladi. - tranzistor tavsifnomasidagi ishchi
nuqtani avtomatik siljituvchi va tranzistor termostabilizatsiya rejimini o‘rnatuvchi
zanjir.
- parallel tebranish konturi
– musbat teskari bog‘lanish g‘altagi.
C-teskari bog‘lanish zanjiri bir uchini o‘zgaruvchan tok bo‘yicha
umumiy shinaga
ulovchi kondensator.
Avtogeneratorni ta’minlash manbayiga ulash vaqtida tebranish konturidagi elektr
zaryadlarning tasodifiy tebranish tufayli tranzistorning kollektor zanjirida
o‘zgaruvchan kollektor toki yuzaga keladi.
Transformaorda teskari bog‘lanish g‘altagi yordamida tranzistorning ishlash rejimi
boshqariladi. g‘altak bilan induktiv bog‘langan sababli uning magnit maydoni
bo‘ladi. O‘zgaruvchan tok L g‘altak orqali o‘tganda uning atrofida
chastotasi o‘zgaruvchan magnit maydoni yuzaga keladi. Xuddi shunday
chastotadagi o‘zgaruvchan tok g‘altagida induksiya elektr
yurituvchi kuchni hosil
qiladi. Bu induksiya elektr yurituvchi kuchi tranzistorning baza elektr zanjiriga
beriladi va u transistor ochilib yopilishi vaqtida kollektor tokda pulsatsiya yuzaga
keladi. Kollektor tokining o‘zgaruvchan tashkil etuvchisi tebranish konturida yuz
berayotgan energiya yuqotilishini to‘ldirib turadi va o‘z
navbatida bu teskari
bog‘lanish g‘altagidagi kuchlanishning ortishiga sabab bo‘ladi va kollektor toki
amplitudasi yanada oshishiga sabab bo‘ladi.
Kollektor toki o‘sish jarayoni cheksiz emas, ya’ni kuchaytirish tranzistor chiqish
tavsifnomasining
aktiv sohasida
yuz beradi
, kollektor tokining to‘yinish qismida
esa o‘zgarmas bo‘ladi, ya’ni kuchaytirish bo‘lmaydi. Tebranish konturidagi
tebranishlar amplitudasi esa konturning qarshiligi bilan yutilish va baza tokining
oqimi bilan cheklangan bo‘ladi.
Chastotani oʻzgartish aniqpigi, odatda, 0,5—1,5% oraligʻida boʻladi. Signal
Generatordan modulyatorga beriladi. Modulyatorda signal amplitudasi boʻyicha
modulyatsiyalanadi. Modulyatsiyalovchi signal vazifasini ichki past chastota G.i
(/=1000 Gs) va tashqi ulangan Generatorlar bajarishi mumkin.
Generatorlar
radiouzatish
, radioqabul qilish va televizion qurilmalarda, oʻlchov texnikasida, turli
texnologik jarayonlarda, fan va texnikaning turli sohalarida qoʻllaniladi. Ular
yordamida koʻplab elektrotexnika va radioelektronika
qurilmalari yaratilgai
, yangi
"generatormashina" tizimlari ishlab chiqariladi.
Oʻzgaruvchan tok generatori — aylanma harakatining mexanik energiyasini
oʻzgaruvchan tok elektr energiyasiga aylantiruvchi mashina. Sinxron va
asinxron
turlari boʻladi. Asinxron generatorlar kam (asosan, alohida elektr bilan taʼminlash
tizimlarida) ishlatiladi; 20-asr 70-yillaridan boshlab amalda sinxron generatorlyar
ishlatilmoqda. Uch fazali Oʻzgaruvchan tok generatorig . eng koʻp tarqalgan.
Kuchli Oʻzgaruvchan tok generatorig . elektr st-yalarga oʻrnatiladi.
Quvvati uncha katta boʻlmaganlari avtonom energiya bilan taʼminlash tizimlarida,
chastota oʻzgartirgichlarda
ishlatiladi, mexanik energiyani oʻzgaruvchan tok elektr
energiyasiga (generator) yoki oʻzgaruvchan elektr tok energiyasini mexanik
energiyaga (dvigatel) hamda oʻzgaruvchan tok elektr energiyasini boshqa
kuchlanishli yoki boshqa chastotali elektr energiyasiga
aylantiruvchi elektr
mashina (oʻzgartirgich). Oʻzgaruvchan tok generatorim. asinxron elektr mashina
va sinxron mashinaga (qarang Sinxron generator) boʻlinadi.
