Element nomi Ishlab chiqaruvchi va model

O’zbekiston Respublikasi Axborot Texnologiyalari va

Muhammad al-Xorazimiy nomidagi

Fan: Kompyuterni tashkillashtirish

Bajardi : Abduvaliyev S

Toshkent 2023

Savollarga javoblar .

1. 
   Miqroprotsessor - Kompyuterning bosh idoraviy biriktirgichi. Dasturlarni bajaradi va boshqaruv funksiyalarini amalga oshiradi.
   
2. 
   Kecha xotirası (RAM) - Dasturlarni yuklab, sustlab turadigan va endi-enda o'zgartirish imkonini beradigan tezkor xotira.
   
3. 
   Qattiq disk - Dasturlar, fayllar, malumotlar saqlanadi. Kompyuter yoqilganda hafizasi saqlanadi.
   
4. 
   Grafika kartasi - Ekranga surtimlarni chiqarish uchun. 3D grafikani taqdim etadi.
   
5. 
   Aloqa portlari - Periferiya qurilmalarga ulanish uchun (USB, HDMI va boshqalar).
   
6. 
   Ishlovchi tizimi - Dasturlar va hardware'ni boshqaruvchi asosiy dastur. Windows, macOS, Linux kabi.
   
7. 
   Tažriba elektroenergiya manbai - Kompyuterning ishlab turishi uchun elektr energiyasini ta'minlaydi.
   
8. 
   Optik disklar o'qquvchi - DVD, Blu-ray disklarni o'qishi uchun.
   
9. 
   Sabuk va klaviatura - Kiritish va boshqarish uchun.
   

• 
  Ekran yoki monitorcha - Mahsulotlarni ko'rsatish, dasturlarni ishga tushirish uchun.
  
• 
  Klaviatyura - Ma'lumot kiritish uchun.
  
• 
  Saych - Ma'lumot kiritish uchun.
  
• 
  Mashina - Kompyuterning turli ma'lumotlarni saqlash uchun.
  
• 
  Printer - Kompyuterdan chiqadigan mahsulotlarni bosma uchun.
  
• 
  Skener - Dasturni optik kochirish uchun.
  
• 
  USB qurilma - Har xil kuchli xotiralarni ulash uchun.
  
• 
  Tarmoq bardasi - Kompyuterlarni tarmoqqa ulash uchun.
  
• 
  Optik disklar - Ma'lumot olib o'tish uchun.
  
• 
  AKPB - Kompyuterning har xil periferiyalarini boshqarish uchun.
  
• 
  LCD projektor - Ekrandan ko'rsatish uchun.
  

3) Kompyuterning xotira qurilmalari quyidagi iyerarxiyada turadi:

1. 
   Asosiy xotira (RAM). Yuqori tezkor yozuv-o'qish qobiliyatiga ega bo'lib, programmaning ulanish uchun zarur bolimlari bu xotiraga yuklanadi. RAMning hajmi 2GB dan oshganda yaxshi.
   
2. 
   Ikinchi xotira (Cache xotira). Noyob xotira, RAM va protsessor oraligida joylashgan. RAM dan tezroq, lekin kamroq hajmli.
   
3. 
   Qattiq disk. RAM va cache dan kamroq yozuv-o'qish tezligiga, lekin yuqoriroq saqlash kapasitetiga ega. 100GB-1TB oraligida.
   
4. 
   Sementli disk (SSD). Qattiq disk bilan o'xshash lekin yuqori yozish-o'qish tezligi. Hajmi to'g'ri qarashlovchi.
   
5. 
   Optik Disk. DVD, Blu-ray kabi disklarda saqlanadi. Barcha versiyalarni saqlash uchun.
   
6. 
   Har xil kuchli xotiralarni. USB, HDD, microSD kabi xotiralarga olib tashlash uchun.
   
7. 
   Aloqa tarmoqlari bilan o'g'ri langarli xotiralar. Tarmoq orqali fayllar saqlanadi.
   

• 
  Kiritish qurilmalari:
  

1. 
   Klaviatyura - ma'lumot yozish uchun.
   
2. 
   Saych - raqam va harflarni kiritish uchun.
   
3. 
   Skener - dasturni optik ravishda kiritish uchun.
   
4. 
   Mikrofon - ovozni kiritish uchun.
   
5. 
   Kamera - surat va video kiritish uchun.
   
6. 
   Joystik va boshqa qurilmalar - o'yin qilish uchun.
   

• 
  Chiqarish qurilmalari:
  

1. 
   Monitor yoki ekran - ma'lumot ko'rsatish uchun.
   
2. 
   Printer - ma'lumotni chop etish uchun.
   
3. 
   Projektor - ekranda ko'rsatish uchun.
   
4. 
   Ijtimoiy tarmoqlar - ma'lumotlar almashish uchun.
   
5. 
   Ovoz beruvchi - ovoz chiqarish uchun.
   
6. 
   Mikrofon - ovoz yozish uchun.
   

• 
  Kiritish va chiqarish uchun:
  

• 
  Dasturlarni bajarish va boshqarish.
  
• 
  Mahsulotlarga operatsiyalar bajarish buyrug'i berish.
  
• 
  Xotirani boshqarish va periferiya qurilmalarga buyruqlar berish.
  
• 
  Tarmoq va aloqa va yuklash qurilmalarini boshqarish.
  
• 
  Ma'lumotlar bazasini boshqarish va o'zgartirish.
  
• 
  Ishlab chiqarish bilan bog'liq funksiyalarni bajarish.
  

• 
  CISC arxitekturaga ega x86 seriyali Intel/AMD protsessorlar.
  
• 
  RISC arxitekturaga ega ARM seriyali mobil protsessorlar.
  
• 
  RISC arxitekturaga ega AMD Opteron, IBM Power seriyalari.
  
• 
  MIPS, SPARC kabi boshqa RISC arxitekturali protsessorlar.
  
• 
  Grafik protsessorlar (GPU).
  
• 
  Ta'lim va ilmiy guruhlarga mo'ljallangan special protsessorlar.
  

2-amaliy ish

Savollarga javoblar .

• 
  Pipelining texnologiyasidan foydalanish. Bunda buyurtma bosqichma-bosqich bajariladi.
  
• 
  Cache xotirasini qo'llash. Mikroprotsessor uchun aniq ma'lumotlargina birgalikda saqlanadi.
  
• 
  Konveyerlash. Buyurtmalar bir necha bosqichda bajariladi.
  
• 
  Superskalyarlik. Parallel ishlash imkoniyatlari oshirilgan.
  
• 
  Superskal yarakorligini oshirish.
  
• 
  Kontorollash qulayligini ta'minlash.
  
• 
  Ichtamal fayllarni qo'llash samaradorligini oshiradi.
  
• 
  Kache xotira harakatlarini kamaytirib, ma'lumotlarni jalb qilish samaradorligini oshiradi.
  
• 
  Sistemani zamonaviy qilib qo'yish (RAM, video kartasi, qattalashgan disklar).
  
• 
  Yangi dasturlash tilari ishlatish (C, C++).
  
• 
  Optimizatsiya algoritmlaridan foydalanish.
  

2) Miqroprotsessorning asosiy qator xususiyatlari quyidagilardir:

• 
  Intel/AMD kabi ixtiyoriy protsessor ishlab chiqaruvchilar tomonidan ishlab chiqilgan.
  
• 
  Arxitektura - RISC yoki CISC. Masalan x86, ARM va ya MIPS.
  
• 
  Takti chastotasi - gigaxertsda o'lchanadi.
  
• 
  Kechiga qayta yozuv qobiliyati - von neyron tarzidagi emas takrorlangan mashinalar.
  
• 
  Jigarralarning soni va ya til. Masalan 4, 6, 8 yoki 16 jigarrali.
  
• 
  Superskal'yarlik qobiliyati - buyurtmalar parallelligini ta'minlaydi.
  
• 
  Kecha xotirasining hajmi va tezkorligi - KB, MB va ya GB.
  
• 
  Kontekst almashuv tezligi - nano sekund.
  
• 
  Optimal bilindigan taktirovkasi - GHz darajasida.
  
• 
  Ba'zi protsessorlar uchun grafikasi bor.
  
• 
  Ixtiyoriy kiritish-chiqarish portlari - USB, SATA, PCIe vs.
  
• 
  Energiya sarflashi - vatt.
  
• 
  O'lchovlari - mikronlarda.
  
• 
  Kremij tengizichlari - 5 nanometr yoki undan kam.
  
• 
  Kremij ishlab chiquvchisi - TSMC, Samsung, Intel.
  

• 
  Takti chastotasi - protsessorning bugungi takt panchalari soni. Kelajakda GHz ko'rsatkichiga ega bo'ladi.
  
• 
  Jigarralarning soni - protsessorning bir vaqtda bajaradigan buyurtmalar soni. Yuqori jigarralilik samaradorlikni oshiradi.
  
• 
  Cache xotirasi - tezkor xotira. Foydalanish tezligini oshiradi.
  
• 
  Superskal'yarlik darajasi - bir necha buyurtmani parallel ravishda bajarish imkonini beradi.
  
• 
  Kontor kuchiga ega bo'lishi - programshirova tizimini boshqarish imkoniyatini beradi.
  
• 
  Protsessor tomografiyasi - kremij plastmasi to'g'irlashining nanometrlar miqyosida. Kelajakda 5 nanometr va undan kichik bo'ladi.
  
• 
  Protsessor arxitekuturasi (RISC yoki CISC) - taktirovkasi va ish prinsipini belgilaydi.
  
• 
  Enarjya sarflashi - berilgan taktda tarmoqdan olgan elektr energiyasini ifodalaydi.
  
• 
  Sozish buyumni - 32 bit, 64 bit kabi.
  
• 
  Periferiyalar - grafika, USB, SATA kabi aloqa portlari.
  

4) Quyidagi eng zamonaviy protsessor turlarini bilaman:

• 
  Intel Core i9, i7, i5 va i3 seriyasi x86-64 bitli masalaviy protsessorlari.
  
• 
  AMD Ryzen 3000, 5000, 6000 seriyali x86-64 bitli Ryzen protsessorlari.
  
• 
  Apple M1, M2 va yangiliklari - ARM arxitekturali Apple mobil protsessorlari.
  
• 
  Qualcomm Snapdragon - mobil tizimlarga mo'ljallangan eng yirik ARM protsessor ishlab chiqaruvchisi.
  
• 
  Samsung Exynos - mobil tizimlarga mo'ljallangan Samsung ARM protsessorlari.
  
• 
  Huawei Kirin - mobil tizimlarga mo'ljallangan Huawei ARM protsessorlari.
  
• 
  Grafiik protsessorlar - NVIDIA RTX 3000, AMD Radeon VII seriyasi.
  
• 
  TSMC va Samsung yarativchilar tomonidan ishlab chiqariladigan 5-3 nm tehnologiyali ARM va x86 protsessorlar.
  
• 
  IBM Power seriyasi - server tizimlarga mo'ljallangan zamonaviy RISC protsessorlar.
  
• 
  AWS Graviton, Azure confidential processor kabi xizmat ko'rsatuvchi tarmoklarning xususiy protsessorlari.