Fakulteti “telekomunikatsiya texnologiyalari”

TCP\IP protokoli pog’onalari IP(InternetProtocol)–tarmoqbosqichprotokoli,turlitarmoqdaniboratbo‘lgantarmoqlardaaxborotlarniyetkazishuchuntransportprotokollariningbiridanfoydalanadi,masalan,TCPyokiUDP.TCP/IPstekningquyibosqichiaxborotuzatishningstandartprotokollaridanfoydalanganiuchununiharqandaytarmoqtexnologiyasiqullangandavaharqandayoperatsiontizimlikomp’yuterlardaishlatishmumkinbo‘ladi.AzaldanTCP/IPprotokoliglobaltarmoqlardafoydalanishuchunloyihalashtirilgan,aynanshuninguchunumaksimalravishdamoslashuvchandir.Xususanpaketlarniqismlargaajratishimkonibo‘lganiuchunhamaloqakanaliningsifatie’tiborgaolinmasaham,axborotalbattao‘zmanziligayetkaziladi.IP–protokoliningmavjudligiuchunhamturlisegmentlitarmoqlaro‘rtasidahamaxborotuzatishmumkinbo‘ladi.TCP/IP–protokoliningkamchiligishundaniboratki,tarmoqdama’murlashtirishmurakkablashadi. IPX/SPS(InternetworkPacketExchange/SeguencedPacketExchange)protokollarstekiNovellkompaniyasiningloyihasivamulkidir.UNovellNetWareoperatsiontizimiuchunmo‘ljallabyaratilgan,utizimyaqinkungachaserveroperatsiontizimlario‘rtasidaetakchio‘rinlardanbiridaedi.IPX/SPSprotokollariISO/OSImodeliningtarmoqvatransportbosqichlaridaishlaydilar,shuninguchuna’lodarajadabir-birinikamchiliginito‘ldiradi.AfsuskiIPX/SPSprotokolisteklariazaldanunchakatabo‘lmagantarmoqlargaxizmatko‘rsatishuchunmo‘ljallangan,shutufayliunikattatarmoqlardaishlatishkamsamaraberadi HTTP.Buprotokolprotokollarorasidaengko‘pishlatiladiganibo‘lib,ubilanmillionlabfoydalanuvchilarInternetdadunyobo‘yichaharkuniishlaydilar.HTTP(HyperTextTransferProtocol)protokolimaxsusInternetuchunloyihalashtirilgan.U«mijoz–server»texnologiyadaishlaydi,ya’niaxborotniso‘rovchimijozmavjudvabuso‘rovlargaishlovberibunijo‘natuvchiserverqismihammavjuddebbilinadi.HTTPilovalarbosqichidaishlaydi.Bushunibildiradiki,ko‘rilayotganprotokoltransportprotokoliningxizmatidanfoydalanishidarkor,ya’niTCPprotokolidan.O‘zishidaprotokolURI(UniformResourceIdentifier)resursninoyobidentifikatoritushunchasiishlatiladi.URIparametrlarbilanishlashniquvvatlaydi,buholesaprotokolningvazifasinikengaytiradi.Parametrlardanfoydalanibserverdanjavobniqandayformatdavakodirovkadaolishnita’kidlashmumkin.Buesao‘znavbatidaHTTPyordamidanafaqatmatnlihujjatlarni,harqandayikkiliktizimidagima’lumotlarnihamuzatishimkoniniberadi.HTTPprotokoliningasosiykamchiligimatnliaxborotniortiqchahajmdaligibo‘lib,mijozserverdanolinganjavoblarnito‘g‘riifodalayolishiuchunzarurdir.Vebsahifalarninghajmikattabo‘lganda,ortiqchakattatrafikhosilqilishimumkin.Undantashqariprotokolholatinisaqlashningmexanizmidanto‘liqmahrum,buesaVebsahifalarbo‘yichabittaHTTPyordamidaharakatqilishgaimkonbermaydi.ShusababliHTTPprotokolbilanbirgalikdafoydalanuvchibrauzerlarbilanishlashzarur.