Farg’ona politexnika instituti Mexanika-mashinasozlik fakulteti 31-22 guruh talabasi Yusupov Feruzning Fizika fanidan taqdimot loyihasi

Ishqalanish kuchlari. • qattiq jism suyuqlik yoki gazlarda harakatlansa yoki qattiq jism bo`laklari bir-birining sirti bo`ylab harakatlansa, ishqalanish hodisasi ro`y beradi va ishaqlanish kuchi paydo bo`ladi. • Gorizontal harakatlanayotgan jism uchun bosuvchi kuch og`irlik kuchidir • Fish=FN • FN-bosuvchi, siquvchi kuch - ishqalanish. koeffitsiyenti bo`lib, jismlarning tegib turgan sirtlarining fizik hossalariga bog`liq. Dumalanayotgan jismning ishqalanish kuchi F=k N/r , bunda k- dumalanish ishqalanish koeffitsiyenti (uzunlik birligida o`lchanadi), N- normal bosim kuchi, r- dumalanayotgan jism radiusi . Sirpanishdagi ishqalanish. Gorizontal sirtda yotgan jismga ta’sir etayotgan gorizontal kuch taglikdagi ishqalanish kuchidan ortiq (FN) bo`lsa, u holda jismning tezlanishi noldan farqli bo`ladi va sirpanish boshlanadi. Sirpanishdagi ishqalanish kuchi tezlik ortishi bilan dastavval kamayadi, keyin orta boshlaydi.

Demak, ikki jismning o’zaro tegib turgan sirtlari orasida paydo bo’ladigan va shu jismlarning bir – biriga nisbatan siljishiga to’sqinlik qiladigan kuchlar ISHQALANISH KUCHLARI deyilar ekan. Ishqalanish kuchining paydo bo’lishi o’zaro sirtlari tegib turgan jismlar sirtlarining o’zaro notekisligi sababli jismlarning zarralari orasidagi o’zaro tortishishidan hosil bo’lar ekan. Endi impuls haqida gaplashadigan bo’lsak, avvalo impulsning nma ekanligini bilishimiz zarur. Demak impuls- yopiq sistemada tashkil etadigan jismlar impulsining vektor yig’indisi, shu sistema jismlarining bir-biri bilan bo’ladigan har qanday o’zaro ta’sirida o’zgarmaydi. Elastiklik kuchi- tashqi kuch ta’siri to’xtagandan so’ng deformatsiyalangan jismning shakli va o’lchamini tiklay olish qobilyati jismning elastikligi deyiladi.

Hayotda qarib hamma narsa fizika bilan bog’liq. Biz fizikani qanchalar mukammal bilsak hayottagi sodir bo’ladigan hodisalarning sabablari va qanday kelib chiqqanini bilishga qiynalmaymiz. Tabiatdagi kuchlarni o’rganish zarur va hayotga to’g’ri tatbiq qila bilish kerak.