|
Finans hám finanslıq texnologiya
|
| bet | 1/2 | | Sana | 18.12.2023 | | Hajmi | 183.97 Kb. | | #122941 |
Bog'liq Husniddin Mikro Ekonomika (2) Chapter 6 TVM, NAZAROV JAHONGIR, muxamedova-madina-13-hafta-1, Atom Fizikasi (To\'liq), 3572200064, Янги кишлок МФЙ, raqamli(oraliq)(1-39), Chizmachilik va chizma geometriya fanlaridan faoliyat olib borgan, 1-mustaqil ishi 2-mavzusi, portal.guldu.uz-Ma`ruza, Iqtisodiyotda Axborot Kommunikatsion Texnologiyalar fanidan topshiriq, 1-Ma ruza Matrisalar. Matritsalar ustida amallar Matrisalar, 484, Ulug\'jon|
O'ZBEKISTAN RESPU BLJKASI
.J OQARI TA'LIM, PÁN HAM INNOVACI YALAR
, MIN ISTIRLIG I
NOKIS INNOVATSION INSTITUTI
Finans hám finanslıq texnologiya qanΙgelΙgΙ
PAN: Mikro ekonomika
TEMA: Byudjet sheklengenligi hám byudjet teńlemesi
ÓZ B ET I N SH E J U MISI
Orınlaģan:Najimiddinov H
Nokus-2023
Qabıllaģan: Kadirova G
Tema: Byudjet sheklengenligi hám byudjet teńlemesi
Joba
Byudjet sheklengenligi haqqında túsinik
Byudjet teńlemesi haqqında túsinik
Tutınıwshınıń byudjet shegarası
Byudjet (áyyemgi Fransuzcha „baguete“-qaltasha, sumka) — bul mámleket hám jergilikli óz-ózin basqarıw wazıypaları hám funksiyaların finanslıq támiyinlew ushın mólsherlengen pul qarjları fondların toplaw hám jumsaw forması bolıp tabıladı. Byudjet defitsiti dáramatlardı asıp ketkende hám mámlekettiń finanslıq sawlıgın kórsetkende payda boladı. Húkimet ádetde byudjet tańsıqlıǵı sózlerin isbilermenlik yamasa fizikalıq shaxslarǵa emes, bálki ǵárejetlerdi názerde tutadı.
• mámleket byudjeti — finanslıq jobalar sistemasında etakchi orında turadı hám mámlekettiń tiykarǵı finans jobası esaplanadı :
• mámleket byudjeti — finans sistemasınıń barlıq tiykarǵı finans institutları — dáramatlar, ǵárejetler, mámleket qarızları birlesetuǵın hám óz-ara baylanısatuǵın oraylıq buwını esaplanadı ;
• mámleket byudjeti — mámlekettiń salıqlar járdeminde jıynanatuǵın eń iri oraylastırılǵan pul fondı bolıp tabıladı. Mámleket byudjeti mámleket tárepinen óz funksiyaları hám wazıypaların ámelge asırıw jolında sarplanadı. Tastıyıqlanǵan byudjet nızam kúshine iye.
• Byudjet munasábetleri mámlekettiń oraylastırılǵan pul qarjları fondında materiallıqlasadı. Bul fond bóliw etiliwi sebepli onıń qáliplesiwi hám sarıplanıwı baha háreketi arqalı ańlatpa etiledi. Bul process mámleket tárepinen jıynalatuǵın hám sarplanatuǵın pul resursları aǵısları kurinishiga iye boladı.
Byudjet sızıǵı. Kemsalıyqalıq iymek sızıqları bir ne′mat menen ekinshi ne′matni almastırıw múmkinligin kórsetedi, tek. Lekin, olar iste′molchi ushın qaysı tovarlar kompleksi nafliroq ekenligin kórsete almaydı. Bunday máseleni byudjet sızıǵı járdeminde sheshiw múmkin. Byudjet sızıǵı tovarlar bahasına hám iste′molchining tabısına tiykarlanadı hám ol ámeldegi pul qarjları shegarasında iste′mol ushın qanday tovarlar kompleksin satıp alıw múmkinligin kórsetedi.
Kemsalıyqalıq iymek sızig'i - bul iste′molchi ushın birdey payda beretuǵın ne′matlar kombinatsiyaların ańlatadı. Kemsalıyqalıq iymek sızıqları kompleksi kemsalıyqalıq iymek sızıqları kartasın payda etedi.
Ne′matlarning bir-birin ornın basıwı zonası dep - bir ne′matni ekinshi ne′mat menen nátiyjeli almastırıw múmkin bolǵan aralıqǵa aytıladı.
Byudjet sızıǵı tovarlar bahasına hám iste′molchining tabısına tiykarlanadı hám ol ámeldegi pul qarjları shegarasında iste′mol ushın qanday tovarlar kompleksin satıp alıw múmkinligin kórsetedi. Iste′molning optimal (teń salmaqlılıq ) noqatında kemsalıyqalıq iymek sızig'i byudjet sızıǵına urınıp ótedi. Teń salmaqlılıq shártiga kóre, iste′molchi tabısın sonday bóliwlaydiki, nátiyjede tovarlardıń hár birine sarplanǵan aqırǵı pul birligi (aqırǵı swm, aqırǵı dollar, aqırǵı rubl) birdey chekli payda keltirsin. Eger sonday bolmasa, iste′molchi kemrek chekli payda beretuǵın aqırǵı swmini, kóbirek chekli payda beretuǵın ne′matga qayta bólistiriwi múmkin boladı.
Byudjet sızıǵı tovarlar bahasına hám iste′molchining tabısına tiykarlanadı hám ol ámeldegi pul qarjları shegarasında iste′mol ushın qanday tovarlar kompleksin satıp alıw múmkinligin kórsetedi. Iste′molning optimal (teń salmaqlılıq ) noqatında kemsalıyqalıq iymek sızig'i byudjet sızıǵına urınıp ótedi. Teń salmaqlılıq shártiga kóre, iste′molchi tabısın sonday bóliwlaydiki, nátiyjede tovarlardıń hár birine sarplanǵan aqırǵı pul birligi (aqırǵı swm, aqırǵı dollar, aqırǵı rubl) birdey chekli payda keltirsin. Eger sonday bolmasa, iste′molchi kemrek chekli payda beretuǵın aqırǵı swmini, kóbirek chekli payda beretuǵın ne′matga qayta bólistiriwi múmkin boladı.
Byudjet sızıǵı. Kemsalıyqalıq iymek sızıqları bir naǵıymet menen ekinshi naǵıymetti almastırıw múmkinligin kórsetedi, tek. Lekin, olar qarıydar ushın qaysı tovarlar kompleksi kóbirek nafliroqligini kórsete almaydı. Bunday máseleni byudjet sızıǵı járdeminde sheshiw múmkin. Byudjet shegarası tovarlar bahasına hám qarıydardıń tabısına tiykarlanadı hám ol ámeldegi pul qarjlarında qandayiste'mol tovarlar kompleksin satıp alıw múmkinligin kórsetedi. Byudjet shegarasın eki naǵıymet mısalında kóretuǵın bolsaq, eger qarıydar tabısı R bolsa, X1 hám X2 lar birinshi hám ekinshi naǵıymetler muǵdarı, P1 hám P2 lar uyqas túrde, birinshi hám ekinshi naǵıymetlerdiń bahaları bolsa, byudjet shegarası berilgen dáramat R hám de P1 hám P2 bahalarda qarıydar tárepinen satıp alınıwı múmkin bolǵan, birinshi hám ekinshi naǵıymetlerdiń barlıq kombinatsiyaların ańlatadı. Byudjet shegarasın tómendegishe jazıw múmkin: jáne bul teńsizlik tovarlarǵa sarplanatuǵın ǵárejetler jıyındısı, qarıydar tabısınan aspawın ańlatadı. X1 hám X2 larning teris bolmaw ( X1 ≥ 0 hám X2 ≥ 0) shártini kiritsak, ol halda biz qarıydardıń tovarlardı satıp alıwı múmkin bolǵan salasın anıqlaǵan bólemiz.
Qarıydardıń tańlaw tarawı Byudjet shegarası teńlemesi grafikda AB sızıǵın beredi, bul sızıqǵa byudjet sızıǵı dep ataladı. Qarıydar múmkinshilikleriniń byudjet sızıǵı daǵı analizi. Kóp adamlar óz mútajlikleri sanı hám sapasın jaqsılawnga urınıwadı - kóbirek demalıslar, qımbatlaw mashina aydaw yamasa jaqsılaw restoranlarda awqatlanıw hám taǵı basqa. Kisiler óz qálewlerinen kóre kemrek jumsawdı qálesedi sebebi olarda tabıs tásiri bar ekenligi sebepli xarjlari da shegaralanǵan boladı. Biz qarıydardıń tańlaw teoriyasın tabıs hám shıǵın arasındaǵı sáykeslikti tekseriw arqalı baslaymız.
Obiektlerdi ápiwayı hám ápiwayı bolıwın gózlep, biz qarıydar satıp alıwı múmkin bolǵan tek eki zattı alamız : pitsa hám Pepsi. Álbette, turmısda kisiler mińlaǵan túrdegi tovarlardı satıp alıwları múmkin. Shamaimizcha, qarıydar tańlawı túsiniginiń tiykarǵı mazmunın ózgertirmay turıp jay tusintiriw ushın eki ónimdi alıw jetkilikli. Áwele, pitsa hám pepsiga bolǵan ǵárejet qarıydar tabısınıń qansha bólegin sheklep alıwın kórip shıǵamız. Shama menen qarıydar tabısı ayına 1000$ jáne onıń hámmesi Pepsi hám pitsaga ketetuǵın bolsın. Pepsi bahası 2$, pitsaniki 10$.
Súwret 1 dagi keste qarıydar satıp alıwı múmkin bolǵan pitsa hám Pepsining kóplegen kombinatsiyalarınıń ayırımların kórsetedi. Kesteniń birinshi qatarı, eger tutınıw pizzaga óziniń barlıq tabısın sarplasa, ol ay dawamında 100 dane pizza jewi, lekin ol hesh qansha Pepsi satıp alıw múmkin emesligin kórsetedi. Ekinshi qatarǵa basqa itimaldı kórsetedi, tutınıw kompleksi: 90 ta pitstsa hám 50 pint pepsi. hám taǵı basqa. Keste degi hár bir tutınıw kompleksi anıq $ 1000 turadı.
Súwret 1 dagi grafik qarıydar tańlawı múmkin bolǵan tutınıw jıynaqlardı kórsetedi. vertikal kósher Pepsi pintlari sanın hám gorizontal kósher pizza sanın o'lchaydi. Bul suwretde ush noqat belgilengen. A noqatda qarıydar hesh qansha Pepsi satıp aladı hám 100 pizza tutınıw etedi. B noqatda qarıydar hesh qansha
pizza satıp aladı hám 500 pint Pepsi tutınıw etedi. C noqatda qarıydar 50 pizza hám 250 pint Pepsi satıp aladı.
Áyne C noqatda AB sızıǵı ortasında qarıydar teń sarplaytuǵın noqat bolıp tabıladı, ol jaǵdayda pizza hám Pepsi muǵdarı ($ 500). Bul qarıydar tańlawı múmkin bolǵan pizza hám Pepsi kóplegen kombinatsiyalardıń tek úshewi bolıp tabıladı. AB sızıǵı boyınsha barlıq noqatlardı tańlaw múmkin. Byudjet sıyımlılıqı dep atalǵan bul sızıq, qarıydar qurbi jetetuǵın tutınıw jıynaqların kórsetedi. Bul halda, ol qarıydar to'qnashadigan pizza hám Pepsi ortasındaǵı tańlawdı kórsetedi. Byudjet sıyımlılıqı qiyaligi qarıydar dus keletuǵın tańlaw dárejesin o'lchaydi. Eskertip ótemiz, bul eki noqat arasındaǵı sızıq vertikal aralıq ózgeriwi gorizontal aralıq ózgeriwine bolıp esaplanadı ( " múddette ósiw"). A noqattan B noqatqasha vertikal aralıq 500 pint bolǵan, hám gorizontal aralıq 100 pitstsa esaplanadı. Sonday etip, sızıqta 1 pizzaga 5 pint Pepsi tuwrı keledi.
Tutınıwshınıń byudjet shegarası.
Birinshi keste qarıydardıń joqarıda aytıp ótilgen ónimlerden qaysı usıllarda satıp alıwı múmkinligin esaplaytuǵın kombinatsiyalardan biri kórsetilgen. Birinshi keste sonı kórsetedi, eger qarıydar hámme aqshasın pitsaga sarplasa ol 100 dane pitsa satıp alıwı hám qandayda-bir de Pepsi ololmasligi múmkin. Ekinshi qatarda basqasha variant : 90 ta pitsa hám 50 Pepsi, hám taǵı basqa. Hár bir shıǵın summası 1000$ni quraydı. Birinshi keste degi grafik qarıydar tańlawı múmkin bolǵan “jıynaq”larga mısal boladı. vertical sızıq Pepsining muǵdarın o'lchasa, gorizontalı bolsa pitsaning donasini ańlatpalamoqda. Grafikda ush noqat keltirilgen. A noqatda, qarıydar tek 100 dane pitsa aladı, biraq Pepsi almaydı, B noqatda ol pitsa satıp alınǵan zat etpeydi, lekin, 500 dane Pepsi satıp aladı, A hám B noqatlarınıń ortası bolǵan C noqatda iste'milchi hár ekewigayam teń túrde 500 $ den pul jumsawı suwretlengen. Bunda ol 50 ta pitsa hám 250 dane Pepsi tutınıw ete aladı. Joqarıda aytıp ótilgenler kóplegen kombinatsiyalardan ushewi edi, tek. A noqatdanBnuqtagacha bolǵan hár bir variant bizge tuwrı kela aladı. Ǵárejetler sıyımlılıqii dep atalıwshı bul sızıq bizge qarıydardıń qurbi jetetuǵın tutınıw “gruppa”larini kórsetip beredi. Usınıń menen qarıydar satıp alıwı múmkin bolǵan Pepsi hám pitsa muǵdarların kesteler járdeminde úyrenip shıqtıq.
Byudjet sıyımlılıqı iymek sızig'i qarıydardıń bir tovaming basqasına salıstırǵanda satıp alınǵan zat ete alıw múmkinshiligin bahalar proporcionallıǵı arqalı ólshewde isletiledi. A noqattan B noqatqasha vertikal aralıq 500 ishimlik hám gorizontal aralıq 100 dane pitsaga teń. Sonday eken, besew Pepsi bir pitsaga tuwrı kelip atır. (Tiykarınan, byudjet sıyımlılıqii iymek sızig'i tomenlegende, nátiyje oń san shıǵadı. Lekin biz teris belgin chetlab ótiwimiz múmkin.)
Byudjet deficitligi bir ónim bahasınıń basqa bir ónim bahasına salıstırıwlanıwı arqalı payda bolǵan shamalıq bahaǵa teń ekenligin eslab qoling. Pitsa Pepsidan bes ret qımbat, sol sebepli pitsa alıw itimallıǵı Pepsiga qaraǵanda bes ret tómen. Bazar ite'molchiga tómendegishe tańlawdı usınıs ete aladı : bir pitsaga besew Pepsi.
Maqsetimiz qarıydar qanday etip tańlaw ámelge asırıwın úyreniw. Byudjet sıyımlılıqı analizning bir bólegi bolıp tabıladı: bul qarıydardıń tabısına qaray qanday tovarlarǵa qurbi jetiwiniń kombinatsiyasın kórsetedi. Qarıydardıń tańlawı tekǵana onıń finanslıq jaǵdayına, bálki, onıń tańlawına da baylanıslı. Sonday etip, qarıydar tańlawı biziń keying úyreniw obiektimiz boladı.
Keliń endi tańlawdı kemsalıyqalıq sızıǵı arqalı ańlatıwdı kórip shıǵamız. Qarıydardıń tańlawı oǵan Pepsi hám pitsa kombinatsiyalarınan birin tańlaw imkaniyatın beredi. Eger biz oǵan eki túrdegi varianttı kórsetsak, ol ózine sáykesrog'ini tańlaydı. Eger kórsetilgen eki variant oǵan teń maqul bolsa, qarıydar ikkkalasini da birdey qabıl etedi.
Biz házir qarıydardıń byudjet sıyımlılıqın grafik kórinisinde suwretleymiz, sonıń menen birge, onıń tańlawın da grafikda ańlatıwımız múmkin. Bunı kemsalıyqalıq iymek sızıqlarınan paydalanıp ámelge asıramız. Kemsalıyqalıq iymek sızig'i qarıydardı birdey kewilli ete alatuǵın variantlami usınıs etedi. Sol sebepli kemsalıyqalıq iymek sızig'I mudam qarıydardı qaniqtira alatuǵın usınıslar kiritedi.
Ekinshi sızılma qarıydardıń kemsalıyqalıq iymek sızıqlarınan ekewin ózinde sáwlelendirgen. Ist'molchiga A, B hám C kombinatsiyalar birdey maqul túsetuǵın sheshim sebebi olardıń hámmesi derlik birdey. Sonısı anıqki, eger qarıydardıń pitsaga qálewi kamaysa, A noqattan B noqatqasha bolǵan variantlar onı birdey kewilli etiwge ılayıq. Eger pitsaga bolǵan mútajlik taǵı kamaysa, B noqattan C noqatqasha Pepsi tutınıwı taǵı artadı hám taǵı basqa.
Qarıydar tańlawı. Kemsalıyqalıq iymek sızig'i qarıydardıń qálewin bir-birin almastırıwshı tovarlar kompleksi menen de qandira aladı. Bul chekli almastırıw dárejesi (MRS) dep ataladı.
Joqarıdaǵı jaǵdayda chekli almastırıw dárejesinazariyasi boyınsha Pepsining neshesi pitsaning birewi ornın “iyelep alıwı”ni ólshew múmkin. Qarıydardıń kemsalıyqalıq iymek sızig'i dek ózgermeytuǵın bolmaǵanı menen chekli almastırıw dárejesi kemsalıyqalıq iymek sızig'i menen birdey bo'lolmaydi. Qarıydardıń bir tovami basqasınan artıq kóriwi onıń qálewindegi tovarlar muǵdarına hám qarıydardıń jaǵdayına da baylanıslı. Mısalı qarıydardıń pitsa yamasa Pepsi satıp alıwında onıń ash yamasa chanqaganligiga, sonıń menen birge, qansha tutınıw ete alıwına qaraladı.
Qarıydar barlıq kemsalıyqalıq iymek sızig'ilardan birdey qaniqish payda etedi. Biraq ol geyparaların ábzallaw kóriwi de múmkin. Sebebi ol kemrek shıǵımdı, tómenlew ǵárejetti ábzal kóriwi múmkin. 2-shizmada I2 sızıqtıń qálegen noqatınan I1 sızıq jaqsılaw bolıp tabıladı.
Qarıydardıń kemsalıyqalıq iymek sızig'iuning neni basqalarınan ábzal kóriwin kórsetip beredi. Sol sebepli biz biz kemsalıyqalıq iymek sızig'ini eki túrdegi ónimler variantın salıstırıw ushın isletemiz. Mısalı, D noqat A ga qaraǵanda kóbirek paydalıroqligi sebepli jaqsılaw dep qaralsin (anıqlaw etip aytqanda, D variat A ga qaraǵanda eki úles kóp pitsa hám Pepsi usınıs qilsin). Kemsalıyqalıq iymek sızig'i teoriyasına kóre D noqat C noqattan da jaqsılaw sebebi ol C ga qaraǵanda paydalılaw varianttı usınıs etpekte. D noqatnong C ga qaraǵanda Pepsi usınısı kemrek bolıwına qaramay, ol jaǵdayda qarıydardı avzal kóriwge úndewshi pitsalar muǵdarı kópligi bar. Qaysı bir noqattıń paydalıroqligini úyreneturib, biz kemsalıyqalıq iymek sızig'ilarni da óz-ara salıstırıwımız múmkin eken
Byudjet sızıǵı ne. Qarıydar byudjet liniyasi
Bas betda - teoriya tiykarǵı shártlerinen biri qarıydarlıq turpayı. Byudjet sızıǵı ne? Bul múmkinshilikler, qarıydarlardıń tileklerin analiz etiwge járdem beretuǵın grafika. Keling, kontseptsiya, ob'ekt qásiyetleri, sonıń menen birge, tiyisli atamalar hám hádiyseler haqqında tolıqlaw soylesemiz.
Byudjet liniyasi (BL) - tuwrıdan-tuwrı, óz noqatları ajıratılǵan byudjet qarjları tolıq sarplanǵan tovarlar kompleksin kórsetedi. Ol házirgi bahalarda málim bir dáramat ushın satıp alınıwı múmkin bolǵan eń úlken muǵdardaǵı ónimdi kórsetetuǵın y hám x koordinata oqların kesip ótedi.
Sonday etip, B bl málim bir payda hám belgilengen bahada satıp alınǵan hár qanday tavardıń 2 kompleksindegi hár qıylı kombinatsiya
Byudjet liniyalarining qásiyetlerin oyda sawlelendiriw etiń.
1. Olar tek unamsız qıyalıq bar. Blda jaylasqan jeńillikler jıynaqları, sol birdey bahalarǵa iye, keyininen basqa satıp alınǵan zatlardı kemeytiwge alıp keledi. Eskertip ótemiz, eki ózgeriwshiniń oy-órislerin kórsetip beretuǵın qıysıq mudamı unamsız beyimlik túri menen ajralıp turadı.
2. Qarıydardıń paydası úlkenligine qaray jaylasıw. Eger onıń dáramatları oshsa hám bahalar birdey bolsa, byudjet liniyasi aldınǵı tuwrıdan-tuwrı, aldınǵı jóneliske salıstırǵanda ońǵa ótedi. Eger payda ózgermeytuǵın bahalarda tómenlese, B bl shepke, biraq eski sızıqqa parallel túrde.
Sonday etip, qarıydar tabısınıń ózgeriwi BL múyeshiniń ózgeriwine alıp kelmeydi. Tek X hám W dıń koordinata oqları menen onıń kesiwetuǵın jayları.
3. BLning beyimligi koefficiyenti ekonomikalıq pensiya bahasınıń keri belgisi menen qatnası. Keling, bul mulkni túsintiremiz. B bl beyimlik koefficiyenti - bul ónim bahasınıń qatnası, gorizontal túrde, ónim bahası vertikal túrde esaplanǵan ónim bahasına. Sonday etip, bunday beyimliktiń tikligi: p X / p y (ónim x, ónim bahası y).
" Minus" belgisi B bl dıń unamsız qiyaligi haqqında gápiradi (X hám Y-ónimler ushın bahalar mudamı tek unamlı bahalar boladı ). Bul erdan siz UCT kompleksinen qandayda bir zattı satıp alıw ushın birpara zattı satıp alıwdan bas tartıwıńız kerek.
4. Ekonomikalıq ónimlerdiń bahaların ózgertiw BLning ózgeriwine tásir etedi. Bul erda biz tómendegilerdi kóremiz. Eger bir ónimdiń bahası ózgertirilgen bolsa, byudjet liniyasining ózgeriwi hám koordinata daǵı kesiw noqatınan birewiniń jaylasqan jayı.
Biraq eger olar eki ónim ushın basqa bahaǵa aynalǵan bolsa, ol qarıydardıń ulıwma paydası kóleminiń ózgeriwi menen teń boladı. Yaǵnıy, BL bul halda ońǵa yamasa shepke ótiń.
Byudjetti sheklew
Byudjet liniyasi keńlew túsinikler menen baylanıslı. Birinshisi, byudjet sheklewi (anglichan - byudjet shekleniwi). Bulardıń barlıǵı qarıydardı málim bir byudjette satıp alıw múmkin bolǵan jeńillikler kompleksi bolıp tabıladı. Byudjet sheklew nızamı : jalpı dáramat ulıwma tutınıwǵa teń. Payda muǵdarında hár qanday ózgeris menen byudjet júzesi jılısıwı.
Byudjet maydanı
Tómendegi zárúrli qońsılas kontseptsiya byudjet mákanı bolıp tabıladı. Bul qarıydarǵa ámeldegi bolǵan barlıq tańlaw zonası dep ataladı. Grafikada sayalı úshmúyeshlik kórsetilgen. Bir tárepden, ol qarıydardıń byudjet sızıǵın, ekinshisine - X hám W koordinatlarining o'qi sheklenedi.
Kemsalıyqalıq qıysıq (kemsalıyqalıq qıysıq) - bul bir jup ekonomikalıq paydanıń hár qıylı kombinatsiyası insan ushın zárúr. Bunday grafiklar járdeminde qarıydardıń teń salmaqlılıqın kórsetiwińiz múmkin - ulıwma paydanı maksimal dárejede asırıw, onıń belgilengen tabısın qandırıwdan qaniqish.
Iymek sızıqlar - keń qollanılatuǵın neoklassik mektep quralları. Atap aytqanda, olar tańlaw mashqalası menen baylanıslı mikroekonomikalıq jaǵdaylardı izertlewde qollanıladı.
Iymek sızıqlar hám byudjet sızıǵı
Bul túsinikler qanday baylanıslı? Qıysıq kemsalıyqalıq adam satıp alıwdı qálegenligin kórsetedi. hám ol satıp alıwı múmkin. Birgelikte olar sorawǵa juwap berediler: " Qanday etip sheklengen payda menen satıp alınǵan zattan eń úlken qanaatlanıwshılıqtı támiyinleydi? "
Sonday etip, KB hám B B bl eki ónimdi sheklengen byudjet kólemi menen satıp alıp atırǵanda olar tárepinen satıp alınǵan paydalılıqtı maksimal dárejede asıradı. Bul erdan tutınıw tovarları maqul túsetuǵın kombinatı talapların anıqlawıńız múmkin. Olardıń ekewi bar:
Byudjet liniyasining iymek sızig'idagi jeńillikler kompleksin tabıw.
Eń ábzal kombinatsiyanıń qarıydarsın támiyinlew. Sonday etip, byudjet liniyasi tapsırıwǵa járdem beredi, bunda belgilengen byudjet menen óz-ara munasábetler eki qıylı ekonomikalıq pensiyalardı satıp alıwıńız múmkin. Bul keste kóbinese kemsalıyqalıq qıysıq hám basqa qońsılas hádiyseler menen analiz etiledi.
Byudjetti sheklew - bul qarıydar tárepinen qarıydar tárepinen satıp alınıwı múmkin bolǵan barlıq kombinatlardı kórsetedi, bul dáramat hám bul bahalar.
Byudjettiń sheklew teńligi tómendegishe: i \u003 d p x-x + p ya. Byudjettiń shekleniwi júdá ápiwayı mániske iye: qarıydardıń tabısı X hám Y ni satıp alıw ǵárejetleri muǵdarına teń bolıp tabıladı. Byudjet liniyasi (byudjetti sheklew liniyasi) - bul tuwrı noqat, onıń balları ónim jıynaqların, qarıydardıń tabısı tolıq sarplanganligini kórsetedi.
Byudjet liniyasining qiyaligi x byudjet sızıǵında x teńlemede x ga teń. Bul beyimliktiń ekonomikalıq mánisi tovarlardıń alternativ ma`nisin ólshewden ibarat, bul halda X ónimleriniń bir birliginiń ma`nisin y.
Tutınıw tovarlarınıń maqul túsetuǵın kompleksi byudjet sızıǵında bolıwı hám qarıydardı eń ábzal kórgen kombinatsiyanı támiyinlewi kerek. Byudjettiń shekleniwi hám kartaların birlestiriw, A (2. 10 -súwret) ga eriwiladigan qarıydardıń teń salmaqlılıqın belgilew imkaniyatın beredi, bul erda Byudjet sheklewi kemsalıyqalıq sızıǵı 0 ge tiyisli.
B noqatları b hám byudjet sızıǵınıń shawqımlı hám kemsalıyqalıq iymek sızig'i ol 1 teń salmaqlılıq bolıwı múmkin emes, sebebi Bezoverlik iymek sızig'idagi noqatlar kemsalıyqalıq iymek sızig'iga qaraǵanda kem muǵdar kümülment programmasına iye. Kemsalıyqalıq iymek sızıqları. Ol 3, eger olar úlken muǵdardaǵı kommunal járdemge iye bolsalar da, biraq byudjet sheklewinen sırtda ótirik sóylesedi.
Byudjet sızıǵınıń hám etagida hám iymek sızıqları tuwrı keledi. Byudjet sızıǵınıń qiyaligi teń bolıp tabıladı. Kemsalıyqalıq qıysıq iymeyiwi teń bolıp tabıladı. Bul jaǵday tómendegishe aytılıwı múmkin: bul bahalarda qarıydar bul ónimdi basqalarǵa almastırıwǵa bolǵan munasábetti basqalarǵa almastırıwǵa ılayıq bolǵan basqalarǵa birdey ónimdi almastırıwǵa ılayıq.
|
| |
