Plazma ile Sterilizasyon: G›da ve t›p alan›nda
kullan›lan malzemelerin içerdikleri mikroplardan
ar›nd›r›laca¤› sterilizasyon ifllemlerini
plazma orta-
m›nda gerçeklefltirecek yeni sistemler gelifltirilmifl
durumda. Standart sterilizasyon ifllemleri örne¤in,
“›s› ile sterilizasyon” ve “radyasyon” ile sterilizas-
yon ço¤u malzemenin yap›s›n› bozuyor. Oysa ki
plazma teknolojisi çok çeflitli yüzeyler üzerindeki
bakterileri birkaç saniyeden dakikaya kadar uzaya-
bilen çok k›sa sürelerde öldürebiliyor. Ayr›ca baz›
plazma sistemleri virüsleri, mantarlar› ve sporlar›n›
dahi yok edebiliyor. Sterilizasyon amaçl› plazmala-
r›n en önemli özelli¤i de vakumda de¤il atmosferik
bas›nçta çal›flmalar›.
Plazma ile Ayd›nlanma: ‹nsan-yap›m› plazma-
lar›n en yayg›n kullan›m› lambalarda ayd›nlatma
amaçl› kullan›m. Plazma-temelli ›fl›k kaynaklar›n›n
iki türü var, floresan lambalar ve yüksek-fliddetli ark
lambalar. Floresan lambalar daha çok evlerimizde
ve endüstride kullan›l›rken, ark lambalar genellikle
endüstride ve güvenlik amaçl› olarak binalar›n d›fl›n-
da ve halka aç›k alanlarda kullan›l›yor. Yüksek-flid-
detli ark lambalarda gördü¤ümüz ›fl›k do¤rudan
plazman›n verdi¤i ›fl›k. Ayr›ca plazma ortam›na ek-
lenen kimyasal elementler ile ›fl›k özellikleri kontrol
edilebiliyor. Floresan lambalarda ise lamban›n iç ci-
dalar›nda beyaz renkli fosfor kaplama mevcut. Dola-
y›s›yla bizim gördü¤ümüz renk bu kaplaman›n ren-
gi. Fosfor kaplama kald›r›l›rsa içerideki plazman›n
mavi-mor rengini görebiliriz.
Plazma ve Çevre: Plazma-temelli sistemlerin
yayd›¤› UV ve X-›fl›nlar›
radyasyonu veya elektron
demetleri çok say›da çevre uygulamas›nda kullan›l-
makta. Bunlardan belki de en önemlisi su saflaflt›r-
ma sistemleri. Yo¤un UV ›fl›mas› mikroorganizma-
lar›n DNA’s›n› etkisiz hale getirerek su içerisinde
ço¤almalar›n› engelliyor. Yaklafl›k 12 saniye süren
bu ifllem sonucunda suyun tad ve kokusunda her-
hangi bir de¤iflim olmamakta. Tekni¤in kullan›m›
kolay ve maliyeti düflük. Ayr›ca, plazma-temelli UV
su saflaflt›rma sistemleri, suyu kaynatmaya naza-
ran 20.000 kat daha az enerji harc›yor.
Mikrodalga kaynakl› plazma, kirlili¤in saptan-
mas›nda kullan›l›yor. Elektron-demetiyle oluflturu-
lan plazma reaktörleri ise tehlikeli kimyasal at›kla-
r›n giderilmesinde etkin.
Plazma ile Enerji Üretimi: Dünyan›n nüfus art›-
fl›na paralel olarak enerji ihtiyac› da her geçen gün
art›yor. Gelecekteki enerji ihtiyac›n› karfl›lamak
için yeni ve uzun-süreli kullan›labilecek kaynaklar
aran›yor.
Güneflin yayd›¤› enerji, atomlar›n birleflmesi so-
nucu gerçekleflen füzyon prosesi ile üretiliyor. Füz-
yonun oluflumu için en uygun ortam y›ld›zlar. Arafl-
t›rmac›lar bu tür koflullar› dünyada da yarat›p füz-
yonu gerçeklefltirmeye çal›fl›yorlar. Füzyonda çok
hafif elementler, genellikle hidrojen izotoplar› çar-
p›fl›r ve nükleer reaksiyon sonucunda daha kararl›
helyum çekirde¤i ve di¤er yan ürünler oluflur. Net
kütle kayb›, Einstein’›n meflhur eflitli¤iyle
verilen
serbest enerjiye dönüflür. Konuyla ilgili çal›flmalar
Princeton ve Rochester Üniversiteleri baflta olmak
üzere dünyan›n önde gelen araflt›rma merkezlerin-
de yürütülmekte.
Prof. Dr. Menemfle Gümüflderelio¤lu
Arfl. Gör. Hilal Türko¤lu
Hacettepe Üniversitesi Kimya Mühendisli¤i ve
Biyomühendislik Anabilim Dallar›, Ankara
Kaynaklar
Gümüflderelio¤lu, M., “Polimer” ders notlar›, HÜ, 2003.
Oehr, C., “Plasma Surface Modification of Polymers for Biomedical Use”,
Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B:
Beam Interactions with Materials and Atoms, 2003.
http://images.google.com.tr/imgres?imgurl=solar.physics.montana.edu
antwrp.gsfc.nasa.gov/ apod/ap000524.html
www.ellisonsurfacetech.com/ Processes.htm
90
May›s 2003
B‹L‹M
ve
TEKN‹K
Plazma Teknolojisi
