O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI
RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi
Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti
Pedagogika Psixologiya Fanidan:
2-Topshiriq ishi
Guruh:
PED006-1
Bajardi: Baxtiyorov Abbos
Tekshirdi:
Yusupova Zamira
Topshirish muddati:
24-03-2024
Topshiriq savollari:
1. Psixika va ongning rivojlanishini tahlil qilish (Venn diagrammasi,
Bumerang usullari asosida)
2. Sezgi turlari va uning psixofiziologik asoslari.
3. Diqqatni diagnostika qilish metodlari.(P’eron - Ruzer metodikasi, Shult
jadvali)
Javoblar:
1. Psixikaning odamga xos bo‘lgan oliy darajasini ong tashkil etadi.
Ong psixikaning oliy, uni yaxlit bir xolga keltiruvchi shakli bo‘lib,
kishining mehnat faoliyatida, boshqalar bilan (til yordamida) doimiy
muloqot qilish jarayonida shakllanishining ijtimoiy-tarixiy shart-
sharoitlari natijasi hisoblanadi. Shu ma‘noda ong «ijtimoiy mahsul»
bo‘lib anglangan borliqdan bo‘lak boshqa narsa emasdir. Ongning
strukturasi, ya‘ni tarkibining muhim psixologik ta‘rifi qanday? Uning
birinchi ta‟rifi nomining o‘zidayoq berilgan bo‘lib, ong deganidir.
Kishining ongi bizning tevarak-atrofimizni qurshab turgan olam
haqidagi bilimlar majmuasidan tarkib topdi. Ongning yashash usuli va
ong u nimaningdir borligi bilimdir. Shunday qilib ongning strukturasiga
muhim bilish jarayonlari kiradiki ular yordamida odam o‘zbilimlarini
doimo boyitib boradi. Bu jarayonlar qatoriga sezgilar va idrokni,
xotirani hayol va tafakkurni o‘tkazuvchi qo‘zg‘atuvchilarning bevosita
aks etishi natijasida ongda borliqning o‘sha momentda kishi tasavvurida
hosil bo‘lgan hissiy manzarasi gavdalanadi. Xotira ongda o‘tmish
obrazlarini qaytadan gavdalantirsa, hayol ehtiyoj ob‘yekti bo‘lgan, ammo
hozirgi paytda yo‘q narsaning obraz modelini hosil qiladi. Tafakkur
umumlashgan bilimlardan foydalanish yo‘li bilan masalaning hal 18
etilishini ta‘minlaydi. Aytib o‘tilgan psixik bilish jarayonlaridan
istalgan birning batamom barbod bo‘lishi u yoqda tursin, buzilishi yo
izdan chiqishi ham ongning barbod bo‘lishiga olib keladi. Ongning
ikkinchi tarifi-unda subyekt bilan obyekt o‘rtasida fanni farqlanishining
o‘z ifodasini topishi, ya‘ni odam «men» degan tushuncha bilan «men
emas» degan tushunchaga nima tegishli ekanini aniq biladi. Tirik
organizmlar dunyosi tarixida birinchi bo‘lib undan ajralib chiqqan va
o‘zini atrofmuhitga qarama-qarshi qo‘ygan inson o‘z ongida ushbu
qarama-qarshilik va tofovutni saqlab kelmoqda. Jonli mavjudotlar ichida
uning o‘zigina bilishga, ya‘ni psixik faoliyatni o‘zini tadqiq etishga
yo‘naltirishga qodirdir. Odam o‘z xatti- xarakatlarini va umuman
o‘zini o‘zi ongli ravishda baholaydi. «Men»ning emas
«men emas» dan ajratilishi-har bir kishi bolalaigida boshdan
kechiradigan yo‘l bo‘lib, uning o‘zini o‘zi anglashi jarayonida yuz
beradi. Ongning uchinchi ta‟rifi- odamning maqsadni ko‘zlovchi
faoliyatini ta‘minlashdir. Faoliyatning maqsadlarini yaratish ongning
funksiyasi kiradi. Bunda faoliyat motivlari yuzaga keladi va chamalab
chiqiladi, irodaviy qarorlar qabul qilinadi, xarakatlarni bajarishning
qanday borishi hisobga olinadi, unga tegishli tuzatishlar kiritiladi va
x.z. «Kishi tabiat tomonidan berilgan narsalar bilan birga o‘zining ongli
maqsadini ham amalga oshiradi, bu maqsad qonun sifatida, kishining ish
usulini va bu ishning xarakterini belgilab beradi va kishi o‘z irodasini ana
shu maqsadga bo‘ysundirishi lozim»;-deb ta‘kidlagan edi. Maqsadni
ko‘zlovchi faoliyatning amalga oshirilishida, uning muvofiqlashtirilishida
va yo‘nalishida kasallik oqibatida yoki biron-bir boshqa sabablarga ko‘ra
har qanday buzilishning yuz berishini ongning buzulganligi deb qaramoq
kerak. Nihoyat ongning to‟rtinchi ta‟rifi-uning tarkibiga muayyan
munosabatning kirganligidir. Ya‘ni «Mening o‘z muhitimga bo‘lgan
munosabatim mening ongimdir». Kishi ongiga muqarrar ravishda his-
tuyg‘ular olami kirib keladi. Undamurakab ob‘yektiv va eng avvalo
odamning o‘zi ham jalb etilgan ijtimoiy munosabatlar o‘z aksini topadi.
Bu o‘rinda ham boshqa ko‘pgina hollarda bo‘lgani kabi patalogiya
normal ongning mohiyatini yaxshiroq anglab olishga yordam beradi.
Ayrim ruhiy kasalliklarga chalinganda ongning buzilganligi aynan his-
tuyg‘ular va munosabatlar sohasidagi buzilish bilan belgilanadi: bemor
bunga qadar behad sevgan onasini suymaydigan bo‘lib qoladi, yaqin
kishilari to‘g‘risida zarda bilan gapiradi va xakozo.
|
