Veb-xosting xizmati tariflari2

Download 12,23 Mb.
bet	42/166
Sana	14.05.2024
Hajmi	12,23 Mb.
	#232404

1 ... 38 39 40 41 42 43 44 45 ... 166

Bog'liq
152371477 (3)

Veb-xosting xizmati tariflari²
UZINFOCOM kompyuter va axborot texnologiyalarini rivojlantirish hamda joriy etish Markazi yuridik va jismoniy shaxslarga quyidagi tarig’lar bo’yicha veb-xosting xizmatini ko’rsatadi:
Domen olish
Asosiy tushunchalar.
Domen - nomli mezon bo’yicha ajratilgan va uni qo’llab-quvvatlash uchun javob beradigan tashkilotga egalik qilish uchun taqdim etilgan Internet tarmog’ining qismi;
«UZ» domeni - Uzbekistan Respublikasining mamlakat kodini ifodalovchi, maxsus vakolatli tashkilot tomonidan boshqariladigan va muvofiklashtiriladigan hamda Uzbekistan Respublikasining yurisdikstiyasi ostidagi yuqori daraja domeni, shu
jumladan, keyingi darajalarning domen nomlari;
Domen nomi - nomlarning domen tizimiga muvfik kompyuter tarmog’i uzeliga biriktirilgan noyob belgili nom.
Domen (uz navbatida xostingni ham) olish uchun [15] ActiveCloud kompaniyasi orqali amalga oshirishni tavsiya qilamiz.
Domenni ro’yhatdan o’tkazish (xosting) olish shartlarini [15] sayti orqali barcha ma’lumotlarni olishingiz mumkin.

Ta’limdaerkinvaochiqkodlidasturiyta’minotlartaqlili-lms tizimlariningasosiyfunksiyalari³lms tizimlariningasosiyfunksiyalari
LMS/LCMS tizimlarielektronta’limni (masofaviyta’limjarayonini)tashkiletishningasosiyfunksiyalarinio'zichigaoladi. Bundayfunksiyalargao’quvchilarning(o’qituvchilarning, kursyaratuvchipedagoglarnivaboshqaroldagilarni) ro’yhatgaolishi, foydalanuvchilarnio’quvkurslardanchetlashtirish, o’quvchilarningmustaqilta’limolishmuhitiniyaratish, o’quvchivao’qituvchilarningo’zaroindividualyokiguruhbo’libhamkorlikdaishlashini (Web2 elementlariniishlatishorqali) tashkiletish, guruhlaryaratishvaularniboshqarish, oraliq, joriyvayakuniynazoratlarnitashkillashtirishvaelektronnazoratturlariniyaratish (elektronnazoratturlarigayopiqturdagitest, ochiqturdaginazorat, mosliknitopishgaoid, ketma-ketliknitug’rijoylashtirish, bo’shqoldirilganjoynito'ldirishvaboshqaturlarikiradi), har-xilturdagiijtimoiy so’rovlartashkillashtirish, o’quvchilarningbilimdarajasinimonitoringqilish, sertifikatlar (diplomlar) berishimkoniyati, elektronaxborotresurslarini (elektronkutubxonalar) tashkillashtirish, elektrono’quvresurslarinieksport/importqilishimkoniyatlari, tizimfoydalanuvchilarining (o’quvchilar, o’qituvchilar(tyutorlar), kursyaratuvchipedagoglarning) tizimgaqachon, qanchavaqtdavomidao’quvkontentlarbilantanishganligi, qaysi IP adresorqalikirganligini (buesaqaysidavlatdantizimgakirganliginianiqlashgayordamberadi), brauzervaqaysioperastiontizimorqalikirganligi, tizimdamavjudfoydalanuvchilarningaktivliginimaxsusgrafiklarorqalimonitoringqilishimkoniyati, o’qituvchi(tyutor) (yokielektronkursyaratuvchipedagoglar) tomonidanelektrono’quvresurslarniyaratishi, Authoring toolslarda SCORM, TinCan yokiboshqa standartlarasosidayaratilganelektrono’quvresurslariniyuklashi, o’quvchilarningboshqao’quvchilar/o’qituvchilarbilan (Chat, Forum, videokonferensiya, umumiyelektrondoskalaryokitizimningichki/tashkixabarlaralmashishmoduliorqali)muloqotinitashkillashtirish, o’quvjarayonidabo’ladiganyangiliklarnibarchafoydalanuvchilargaommaviyxabaryuboribturuvchimodullarningmavjudligi, iqtisodiyvamarketinggaoidoperastiyalarniboshqarishvaboshqaimkoniyatlarni sanabo’tishmumkin.
LMS tizimlariningtahlili⁴
Quyidamasofaviyta’limjarayoninitashkillashtirishimkoniyatiniberuvchierkinvaochiqkodli LMS dasturiymajmualarningnomlarivaularningasosiyimkoniyatlaribo’yichama’lumotlarnibayonqilamiz.
Atutor-Ochiqkodli, vebmuhitidata’limjarayoniniboshqaruvchi LMS tizimihisoblanadi.Tizimdamavjudo’qitishmodullari: Forums, Materials, Messenger, Chat, Exercises, Group work, Student tracking vaboshqamodullarimavjud.Tizimbirnechta standartlarniqo’llabquvvatlaganligi sababli, internetorqalijismoniynuqsongaegabo’lgano’quvchi-talabalartizimorqalio’quvresurslardanfoydalanishlarimumkin. Xususanko’ziojiztalabalarmaxsusvebilovalarorqalitizimgabog’langanholdao’quvkontentdagi so’zlarniaudioformatdao’tkazganholdatinglashimumkin.O’quvmoduliniyozishvaqtida Atutor dasturiymajmuasiningbarqarorversiyasi 2.1.1. Tizimningshaxsiy saytida 20 danortiqharxilmodullarmavjud.Tizimqo’llabquvvatlaydigan standartlar sonianchabo’libbuboshqa LMS tizimlardanfarqihamaynanshuxususiyatidadir. Tizimningrasmiyinternetmanzili:INr://a1i1og.sa/a1i1og/.
Claroline - Erkinvaochiqkodli, masofaviyo’quvkurslarnitashkillashtirishimkoniyatiniberuvchi Webgaorientastiyalangandasuriymajmuahisoblanadi. Tizim Luvenadagi (Belgiya) katolik universitetining pedagogika va multimedia institutida yaratilgan. Dasturiy majmuadan foydalanish GNU (General Public License)asosida amalga oshiriladi ya’ni bepul foydalanish mumkin. Tizim ishlashi uchun serverda
PHP/MySQL/Apache larni o’rnatilishi talab qilinadi. Windows 98 va NT, Mandrake Linux8.1 muhitiga o’rnatilgan EasyPHP tizimda tizim testdan o’tkazilgan. Claroline dasturiy majmuasidan 80dan ortiq davlatlarda foydalanishadi va 30 dan ortiq tillarga (dastur interfeysi) tarjima qilingan[6]. Tizim 2000 dan ortiq talabalarni bir vaqtning o’zida qabul qilishi mumkin. Claroline dasturiy majmuasi masofaviy ta’lim jarayonini tashkillashtirish uchun talab qilinadigan barcha talablarga javob beradi xususan, foydalanuvchilarni ro’yhatdan o’tkazish, tizimda foydalanuvchilarning (fan o’qituvchisi, o’quvchi va mexmon) rollarini administrator tomonidan belgilashi, o’quv kurslarni yaratish, ularning tarkibini tahrirlash, talabalar bilimini nazorat qilish, monitoring olib borish, nazorat natijalarini tahlil qilish, tizim ichida foydalanuvchilar o’rtasida kommunikastiya elementlaridan (chat, forum, qisqa xabarlar jo’natish modullaridan) foydalanish va boshqarish imkoniyatini beradi. Tizimda boshqa LMSlar singari quyidagi ko’rsatilgan o’qitish modullari mavjud: Forums, Materials, Messenger, Chat, Exercises, Group work , Student tracking, Kalendar, Vikiva boshqa modullari mavjud.Boshqa LMS lar singari IMS va SCORM standartlarni qo’llab quvvatlaydi. Claroline dasturiy majmuasining imkoniyatlaridan demonstrastiya rejimida foydalanib ko’rish mumkin, buning uchun http://demo.claroline.net/ xavolasiga murojat qilib, tizimga har xil rollarda (administrator, fan o’qituvchisi, o’quvchi) kirib tizimning imkoniyatlari bilan tanishib chiqishi mumkin.
O’quv modulini yozish vaqtida tizimning barkaror versiyasi Claroline
Tizimning rasmiy internet manzili:http://www.claroline.net
Dokeos - Clarolinening 1.4.2 versiyasidan ajralib chiqqan yangi dasturiy majmua hisoblanadi.
Dokeos Claroline platformasini ishlab chiqqan dastlabki ishchi guruhning bir necha a’zolarining ish mahsuli bo’lib, ular ta’lim muassasalari uchun yaratilgan Clarolinedan farqli ravishda davlat korxonalarining ishchi xodimlariga moslashtirishni maqsad qilishdi va amalga oshirishdi.
Dokeos dasturiy majmuasining rasmiy Web saytiga tashrif buyursangiz, u yerda dasturning 2 ta versiyasini kuchirib olishni taklif qilinadi: Dokeos FREE

bepul va Dokeos PRO - bepul bo’lmagan, qo’shimcha modullari mavjud bo’lgan dastur paketi taklif etiladi. Lekin Dokeos FREE versiyasi bizning fikrimizga ko’ra, ta’lim jarayonini tashkillashtirish uchun kerak bo’ladigan barcha o’quv modullari mavjud.

Tizimning imkoniyatlarini va unda mavjud o’quv elementlarni quyida ko’rsatilgan aql xaritasi orqali ko’rish mumkin. Rasmdan ko’rinib turganidek, tizimda mavjud o’qitish modullarini ta’lim muassasalarida ham foydalanish mumkin. Hozirgi vaqtda LMS larining ko’pchiligi ijtimoiy tarmoqlardagi mavjud G’oya asosida o’zlarining ishchi muhitlarini shunday tarmoqlarga moslashtirmoqda. Shunga ko’ra, bu tizimda ham ijtimoiy tarmoq elementlari keng kiritilgan. Yuqorida keltirilgan LMS tizimlari singari Dokeos dasturiy majmuasi ham SCORM standartini qo’llab quvvatlaydi. Bu esa bu standartni qo’llab quvvatlaydigan boshqa LMS tizimlariga o’quv kurslarini eksport/import qilish imkoniyatini beradi. Dokeos dasturiy majmuasi o’quv modulini yozish vaqtidagi oxirgi barqaror versiyasi Dokeos 2.2 RC2.
Tizimning rasmiy internet manzili:http://www.dokeos.com
LAMSIMS Learning Designstandarti asosida 2003-yilda yaratilgan. JAVA dasturlash tilida yozilgan. Kross-platformali, 32 tilga dastur interfeysi tarjima qilingan va GPLv2asosida bepul foydalanish mumkin. LAMS dasturiy majmuasi boshqa LMS lardan farqi shundaki, o’qituvchilarga o’quv jarayonini strukturalashda vizual vositalardan foydalanish imkoniyatini beradi, bu vositalar o’quv jarayonida o’quv resurslarini (elektron o’quv resurslarni, chat, surovnomalar, topshiriqlar) va nazorat turlarini qanday ketma-ketlikda bo’lishligini vizualko’rinishini ta’minlaydi. Bunda o’qituvchi sichqoncha orqali bu ketma-ketliklarni hech qanday kiyinchiliksiz joylarini o’zgartirishi mumkin bo’ladi.
LAMS - elektron o’quv resursini vizual ravishda o’quv kontentlarni o’zgartirish boshqarish va yaratishdagi imkoniyatlarining mavjudligi sababli, yangi revolyustion ilova hisoblanadi. U o’qituvchiga o’quv kontentini yaratishda intuitiv tushunarli interfeys taqdim qiladi. Bu interfeys o’z ichiga har-xil individual vazifalar, guruhli o’qitishda frontal vazifalarni berishini o’z ichiga oladi. O’quv modulini yozish vaqtidagi tizimning barqaror versiyasi 2.4.
Tizimning rasmiy internet manzili:http://lamsfoundation.org/
Moodle - Web muhitida o’qitish va on-line rejimdagi darslarni tashkil qiluvchi vebga yo’naltirilgan dasturiy majmua hisoblanadi.
Moodle -inglizcha so’zlarning abbreviaturasi bo’lib Modular Object Oriented DynamicLearning Environment -modulli ob’ektga yo’naltirilgan dinamik o’qitish muhiti (MOYDUM). Tizimda mavjud o’qitish modullari: Forums, Materials, Messenger, Chat, Exercises, Group work , Student tracking va ancha ko’p bo’lgan boshqa modullari mavjud.Boshqa LMS lar singari IMS, SCORM va boshqa standartlarni qo’llab quvvatlaydi.Tahlillar shuni ko’rsatadiki, boshqa LMS tizimlarga qaraganda eng ko’p qo’shimcha plagin va modullari mavjud bo’lgan dasturiy majmua aynan, Moodle dasturiy majmuasi hisoblanadi.
Hozirgi vaqtda dunyoning ko’p davlatlarining o’quv muassasalarida masofaviy ta’lim jarayonini aynan Moodle dasturiy majmuasidan foydalangan holda tashkillashtirilmokda.

Shuningdek, O'zbekistondagiko’plabta’limmuassaslaridaaynanvirtualta’limmuhiti sifatidaaynan Moodle dasturiymajmuasifoydalanibkelinmokda.
Xususan, Toshkentaxborottexnologiyalariuniversitetiningvirtualta’limmuhiti - etuit.uz, TATUfizikakafedrasi m.estudy.uz (buerda Moodle tizimigaqo’shimchaplaginyaratilganbo’lib, buplagino’quvkontentlarnimaxsusalgortitmasosidao’quvchiningboshlang’ichvajoriybilimdarajasidankelibchiqqanholdao’quvchiningshaxsiyo’quvtraektoriyasinishakllantiribberishimkoniyatigaega), O’zbekistonMilliyuniversitetining"Ochiqo’quv-axborotmarkazida", Xalkta’limvazirligiqoshidagi "Multimediaumumta’limdasturlarinirivojlantirishmarkazi"- http://moodle.uzedu.uz/, ToshkentTurinPolitexnikauniversitetida - moodle.polito.uz vaboshqamuassasalardakengfoydalanibkelinmoqda.
Ochiqkodli Moodle dasturiymajmuasio’quvjarayoniniboshqaruvchi Web gayunaltirilganmaxsustizimbo’lib, internettarmog'idafoydalanishgamo’ljallanilgan. Tizimniyaratishdaochiqkodlidasturiyta’minotlardanfoydalanilgan. Uniishlatishuchunma’lumotlaromboriniboshqarishdasturi ( MySQL yoki PostgreSQL), PHP prostessori, Web xizmatidastur (Apache yoki IIS) lari sozlangan serverzarur. Operstion tizim sifatida ixtiyoriy keng tarkalgan tizimlardan biridan foydalanish mumkin (Windows, Linuh Mac OS H Novwll Netware). O’quv moduli yozilayotgan vaqtda tizimning barqaror versiyasi moodle 2.8.
Tizimning rasmiy internet manzili:http://www.moodle.org
eFront - dasturiy majmua Unih Linuh FreeBSD, Windows, Mac OS H Netware va boshqa RNRni qo’llab quvvatlovchi operastion tizimlarda ishlaydi. Ma’lumotlar bazasi sifatida MySQL va PostgreSQL lardan foydalanish mumkin. Boshqa LMS lar singariIMS va SCORM standartlarni qo’llab quvvatlaydi.Tizim 30dan ortiq tilga tarjima qilingan shu qatorida o’zbek tilidagi tarjimasi ham mavjud. Agar saytga kirsangiz sizga eFront ning bir nechta versiyasidan foydalanish taklif etiladi, bular Editions, Enterprise, Educational va Opensourcelar. (Bular bir biridan nimasi bilan farq qilishini to’liq bilmoqchi bo’lsangiz quyida ko’rsatilgan xavolaga murojjat etishingiz mumkin http://www.efrontlearning.net/functionality-matrix.) Bulardan faqat oxirgisini (Open-source) foydalanish bepul hisoblanib qolganlaridan foydalanmoqchi bo’lsangiz ma’lum qo’shimcha pul evaziga sotib olishingiz mumkin bo’ladi. LekineFront dasturiy majmuasining Opensource versiyasi masofaviy ta’lim jarayonini tashkillashtirishingiz uchun yetarli hisoblanadi.
O’quv moduli yozilayotgan vaqtdagi barqaror versiyasiChamilo- Ochiq kodli masofaviy ta’lim jarayonini tashkillashtirish imkoniyatini beruvchi Webga orientastiyalangan dasturiy majmua hisoblanadi. Chamilo loyihasi 18 yanvar 2010 yildan boshlab rivojlanib kelmokda. O’quv moduli yozilayotgan vaqtda Chamilo dasturiy majmuasining barqarorversiyasi 1.9.6. Boshqa LMS lar singariIMS (IMS Content Packaging, IMS QTI) va SCORM standartlarini qo’llab quvvatlaydi. Tizim kross-platformali hisoblanib, barcha operastion tizimlarda ishlaydi. GPLv3 listenziyasi asosida ish yuritadi. Tizimning rasmiy saytida keltirilgan ma’lumotga ko’ra hozirda 250 000 dan ortiq talaba bu tizim orqali ta’lim olib kelishmokda.https://campus.chamilo.org/index.php?language=russianxavolasi orqali tizimning imkoniyatlarini real ravishda administrator, o’qituvchi(tyutor) va o’quvchi rollarida bo’lib, tanishib chikish mumkin. Masofaviy o’quv jarayonini bu tizim orqali xech qanday qiyinchiliksiz tashkillashtirish mumkin. Tizimdan davlat tashkilotlari o’zlarining ishchi xodimlarini attestastiyadan o’tkazishda ham foydalanishlari mumkin.Tizimning rasmiy internet manzili:https://chamilo.org
ILIAS. Bu tizim ham erkin vaochiq kodli masofaviy ta’lim jarayonini boshqaruvchi LMS tizimi hisoblanadi. Dasturiy majmua 1998 yildan va hozirgi vaqtgacha rivojlanib kelinmokda. Boshqa tizimlarda mavjud bo’lgan o’qitish modullari bu tizimda ham bor: Forums, Materials, Messenger, Chat, Exercises, Student tracking, Kalendar, Glossari, Viki va boshqa modullari mavjud. O’quv modulini yozish vaqtida ILIAS dasturiy majmua ining barqaror versiyasi 4.3.4. Tizim Apache, PHP, MySQL, XML larga asoslangan. SCORM standartiga to’liq javob beradi. Tizimning boshqa tizimlarga nisbatan avfzal tomonlaridan biri elektron nazorat turlarining yaxshi yo’lga qo’yilganidadir. Quyida ko’rsatilgan electron nazorat turlarini o’z ichiga oladi: single choice, multiple choice,matching, fill-in-the-blanks, hot spots, flash, java applet vaboshk. O’quvchilarning olgan natijalarini tahlil qilish va sertifikatlash imkoniyati ham mavjud. Tizimning rasmiy internet manzili:http://www.ilias.de
Open Elms -erkin va ochiq kodli navbatdagi masofaviy ta’lim jarayonini tashkillashtirish imkoniyatini beradi tizim bo’lib, GNU GPL listenziyasi asosida foydalanuvchilarga foydalanishlari uchun tarqatiladi. Tizimning o’zi erkin va ochiq kodli bo’lganli boyis ham, dasturiy majmuani yaratishda ochiq kodli dasturiy ta’minotlardan foydalanilgan. Uni ishlatish uchun ma’lumotlar omborini boshqarish dasturi ( MySQL yoki PostgreSQL), PHP prostessori, Web xizmati dastur (Apache yoki IIS) lari sozlangan server zarur. Operstion tizim sifatida ixtiyoriy keng tarqalgan tizimlardan biridan foydalanish mumkin (Windows, Linuh Mac OS H Novwll Netware).
Tizimning rasmiy internet manzili:http://www.openelms.org/
Sakai - dunyoning ko’pgina ta’lim muassalarida keng foydalanib kelinayotgan navbatdagi ochiq kodli GNU GPL litsenziyasi asosida erkin tarqatiluvchi dasturiy majmua hisoblanadi.Boshqa LMS tizimlaridan farqi shundaki tizim to’liq Java tilida yozilgan. Shu sabali tizim kross-platformali hisoblanadi. Sakai dastur majmuasining o’zining ma’lumotlar ombori mavjud bo’lib, agar foydalanuvchilar soni kam bo’lsa tizimning ichki ma’lumotlar omboridan foydalanish mumkin, agar foydalanuvchilar soni ko’p bo’lsa, u xolda MySQL yoki Oracle ma’lumotlar omborida ishlashi mumkin.O’quv moduli yozilayotgan vaqtda tizimning barqaror versiya Sakai 2.9.2.
Sakai dastur majmuasida ta’lim jarayonini boshqarish imkoniyatini beruvchi quyidagi umumiy modullari mavjud:

Announcements (E’lonlar)- tizim foydalanuvchilariga tegishli e’lonlarni yetkazish uchun xizmat qiladi;
Drop Box (Fayllar almashinuvi)- talabalar/o’qituvchilar va o’qituvchilar/talabalar o’rtasida (shaxsiy) hujjatlar almashinuvini ta’minlashga xizmat qiladi;
Email Archive (Elektron pochta arxivi)-bu modul orqali tizimdagi foydalanuvchilarning pochta xabarlari tizimning arxiv pochtasida saqlanadi;
Resources (Resurslar)- tizim ichidagi foydalanuvchilar o’zlarining o’quv resurslarini saqlashlari va ularni jamoagae’lon qilish imkoniyati;
Chat Room - on line ravishda tizim ichidagi foydalanuvchilar o’rtasida aloqani o’rnatish muhiti;
Forums (Forum)- biror bir mavzu bo’yicha diskustiya mavzularni ochish mumkin. On-line muloqotdagi chatdan farqli ravishda bu modul orqali offline ravishda muammoli vaziyatlarni tahlil qilish mumkin;
Message Center ( Xabarlar markazi)- tizim foydalanuvchilari o’rtasida ichki xabarlar almashish moduli;
News / RSS- RSS dinamik yangiliklarini o’zingizning kompyuteringizga eksport qilish imkoniyati;
Poll tool (Surovlar o’tkazish) - tizim ichida har xil surovlar o’tkazish imkoniyati;
Presentation (Prezentastiya) - bir vaqtning ichida bir nechta foydalanuvchilar uchun fayllarni taqdimot qilish imkoniyatini beruvchi modul;
Profile / Roster - tizimda mavjud foydalanuvchilarning shaxsiy profillari bilan ishlash moduli;
Repository Search- tizim ichidagi ma’lumotlarni kidirish moduli.

O’qituvchi uchun ishchi modullari(Teaching tools) quyidagilardan iborat:
Assignments, Grade book, Module Editor, QTI Authoring, QTI Assessment, Section Management, Syllabus.
Tizim muhitida o’quvchi uchun ishchi modullari(Portfolio tools) quyidagilardan iborat: Forms, Evaluations, Glossary, Matrices, Layouts, Templates, Reports, Wizards, Search, Web Content, WebDAV, Wiki, Site Setup, MySakai, Widgets.

4-rasm. eStudy.uz intellektual masofali ta’lim tizimi

eStudy.uz masofali ta’lim tizimining vazig’asi: masofali o’quv kurslarini yaratishda ekspert tomonidan o’quv ko’rs traektoriyasini belgilashi, parametrlarni kiritishi va o’quvchilar bilimini baholashda adaptivlashgan testlar bazasini yaratishi shuningdek shakllantirishi mumkin. eStudy.uz tizimi o’quvchining boshlanG’ich bilim darajasidan kelib chiqqan holda har bir o’quvchi uchunindividual o’quv traektoriyasini shakllantirish imkoniyatini beradi. Tizim orqali masog’adan o’qitish jarayonini tashkillashtirish mumkin.
Uquv tiziminingag’zalligi:

tizimda foydalanuvchilarning hal-xil rollarining mavjudligi (Administartor, o’qituvchi, talaba va mehmon);
foydalanuvchiuchunqulayinterg’eys;
o’quvchining boshlang’ich bilim darajasidan kelib chiqqan holda individual o’quv traektoriyasini shakllantirib berishi;
adaptivtestlarniyaratishimkoniyatiningmavjudligi;
o’quvchining natijalarini ma’lumotlar bazasida saqlashi va tahlil,eksport qilish imkoniyati;
Tizim orqali ixtiyoriy fandan masofali ta’lim jarayonini tashkillashtirish imkoniyati;
Videokonferensiyalartashkillashtirishimkoniyati;
Internet kommunikatsiya elementlarining mavjudligi (Chat, forum, ichki ma’lumotlar almashish tizimi);
Quyida ko’rsatilgan formatlar bilan bilan ham ishlash imkoniyati:
Graphics (JPEG, GIG’, PNG)
HTML
Video (AVI, MPEG)
Adobe G’LASH
Adobe PDG’
MS Og’g’ice (DOC, PPS)
Texnikta’minotgaminimaltalablar.

Tizimning qajmi: Tizimga kiritilgan o’quv kurslarning hajmidan kelib chiqqan holda aniqlanadi
Uquv tizimining normal ishlashi uchun kompyuterga quyiladigan talablar:
Doimiy xotirada kamida 1 GB bo’shjoyining majdud bo’lishi;

Kamida 125 Mboperativxotira;
operastion sistemalar: Windowsyoki Linux;
PostgreSQL,Microsoft SQL Server;
Appliaction Server: Apache, Interpretator-PHP;

OpenSourse ayrim LMS tahlili

Hozirda TATU (Toshkent axborot texnologiyalari universiteti)ning fizika kafedrasi tomonidan Estudy.uz(beta versiyasi) tizimi yaratilgan bo’lib, bu platformada fizikani masofali o’qitish yulga qo’yilgan. Tizim yuqorida ko’rsatilgan tizimlardan farq qiladi, aynan hozir bu tizimda testlash jarayoni olib borilmoqda.
MOODLE TIZIMIDA O’QUV JARAYoNINI TashkilLAShTIRISh⁵
Moodle -yuqorida keltirilgan ta’rifni takrorlagan holda inglizcha so’zlarning Abbreviaturasi bo’lib Modular Object Oriented Dynamic Learning Environment - modulli obyektga yo’naltirilgan dinamik o’qitish muhiti (MOYDUM). GNU GPL litsenziyasi bo’yicha erkin foydalanish mumkin bo’lgan veb (vebga yunaltirilgan) ilova hisoblanadi. Moodle tizimi "ijtimoiy konstruktsionizm pedagogikasi" asos qilib olingan.
Tizim asosan o’qituvchi(lar) va talaba(lar) o’rtasida o’zaro (bilim olish) munosabatini tashkillashtirishga yo’natirilgan. Moodle avtori -Martin Dougiamas. Kursning yakunlashi bilan Computer Science and Education yo’nalishi bo’yicha universitetni yakunlab doktorlik dissertastiyani tayyorlab yoklagan (Ph.D.).Doktorlik dissertastiyasining mavzusi: "The use of Open Source software to support a social constructionist epistemology of teaching and learning within Internet-based communities of reflective inquiry"nomlangan.
Moodle PHP dasturlash tilida yozilgan, SQL-ma’lumotlar bazasi asosida ishlaydi (MySQL, PostgreSQL, Microsoft SQL Server va boshqa.). Moodle SCO obyektlari bilan ishlay oladi va SCORM standartini qanoatlantiradi. Moodle arxitekturasi modulli ishlash prinstipida bo’lganligi sababli, uning imkoniyatlarini qo’shimcha plaginlar orqali kengaytirish mumkin.
Ta’lim(o’qish)ni boshqarish tizimi -o’quv faoliyatini boshqarish tizimining asosi (inglizcha Learning Managment System) bo’lib, umumiy kirish huquqini ta’minlaydigan o’quv on-line materiallarni shakllantirish, boshqarish va tarkatish uchun qo’llaniladi.
Kurs yaratuvchisi uchun vizual o’quv muhitida ta’lim berish ketma- ketligi asosida materiallar osonlik bilan yaratiladi. Tizim tarkibiga turli ko’rinishdagi individual materiallar, kichik guruhlarda ishlash uchun loyihalar va barcha talabalar uchun mazmundor hamda kommunikativ komponentalarga asoslangan o’quv elementlari kiradi.
Bu bepul tarkatiladigan dasturiy majmua o’zining funksional imkoniyatlari, o’rganishdagi soddaligi va ishlatishdagi qulayligi bilan elektron o’qitish tizimlaridan foydalanuvchilarning ko’pgina talablarini qanoatlantiradi.
Moodle masofaviy o’qitish jarayonini to’la qo’llab-quvvatlash uchun keng doiradagi imkoniyatlarni beradi- o’quv materiallarini turli usullarda berish, bilimlarni tekshirish va o’zlashtirish nazorati alohida ta’kidlab o’tish maqsadga muvofiq.
Moodle da 15 turdagi interaktiv o’quv materiallari mavjud bo’lib, ularning soni oshib bormoqda. Kurs yaratuvchisi tizimning bunday imkoniyatidan foydalangan holda o’qitiladigan fanni talabalarga (bilim oluvchilarga) interaktiv ko’rinishda taqdim etish imkoniyatini yaratadi.
Xususan:
SCORM yoki AICC standart paketlari. Bu o’quv materiallari orqali bilim oluvchining o’rganilayotgan o’quv kontent ustida bajaradigan harakatlarini tizim (LMS bizning misolimizda Moodle) ga hisobot ko’rinishda yuborib turadi. Masalan bilim oluvchi kontentda mavjud bo’lgan slayd(bet)larning hammasi bilan tanishgan yoki tanishmaganligi, har bir slayd(bet)ni talaba qancha vaqt davomida o’rganganligini, bu standartda (ya’niy SCORM yoki AICC) yaratilgan o’quv kontentni boshqa LMS tizimiga eksport qilish imkoniyati ham mavjud. Hozirgi vaqtda mavjud bo’lgan taniqli mualliflik uskunalarining (authoring tools) ko’pchiligi yaratiladigan o’quv kontentni aynan SCORM yoki AICC standarti ko’rinishda eksport qilish imkoniyati mavjud. LMS tizimlari uchun elektron ta’lim resurslarini aynan SCORM yoki AICC standart paketlari asosida yaratish tavsiya etiladi
WiKi (Viki) - bir nechta foydalanuvchi tomonidan elektron materiallarni
Qo’shishi, kengaytirishi va o’zgartirish imkoniyatini beruvchi, Veb 2. Konstepstiyasi asosida yaratilayotgan xujjat ustida bir vaqtda hamkorlikda ishlash imkoniyatini beradi.
So’rovlar - tizimdagi foydalanuvchilar orasida o’quv maqsadidan kelib chiqqan holda har xil ko’rinishdagi surovlarni tashkillashtirish imkoniyatini beradi.
Ma’lumotlar bazasi – o’rganilayotgan fan bo’yicha ma’lumotlar bazasini hamkorlikda yoki yakka tartibda shakllantirish imkoniyatini beruvchi modul.
Glossariy - kursning barcha xujjatlari bo’yicha xavolalarni avtomatik tashkil qiladigan ta’riflar ro’yxati. Agar ta’rif glossariyga kiritilgan bo’lsa, u holda agar u kurs matnlarida uchrasa, xavola glossariyning yordamchi elementiga avtomatik ta’minlanadi. Yaratilgan glossariy orqali elektron nazorat turlarini tashkillashtirish imkoniyatini beradi.
Topshiriq - o’qituvchi javobni elektron ko’rinishda olish uchun ishlatish mumkin (ixtiyoiy formatda).
Ma’ruza - har bir saxifasi talaba javob berishi lozim bo’lgan savol bilan tugaydigan saxifalar to’plami. Javobning tug’riligiga bog’lik holda, talaba keyingi saxifaga o’tadi yoki oldingi saxifaga qaytadi. Bu ta’lim yo’nalishini aniqlashni va o’qitiladigan fan tushunarsiz bo’lib qolmasligini ta’minlaydi. Shu bilan bir qatorda ta’limni individulalashtirish imkoniyatini beradi. Bu turdagi o’quv element orqali bilim oluvchining shaxsiy tayyorgarligidan kelib chiqqan holda o’rganilayotgan o’quv kursi tizim orqali tanlab beriladi.
Sharq - kurs saxifasidagi ixtiyoriy matn va grafika.
Ish daftari - berilgan mavzu bo’yicha talaba fikrini bildiradigan joy.
Resurs - avtomatik tasvirlanadigan turli fayllarni yuklash va tasvirlash vositasi. Masalan, ma’ruza audioyozuvini yuklashda u mediapleyr sifatida tasvirlanadi.
Seminar - katnashchilar bir-birining ishini baholaydigan topshiriq.
Testlar - turli variantli testlar to’plami. Savollar bir nechta variantli javoblardan, tug’ri/notug’ri tanlovdan, qisqa matnli javobdan va boshqalardan iborat bo’lishi mumkin.
Forum - forumning 3 ko’rinishi mavjud (savol-javob, hammaning uz mavzusi, standart muzokara).
Chat - real vaqtdagi muzokara olib borish imkoniyatini beradi.
Moodle ning asosiy yutuqlari:
Keng tarkalgan: > 160 mamlakatda 72 xil tilda(o’zbek tilini ham kushgan holda)
37.000 versiyasi joriy qilingan
Yuqori xajimda(masshtabda):> Oksford universiteti (OUUK ), Kaliforniya universiteti (HSU Californiya ) va Yangi Zelandiya ochiq Politexnik (Open Polytechnic NZ) markazlari tomonidan 100,000 dan ortiq foydalanuvchilar qayd etilgan Bepul imkoniyat: GPL Code(kod) ta’lim maskanlariga listenziya uchun xech qanday haq tulamasdan, uzoq muddatli egalik qilish, hatto kelgusida yangilab turish imkonini beruvchi qurilmani o’rnatishga ruxsat beradi

Internetga asoslangan o’quv muhiti: tartiblashtirilgan o’quv mashqlari va o’quv

mazmunibilanta’minlash

O’qishniBoshqaruvTizimi(UBT): Kursningdizaynivao’tkazilishiniqo’llab

quvvatlash (tyutorlik, monitoring va sertifikatsiya)
Boshqa LMS lar singari IMS, SCORM va boshqa standartlarni qo’llab quvvatlaydi.Tahlillar shuni ko’rsatadiki, boshqa LMS tizimlarga qaraganda eng ko’p qo’shimcha plagin va modullari mavjud bo’lgan dasturiy majmua aynan, Moodle dasturiy majmuasi hisoblanadi.
Ochiq kodli Moodle dasturiy majmuasi o’quv jarayonini boshqaruvchi Web ga yo’naltirilgan maxsus tizim bo’lib, internet (interanet) tarmog’ida foydalanishga mo’ljallanilgan. Tizimni yaratishda ochiq kodli dasturiy ta’minotlardan foydalanilgan. Uni ishlatish uchun ma’lumotlar omborini boshqarish dasturi ( MySQL yoki PostgreSQL), PHP prostessori, Web xizmati dastur (Apache yoki IIS) lari sozlangan server zarur. Operstion tizim sifatida ixtiyoriy keng tarqalgan tizimlardan biridan foydalanish mumkin (Windows, Linuh Mac OSH Novwll Netware). O’quv moduli yozilayotgan vaqtda tizimning barqaror versiyasi moodle 2.8.
Tizimning rasmiy internet manzili:http://www.moodle.org
Administrator interfeysi
Moodle tizimida ishlash uchun maxsus veb oyna(qaytnoma) orqali mijozlarning a’zo bo’lishlari kerak, shu maqsadda tizim har bir mijozni kayd etishi lozim bo’ladi. Tizim orqali o’quv kursiga kirish ikki xil usulda amalga oshiriladi:

Mijoz elektron pochta orqali o’zi qaydnomani to’ldirish yo’li bilan;
Administratororqaliqaydnomanito’ldirish.

4-rasm. Kursgakirishqadamli (bosqichli) ko’rsatma.
MOODLE O’qituvchilarini sayt orqali administrator anketa tuldirib a’zolikka kiritadi. MOODLE studentlarini esa tashqi ma’lumotlar ombori orqali ro’yxatdan o’tadi. Ro’yxatdan o’tish vaqtida MOODLEning ma’lumotlar omborida olinganlar ma’lumotlarga ko’ra talabaning identifikastiyasi o’tkaziladi.
Ruyxatdan o’tish uchun belgilangan joylarda talabalar quyida ko’rsatilgan anketani tuldirishlari talab qilinadi.Ro’yxatdan o’tgan talaba o’quv jarayoniga qatnashishi uchun kurs administratori yoki kurs o’qituvchisi (tyutori) tastiqlashi kerak bo’ladi, bu tasdiqlash elektron pochta orqali amalga oshiriladi.
Biz yaratgan MOODLE tizimiga Administrator sifati kirish uchun administrator uchun berilgan parolni quyida keltirilgan oynaga kiritish kerak bo’ladi.

Tizim administratori "Sayt boshqaruvi" tizimida foydalanuvchilar, Kurslar, baholar, Joylashuv, Til, Modullar,Himoya, Tashqi ko’rinish, Oldingi sahifa, Server, Tarmoq va Hisobotlar bo’limlari bilan ishlash imkoniyatiga ega bo’ladi. Bu panel tizimning asosiy paneli hisoblanib, o’quv jarayoni qanday kechishidan tortib masofadan o’qitish tizimini pullik qilish imkoniyatigacha o’zgartirish imkoniyatiga ega.

8-rasm/ Administratorning MOODLE Sayt boshqaruvining "Foydalanuvchilar"bilan ishlash paneli quyidagi elementlardan tashkil topgan

Download 12,23 Mb.

1 ... 38 39 40 41 42 43 44 45 ... 166

Download 12,23 Mb.