Shennayev X.M ., Shirinov S.E. Qayta sug'urta. O'quv
qo'llanma. - Т . : “IQTISOD-MOLIYA”, 2009, - 88 bet.
Mazkur o'quv qo'llanm a qayta sug'urta
operatsiyalarini
amalga oshirish, shartnomalarini tuzish, qayta sug'urta operatsiya
larini tartibga solishning nazariy va amaliy bilimlariga bag'ishlangan.
O'quv qo'llanma o'zbek tilida dastlabki kitob hisoblanadi.
O'quv qo'llanmaning birinchi bobida sug'urta va qayta sug'urta
munosabatlariga umumiy sharh berilgan. Keyingi boblarda qayta
sug'urta shakllari va turlari, ularni amalga oshirish, qayta sug'urta
shartnomalarini tuzish, tartibga solish usullari yoritilgan.
Ushbu kitobdan O'zbekiston Respublikasining oliy o'quv
yurtlarida, kollejlarida “Sug'urta ishi” yo'nalishlarida tahsil oluvchi
talabalar uchun o'quv qo'llanmasi sifatida foydalanish tavsiya etiladi.
O'quv qo'llanma Toshkent Moliya
institutining ilmiy-uslubiy
Kengashida muhokama qilinib, nashrga tavsiya etilgan (2009-yil
16-apreldagi 3- sonli Kengash qarori).
Taqrizchilar:
M.Almardonov — “Soliq va sug'urta ishi”
fakulteti dekani, i.f.d. professor;
R.Raimjonov
Kafolat” DASK
bosh menejeri i.f.n. dotsent
IS B N 918-9943-13-125-5
© «IQTISOD-MOLIYA», 2009
© X. Shennayev, S. Shirinov, 2009
KIRISH
Respublikamizda iqtisodning boshqa tarmoqlari bilan birga sug'urta
tizimi ham bozor iqtisodiyoti tamoyillariga mos holda qayta tashkil
qilinmoqda.
Bunga asosiy sabab birinchidan, sug‘urta tizimi bozor
infratuzilmasiga xizmat qiluvchi asosiy institut hisoblansa, ikkinchidan,
sug'urta tizimi respublikamizda faoliyat yurituvchi barcha xo'jalik
yurituvchi subyektlami baxtsiz hodisalar natijasida yuzaga keluvchi
zararlardan himoya qilsa, fuqarolarni ijtimoiy himoya qilishidir.
Erkin bozor iqtisodiyotiga o'tishda respublikamizning asosiy ijtimoiy-
iqtisodiy siyosatlaridan biri — makroiqtisodiy barqarorlikka erishish va uni
ta’minlash, aholini kuchli ijtimoiy himoya qilish bo'ldi.
Shu sababli
respublikamizda sug'urta bozorini shakllantirish va uni rivojlantirish dolzarb
masalalardan biri hisoblandi.
Albatta, respublikamiz sug'urta tizimida sug'urta bozorini
rivojlantirish borasida ko'plab ishlar qilindi: sug'urta tizimida
institutsional o'zgarishlar amalga oshirildi, uning huquqiy va tashkiliy-
huquqiy
asoslari shakllantirildi, 30 ga yaqin turli mulkchilik maqo-
midagi sug'urta tashkilotlari ro'yxatga olindi. Davlat sug'uita tashkilotlari
bo'lgan sug'urta kompaniyalari hissadorlik jamiyatlariga asoslangan
kompaniyalarga aylantirildi. Davlat sug'urta
nazorati idorasi tashkil
qilindi va boshqa chora-tadbirlar amalga oshirildi.
Sug'urta tizimida erishilgan yutuqlarimiz bilan bir qatorda ayrim muam-
molar ham mavjud. Shunday muammolardan biri — sug'urtaning barcha
tarmoqlari va kichik tarmoqlari talab darajasida rivojlanmaganligidir. Bunga
asosiy sabablaridan biri ushbu sohada o'quv adabiyotlarining yetarli
emasligidir.
Qayta sug'urta sug'urta munosabatlarida muhim o'rin egallaydigan
murakkab tarmoqlaridan biri hisoblanadi. Sug'urtaning ushbu sohasi ham
respublikamizda talab darajasida rivojlanmagan. Masalan, respublikamizda
ixtisoslashgan qayta sug'urta tashkiloti hozircha faqat bitta, ixtisoslashmagan
holda qayta sug'urta operatsiyalari olib boruvchi sug'urta tashkilotlarining
qayta sug‘urta operatsiyalarining ulushi ham kichik miqdomi tashkil qiladi.
Qayta sug'urta munosabatlarini rivojlantirish uchun qayta sug'urta nazariya-
sini respublikamizdagi
sharoitini inobatga olib, rivojlantirishimiz va bu
borada darsliklar, o'quv qo'Uanmalar va boshqa
ilmiy izlanishlar qilishni
talab qiladi.
O'quv qo'llanmada qayta sug'urtaning iqtisodiy mohiyati, shakllari,
turlari, ulami amalga oshirish mexanizmi, huquqiy asoslari va boshqa
muhim tomonlari aks etgan.
