Manometr (yun. manos — nozik, siyrak va ... metr) — suyuklik, gaz yoki bugʻning bosimini ulchash uchun moʻljallangan asbob. Mexanik, suyuqlikli, elektr, issiqlik, porshenli, deformatsion, radiometrik, ionizatsion va boshqa xillari bor. M. oʻlchash tizimining asosini birlamchi bosim uzgartirgichidan iborat sezgir element tashkil qiladi. Mexanik M.da bunday element vazifasini naycha, porshen, membrana yoki ulchanayotgan bosimni qabul qiladigan boshqa element oʻtaydi.
(1.1).Mexanik manometr
Suyuqlikli M.da bosimni muvozanatlab turadigan suyuklik (simob, moy va boshqalar) ustuni sezgir elementdir. Elektr M.ning ishi ulchanayotgan bosim taʼsirida sezgir elementning elektr xossalari (mas, elektr qarshiligi) uzgarishiga asoslangan. M.ning boshqa turlarida ham asosiy qism sezgir elementdir (mas, deformatsion M.da elastik qobiq, porshenli M.da porshen va h.k.). M. shkalali va shkalasiz bulishi mumkin. M.bilan atmosfera bosimi (qarang Aneroid, Barometr) siyraklashgan gazlar bosimi (vakuummetr) hamda atm. bosimidan katta ikki bosimlar farqi oʻlchanadi. Suyuklik ustuni balandligi boʻyicha bosimni oʻlchash gʻoyasini 1640-yilda E. Torrichelli ilgari surgan. 1891-yilda fransuz olimi L. Kalyete birinchi suyuklikli M.ni qurib, Parijdagi Eyfel mi-norasiga oʻrnatgan.
Manometrning ishlash prinsipi Burdon naychasining ichki qismiga bosim berib, deformatsiyalanishini o‘lchashga asoslangan. Bosim ortishi bilan oval shakldagi naycha aylana shakliga kirishga harakat qiladi.
MP3-UM-KS (0 ... 600 KG / CM2)
Natijada naychaning mahkamlanmagan tarafi tashqi tarafga surilib, yoy radiusini orttiradi va bu milning surilishiga olib keladi. Bunday manometrlar guruhiga МА rusumli manometrlar kiradi.
Xususiyatlari. Bosim o'lchagichlari bosimni o'lchash uchun ishlatiladigan asboblar bo'lib, bu qurilmalar haqiqiy, mutlaq va atmosfera bosimi o'rtasidagi tafovutni o'lchashga muvaffaq bo'lib, atmosfera bosimiga mos yozuvlar sifatida ega va natijada o'lchov bosimini o'lchashga olib keladi.Atmosfera bosimi manometrda mos yozuvlar bosimi sifatida ishlatiladi, chunki o'lchov bosimining 0 (nol) atmosfera bosimiga teng. Endi, agar o'lchov bosimi atmosferadan yuqori bo'lsa, u ijobiy bo'ladi, ammo atmosferadan past bo'lsa, u salbiy bo'ladi. Manometr suyuqlikni ham, gazni ham havo o'tkazmaydigan idishga o'ralgan holda o'lchashga qodir.
Bosim muhandislik tizimlarida muhim parametrdir. Bir tomondan, suyuqliklarning (sovutish suvi, ichimlik suvi) majburiy harakati paytida uning mavjudligi muqarrar. Boshqa tomondan, yuqori bosim qozonlar, nasoslar, issiqlik almashtirgichlar , mikserlar va boshqalar kabi qimmatbaho uskunalarga zarar etkazishi mumkin. Quvur liniyasi armaturalarining butun assortimenti bosimni kerakli darajada ushlab turish uchun mo'ljallangan. Va bu ko'rsatkich bosim o'lchagichlar va termomanometrlar yordamida o'lchanadi va nazorat qilinadi. Umuman,bosim o'lchagichlardan foydalanish faqat isitish va suv ta'minoti bilan cheklanmaydi. Bu ancha kengroq. Suyuqlik yoki gaz ishlatiladigan deyarli hamma joyda bosim o'lchagich mavjud. Transport muhandisligi, oziq-ovqat va kimyo ishlab chiqarish, neft va gaz sanoati va xalq xo'jaligining boshqa sohalarini bosim o'lchagichlardan foydalanmasdan tasavvur qilib bo'lmaydi.
|
