| Totalitarizm termini siyasi leksikona italyan faşistlərinin lideri Mussolini salmışdır. Totalitarizm diktaturanın XX əsrdə yaranmış spesifik formasıdır. O, bir şəxsin və ya liderləndən ibarət bir qruppun vətəndaşlar tərəfindən heç bir nəzarəti olmayan idarəçilik rejimidir. Totalitarizmin əsas əlamətləri aşağıdakılarıdır:
➢ hakimiyyətin qapalı, korparativ xarakteri. Vətəndaşlar onun hər hansı bir şəkildə yaranmasına təsir etmək imkanına malik deyillər;
➢ bir partiyanın hakimiyyətin, onun dövlət apparatı ilə faktiki olaraq eyniləşməsi, müxalifətin qadağan olunması və boğulması;
➢ öz partiyaya söykənən rəhbərin əlində bütün səlayyətlərin cəmləşməsi;
➢ iqtisadiyyatın mərkəzləşdirilməsi və onun dövlət tərəfindən idarə edilməsi;
➢ tək rəsmi ideologiyanın mövcudluğu. Hakim rejimin kütləvi informasiya vasitələri, təhsil sistemi, tərbiyə və mədəniyyət üzərində mütləq nəzarəti;
➢ zorakılıq, məcbur etmək və terror üstünlük təşkil edən ilarəçilik metodlarıdır, siyasi polisin və repressiv orqanların sərhədsiz faliyyəti;
➢ vətəndaşların haqq və azadlıqlarının deklarativ xarakterini, onların əməli olaraq həyata keçirilməsinin mümkünsüzlüyü;
➢ xarici siyasətdə təcavüzkarlıq, dövlətin hərbiləşməsi, öz hakimiyyətinin yayılmasına və dünya üzərində hökmranlığa can atılması.
Hakim ideologiyadan asılı olaraq, totalitarizm əsasən kommunist, nasional-sosialist və dini olaraq fərqləndirilir. Totalitar rejimlərin çiçəklənmə dövrü XX əsrin birinci yarısıdır. Bu dövrdə faşizm İtaliya, Almaniya və digər Avropa ölkələrində, kommunizm isə SSRİ, Şərqi Avropa ölkələrində, Çində, Cənubi-Şərqi Asiya ölkələrində və Kubada da mövcud idi. Bir çox ölkələrə totalitarizm silahlı işğal yolu ilə kənardan gətirilmişdir.
| 