|
Kaltsiy va uning birikmalarini olinish va xossalari Reja
|
| bet | 1/2 | | Sana | 16.12.2023 | | Hajmi | 21,61 Kb. | | #120916 |
Bog'liq Kaltsiy va uning birikmalarini olinish va xossalari
Kaltsiy va uning birikmalarini olinish va xossalari
Reja:
Kaltsiyning kimyoviy va fizik xossalari
Uning birikmalari va olinishi
Kalsiy – bu biz ko’p eshitadigan element, bu hayot uchun ajralmasdir. Bu tabiatdagi eng keng tarqalgan elementlardan biridir. Uning eng keng tarqalgan shakllanishi ohaktoshdir.
Kimyoviy belgisi: Ca
Lotincha nomi: Calcium
Atom raqami: 20
Davr: 4
Nisbiy atom massasi: 40.07
Guruh: 2.A
Oksidlanish darajasi: +2, 0,
Elektron konfiguratsiya: 4S²
Aggregatsiya holati: Qattiq
CAS raqami: 7440-09-7
Ochilishi: 1808 yil
Ionlanish energiyasi [eV]: 6.11
Elektrmanfiylik: 1.00
Zichligi: 1,55 g /sm³
Kalsiy ishqoriy yer metallar elementlaridan biridir. Yer qobig’ida eng ko’p tarqalgan beshinchi element – metallar orasida uchinchi metall. Bu odamlar, hayvonlar va o’simliklar uchun muhim element. Suyak va tishlarda ko’p miqdorda kalsiy mavjud. Ko’p sonli afzalliklaridan tashqari, uning etishmasligi va ortiqcha bo’lishi turli muammolarni keltirib chiqaradi. U 1808 yilda kashf qilingunga qadar yillar davomida ishlatilgan, ammo aniqlanmagan. Tabiatdagi eng keng tarqalgan ohaktosh shakllanishida uchraydi. Pamukkale, Denizli tabiiy travertinlari kalsiydan iborat . Ko’pgina oziq-ovqat mahsulotlarida kaltsiy miqdori mavjud. Kaltsiy sanoatdan tibbiyotgacha bo’lgan ko’plab mahsulotlarda muhim rol o’ynaydi.
Kashf etilish tarixi
Kalsiyni birinchi marta 1808 yilda ingliz kimyogari Ser Hamfri Devi ajratib olgan. Devi kaltsiyni kalsiy gidroksiddan elektroliz bilan ajratib olishga muvaffaq bo’ldi. Devy 1807 yilda xuddi shu usul yordamida kaliy va natriyni ajratib olgan. Kalsiy yuzlab yillar davomida ma’lum bo’lsa-da, uni 1808 yilgacha ajratib bo’lmagan. «Kalsiy» so’zi lotincha «calx» va «kalsis» so’zlaridan kelib chiqqan bo’lib, «ohak» ma’nosini anglatadi.
Fizikaviy va kimyoviy xossalar
Kalsiyning kimyoviy belgisi «Ca» dir. Uning atom raqami 20, atom massasi 40.07 ga teng. Uning zichligi 1,55 g/sm3. Uning erish nuqtasi 842 °C, qaynash harorati 1484 °C. Uning energiya sathidagi elektronlari «2, 8, 8, 2» tartibda joylashgan. U oksidlanish darajasini +2 tashkil etadi. Atom radiusi 180 pm, kovalent radiusi 174 pm. Kalsiy kumushdek oq qattiq metalldir. Metall kaltsiy kumushrang, yumshoq va mo’rt. Uni sim qilib cho’zib, pachoqlash, pichoq bilan kesilish mumkin. Uning kristall tuzilishi kubikdir.
Bu davriy jadvaldagi 2-guruh, 2-davr, S-blok elementlaridan biridir. Ishqoriy yer metallari elementlar qatoriga kiritilgan. Fizikaviy va kimyoviy xossalari jihatidan uning og’irroq gomologlari stronsiy, radiy va borga o’xshashdir. U havodagi kislorod va azot bilan reaksiyaga kirishib, kalsiy oksidi va kalsiy nitridi aralashmasini hosil qiladi. U yuqori elektr o’tkazuvchanligiga ega. Elektronlarni osongina yo’qotishi mumkin; Shuning uchun bu yaxshi reduktor. Kalsiyning metall shakli kaltsiy xloridni elektroliz qilish yo’li bilan olinadi. Bundan tashqari, u turli xil kimyoviy jarayonlar bilan ajralib olish mumkin.
Standart potentsiallar qatorida kalsiy vodorodning chap tomonida joylashgan . Ca 2+ / Ca 0 juftligining standart elektrod potentsiali -2,84 V ni tashkil qiladi , shuning uchun kaltsiy suv bilan faol reaksiyaga kirishadi:
|
| |
