Kis101-19 – guruh talabasi Bajardi : Hamrayev Sh. Tekshirdi : Kubayev S. Samarqand -2023 Mavzu: Faol tajribani rejalashtirish

Download 212.62 Kb.
bet	1/4
Sana	18.05.2023
Hajmi	212.62 Kb.
	#61604

1 2 3 4

Bog'liq
2-mustaqil ish mashinali Hamrayev

Muhammad Al-Xorazmiy nomidagi Toshkent axborot texnologiyalari universiteti Samarqand filiali

KIS101-19 – guruh talabasi
Bajardi : Hamrayev Sh.
Tekshirdi : Kubayev S.

Samarqand -2023
Mavzu: Faol tajribani rejalashtirish
Reja:
1. Sinov tadqiqotlarni o’tkazishda tajribalar
2. Faol tajriba modellari turlari
3. Analitik modelni tadqiqot usullari

Sinov tadqiqotlarni o’tkazishda tajribalar faol va passiv tajribalarga farqlanadi.

Passiv tajribalashtirish uslubiyati kirish o’zgaruvchilari xning ketma ket variatsiyalangan qiymati va chiqish o’zgaruvchilari y (laboratoriya tajribasi yoki uchish qurilmasidagi tajriba) ni o’lchash natijalarining tahlili bilan katta sinov tadqiqotlarini amalga oshirishga mo’ljallangan.
Qabul qilingan passiv tajribaga yana sanoat qurilmasini ishlatish rejimidagi sinov ma’lumotlari to’plami – sanoat tajribasi ham tegishli.
Passiv tajriba natijalarini qayta ishlash regression va korrelyasion usullar hamda empirik modellar (regressiya tenglamasi) turini tanlash, ya’ni etarlicha murakkab masala hisoblanuvchi strukturali identifikatsiya masalasini echish yordamida amalga oshiriladi.

Bu, tajriba ma’lumotlarining tanlanmasi bo’yicha olingan regressiyaning empirik chizig’i grafigidagi o’zgaruvchilarning o’zgarish tavsifi bo’yicha aniqlanishi lozim bo’lgan regressiya tenglamasining turiga bog’liq.
Bunday masalalarni echish uchun bitta kirish o’zgaruvchi x li, xuddi kirish o’zgaruvchilari ( x ), uchun bo’lgani kabi chiqish o’zgaruvchilari ( y ) uchun ham koordinatalar tizimini o’zgartirishni nazarda tutvchi samarali usullar keltiriladi. Kirish o’zgaruvchilari ( x₁,…x_m ) ning soni katta bo’lgan regressiya tenglamalarini turini aniqlashning ishonchli usullari hozirgi vaqtda mavjud emas.
Faol tajriba nafaqat tajriba o’tkazishning optimal shartlarini aniqlash masalasining qo’yilishi bilan, balki jarayonni optimallashtirish (tajribani optimal rejalashtirish) bog’liq holda oldindan tuzilgan reja asosida o’tkaziladi.
Bunda regressiya tenglamasi (empirik modellar) asosan ikki chegaralangan sohalardagi faol tajriba ma’lumotlarini tavsiflaydi va quyidagi ko’rinishga ega bo’ladi:

chiqish o’zgaruvchisi y ning ekstremum qiymatidan ancha uzoqdagisi:

m m 1 m
yˆ^I a₀a _jx _ja _jux _jx_u (1)
j 1 j 1 u2
u  j

chiqish o’zgaruvchisining ekstremum qiymatiga yaqindagisi (“deyarli statsionar sohada”):

(2)
Keltirilgan tenglama aregressiya koeffitsientlariga nisbatan chiziqli hisoblanadi va etarlicha sodda ko’rinishga ega.
Ular ikkita o’zaro ta’sirli kirish o’zgaruvchilarga
 m1 m 
a ju xj xu 

 j1 u2  u  j
ega qo’shiluvchilarni mujassamlashtiradi va ehtimolligi kichik bo’lgan, yuqori tartibli (uchinchi, to’rtinchi va h.k.) o’zaro ta’sirlarni hisobga olmaydi.
 m 2
a j xj 
O xirgi tenglama kirish o’zgaruvchilari  ^j^¹^ning kvadratlari bilan qo’shiluvchilarni mujassamlashtiradi va uning koeffitsientlari II – tartibli ( ^y^{ˆ :}^y^{ˆ II}da yuqori indeks II) faol tajriba natijalarini qayta ishlashda olinadi, masalan, TOMKR – tajribaning ortogonal markaziy kompozitsion rejasi.
O xiridan oldingi tenglama kirish o’zgaruvchilarni kvadratlari bilan qo’shiluvchilarni o’z ichiga olmaydi va uning koeffitsientlari I – tartibli ( ^y^{ˆ :}^y^{ˆ I}da yuqori indeks I) faol tajriba natijalarini qayta ishlash natijasida olinadi, masalan,
TFT – to’liq faktorli tajriba.
Empirik modellardan foydalanib (masalan, Boks – Vilson usuli bilan) jarayonni kechishining optimal shartini aniqlashda chiqish o’zgaruvchisi ^y^ˆ optimallik mezoni yoki maqsad funksiyasi hisoblandi.
Faol tajribalashtirish nazariyasida chiqish (bog’liq) o’zgaruvchilarni javob funksiyasi, kirish (mustaqil) o’zgaruvchilarini esa – faktorlar deb atash qabul qilingan. Muvofiq ravishda ( x₁, x₂, …x_m ) koordinatali koordinata fazosi – faktorli fazo, faktorli fazoda javob funksiyasining geometrik tasvirlanishi esa – javob yuzasidir.
Faol tajriba uning regression va korrelyasion tahlil usuli bilan olingan natijalarini qayta ishlash uchun rejalashtiriladi.
Faol tajribalashtirishda foydalaniladigan tajribalarning ortogonal rejalari
r egression tahlildagi korrelyasiya matritsasi Cning diagonal ko’rinishi va mos ravishda regressiya koeffitsientlarining statistik mustaqilligini ta’minlaydi. Faol tajribalashtirishning boshqa afzallliklariga quyidagilar tegishli:

amalga oshirilishi mumkin bo’lgan sinovlar sonini bashorat qilish imkoni;
sinovlar amalga oshiriladigan faktorli sohadagi nuqtalarni aniqlash;
regressiya tenglamalarini tanlash bilan bog’liq muammolarning yo’qligi;
tajriba – statistik usul bilan jarayonning optimal parametrlarini aniqlash imkoniyati;
sinov tadqiqotlarining hajmini qisqartish.

Modellash asosida o’xshashlik nazariyasi yotadi, u shuni tasdiqlaydiki, mutlaq o’xshashlik bir ob’ektning boshqa xuddi shunday ob’ekt bilan almashtirish mavqeiga ega bo’lishi mumkin. Modellashda mutlaq o’xshashlik o’rinli emas va shuning uchun ob’ektni tadqiq qilinayotgan ishlash tarafini etarli yaxshi aks ettirishga intilish kerak. Shuning uchun modellash turlarini tasniflash alomatlardan biri sifatida – modelning to’lalik darajasini tanlash mumkin va modellarni shu alomatga muvofiq to’liq, to’liq bo’lmagan va taxminiylarga bo’lish mumkin. To’liq modellash asosida nafaqat vaqtda, balki fazoda ham namoyon bo’ladigan to’liq o’xshashlik yotadi. To’liq bo’lmagan modellash uchun o’rganilayotgan ob’ektga modelning to’liq bo’lmagan o’xshashligi xarakterlidir. Taxminiy modelllash asosida taxminiy o’xshashlik yotadi, bunda real ob’ektning ba’zi ishlash taraflari mutlaq modellashmaydi.

Download 212.62 Kb.

1 2 3 4

Download 212.62 Kb.