Kommunikaciyalarini rivojlantirish vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti

 
Mantiqiy 
elementlardan 
multipleksor 
va 
demultipleksorlarni 
loyihalashtirish. Sxemada belgilanishi. Quyidagi rasmda jadvaldagi qonuniyatni 
amalga oshiruvchi oddiy multipleksorning sxemasi keltirilgan. Multipleksor tarkibida 
adreslar deshifratori bo‘lib, u signallarni kirish yo‘lidan chiqish yo‘liga oqimini 
boshqaradi. 
Uning 
kamchiligi 
shundaki, 
deshefratsiya 
va 
kommutatsiya 
operatsiyalarini turli elementlar bajaradi. 
2-rasm.Oddiy multipleksor. 
Multipleksorning tezligini oshirish maqsadida deshifrator va axborot ventillarini 
birlashtirish mumkin.
)
S
(S
А
)
S
(S
А
)
S
S
(
А
)
S
S
(
А
Q
0
1
3
0
1
2
0
1
1
0
1
0
+
+
+
=

32 
3-rasm. Oddiy multipleksorning shartli belgilanishi. 
Axborotlarning o‘tish ma’nbalari sonini oshirish uchun multipleksorlarni ko‘p 
pag‘onali ulanishi orqali amalga oshirish mumkin. Agar birinchi darajali 
multipleksorlarning chiqish yo‘lini ikkinchi darajali multipleksorlarning kirish yo‘liga 
ulasak, unda multipleksorli “daraxt” hosil bo‘ladi (4-rasm). 
EHMlarda multepleksorlarning ishiga qarama-qarshi operatsiyalarni bajaruvchi 
demultipleksorlar ham qo‘llaniladi.
 Demultipleksorlar. Demultipleksor bir kanaldan qabul qilingan ma’lumotlarni 
bir necha qabul qilgichlarga taqsimlash vazifasini, ya’ni multipleksiyalashga teskari 
bo‘lgan amalni bajaradi. Qabul qilgich raqami (aktivlashtirilgan chiqish) uning 
boshqaruv kirishlariga berilgan kod kombinatsiyasi bilan aniqlanadi. 
4-rasm.Multipleksorli daraxt 

33 
Demultipleksor umuman olganda bitta ma’lumot kirishi, n - ta adres kirishi va 
M=2
n
chiqishga ega. Misol tariqasida “1 dan 4 ga” demultipleksorining tuzilish 
uslubini ko‘rib chiqamiz (S
0
, S
1
ikkita adres chiqishi va Q
0
^Q
3
to‘rtta chiqish). 
Ko‘rinib turibdiki, agar ma’lumot M chiqish liniyalaridan biriga yo‘nalgan bo‘lsa, u 
holda qolgan chiqish liniyalarida mantiqiy nol ushlab turiladi. “1 dan 4 ga” 
demultipleksorining haqiqiylik jadvali jadvalda keltirilgan. 
 
2-jadval “1 dan 4 ga” demultipleksorining haqiqiylik jadvali 
S
1
 
S
0
 
Q
0
 
Q
1
 
Q
2
 
Q
3
 
0 
0 
A 
0 
0 
0 
0 
1 
0 
A 
0 
0 
1 
0 
0 
0 
A 
0 
1 
1 
0 
0 
0 
A 
 
Mazkur jadvalga quyidagi MAF tizimi mos keladi: 
Q
0
 = A(S
0
S
1
) = A + S
0
+ S
1
, 
Q
1
 = A(S
0
S
1
) = A + S
0
 + S
1
 , 
Q
2
 = A(S
0
S
1
) = A + S
0
 + S
1
 , 
Q
3
 = A(S
0
S
1
) = A + S
0
 + S
1
 . 
Chiqish liniyalarini ko‘paytirish talab etilganda, mos ravishda “1 dan 4 ga” 
demultipleksor mikrosxemalaridan kerakli miqdori olinib, demultipleksor daraxti 
tuziladi. Bunday daraxt tuzilmasi multipleksor daraxtiga ko‘zgudagi aks kabi mos 
keladi. Buning uchun ruxsat berish kirishlari xizmat qiladi.
Berilgan funksiyani YOKI-EMAS elementlari yordamida bajaradigan mantiqiy 
sxema va uning shartli grafik tasviri 5b-rasmda keltirilgan. 
 
 

34 
5-rasm. “1 dan 4 ga” demultipleksori shartli belgilanishi (a) 
va uning sxemasi (b). 
 
Nazorat savollari. 
1.Multipleksor qanday vazifani bajaradi? 
2.Multipleksor sxemada shartli belgilanishi. 
3.Multipleksorning ME asosidagi sxemasini chizing. 
4.Demultipleksor qanday vazifani bajaradi? 
5.Demultipleksor sxemada shartli belgilanishi. 
6.DemultipleksorningME asosidagi sxemasini chizing. 

35 
Foydalanilgan adabiyotlar 
1.S.K.G‘aniev. Elektron hisoblash mashinalari va sistemalari.Toshkent. O‘qituvchi. 
1990 y.
2.K.A.Neshumova. Elektronnыe vыchislitelnыe mashinы i sistemы. Moskva. 
Vыsshaya shkola. 1989 g.