Kompton effekti

Kompton effekti
Kompton effekti
— 
elektromagnit nurlanishlar
erkin yoki kuchsiz bogʻlangan elektronlar bilan
toʻqnashib sochilganda ularning toʻlqin uzunligi oʻzgarishi hodisasi. [[1922-yilda 
Kompton
Artur Xolli
 kashf qilgan. Kompton effekti yorugʻlikning kvant nazariyasini tasdikdovchi
dastlabki amaliy kashfiyot. Kvant nazariya bu effektni ikki zarra — 
foton
va 
elektronning
toʻqnashishi, deb tushuntiradi. Foton erkin qoʻzgʻalmas elektronlar bilan toʻqnashib
sochilganda energiyasining bir qismini elektronlarga beradi hamda harakat yoʻnalishi va
chastotasini oʻzgartiradi. Demak, toʻqnashish vaqtida foton energiyasi kamayadi, toʻlqin
uzunligi X esa ortadi. Foton elektron bilan toʻqnashganda toʻlqin uzunligining oʻzgarishi
toʻshayotgan yorugʻlikning boshlangʻich toʻlqin uzunligiga emas, faqat zarraning sochilish
burchagi 9 ga bogʻliq. Bu formula "u-nurning moddadan sochilishi uchun ham, shuningdek,
rentgen nurlarning yengil moddalar (
grafit
, 
parafin
va boshqalar)dan sochilishi uchun ham
oʻrinlidir. Fotonlar harakatdagi elektronlardan sochilayotganda LX faqat v gagina emas,
elektronlarning boshlangʻich energiyasiga ham bogʻliq boʻladi. Fotonlarning c~v tezlikda
harakatlanayotgan elektronlardan sochilayotgan holatida teskari Kompton effekti kuzatiladi.
Bunda elektronlar energiyasining bir qismini fotonlarga berishi natijasida fotonlarning toʻlqin
uzunligi kamayadi. Kompton effekti moddaga toʻshayotgan foton energiyasi elektronning
chiqish ishidan bir necha ming marta katta boʻlganida kuzatiladi. Bu hodisa bilan yorugʻlik
bosimi, rentgen nurlarining kvant xususiyatlari, yorugʻlikning elektromagnit toʻlqin va foton
(zarra) nazariyasi va boshqa tushuntiriladi. 
[1]
Manbalar

Soʻnggi tahrir 21 kun avval Khasan azim1 tomonidan amalga oshirildi
"
https://uz.wikipedia.org/w/inde
x.php?
title=Kompton_effekti&oldid=3077
716
" dan olindi