O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI
TEXNOLOGIYALARI VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XORAZIMIY NOMIDAGI
TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI
UNIVERSITETI FARG‘ONA FILIALI
“KOMPUTER INJINIRING ” FAKULTETI
“KOMPUTER INJINIRING ” KAFEDRA
“AKADEMIK YOZUV 1”
FANIDAN BAJARGAN MUSTAQIL ISH-2
Bajardi: 619-22 Nematova M
Qabul qildi: Umurzakova U
Farg‘ona - 2024 yil
Mavu:Annotatsiya yozish va kalit so’zlar
Reja
Annotatsiya nima
Annotatsiya va kalit sozlar haqida tushuncha
Annotatsiya yozish tartibi
Annotatsiya nima
Annotatsiya (lotincha Referre — hisobot, hisobot) — qisqacha xabar, har qanday ilmiy ishning yozma taqdimoti, oʻqilgan kitob mazmuni va shu kabilar; turli manbalarni ko'rib chiqish va iqtibos keltirish asosida mavzu bo'yicha ma'ruza.
Referatning mohiyati manbaning asosiy mazmunining qisqacha mazmuni (etarli darajada to'liqligi bilan) hisoblanadi. Referat yozish - bu birlamchi hujjatlarni analitik va sintetik qayta ishlash jarayonidir. Asosan yangi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan ilmiy-texnik adabiyotlarga havola qilinadi.
Annotatsiya turlari:
1) ma'lumotli (konspektlar) - umumlashtirilgan shaklda birlamchi hujjatning barcha asosiy qoidalarini, illyustratsion materialni, eng muhim dalillarni, tadqiqot metodologiyasi haqidagi ma'lumotlarni va boshqalarni o'z ichiga oladi;
2) indikativ (indikativ yoki qisqacha tezislar) - hammasini emas, balki faqat havola qilinayotgan hujjat mavzusi bilan chambarchas bog'liq bo'lgan asosiy qoidalarni o'z ichiga oladi; ikkinchi darajali hamma narsa qoldirilgan.
Birlamchi hakamlik qilingan hujjatlar soniga ko'ra tezislar monografik (bitta hujjat bo'yicha tuzilgan) va taqrizga (bir mavzu bo'yicha bir nechta hujjatlar bo'yicha tuzilgan) bo'linadi.
Abstrakt tuzilish
Har qanday turdagi abstrakt ikki qismdan iborat:
1) birlamchi hujjat haqida ma'lumot beruvchi bibliografik tavsif. Qoidaga ko'ra, bibliografik tavsifda mavjud bo'lgan hujjatning sarlavhasi referat nomi sifatida xizmat qiladi;
2) dastlabki hujjatning eng muhim, muammoli ma'lumotlarini o'z ichiga olgan referat matni.
Insho mavzusi odatda umumiy ro'yxatdan tanlanadi va o'qituvchi bilan kelishiladi. Mavzu talaba uchun qiziqarli bo'lishi kerak. Referat ustida ishlashda kamida 4-5 ta manbani o‘rganish tavsiya etiladi.
Annotatsiya matni quyidagi ma'lumotlarni o'z ichiga oladi
1) asosiy hujjatning mavzusi, muammosi, mavzusi, maqsadi va mazmuni;
2) tadqiqot usullari (ayniqsa, yangi);
3) tadqiqot natijalari;
4) muallifning xulosalari (baholar, taxminlar, qabul qilingan yoki rad etilgan farazlar);
5) ish natijalarini amaliy qo'llash yo'llari.
Zarur hollarda muallif haqida, uning asarlari, jadvallar, sxemalar, chizmalar, formulalar, grafiklar va boshqalar haqida ma'lumot beriladi.
Kompozitsion qurilish
Referat matni kirish (kirish qismi), asosiy qism (tavsif) va xulosadan iborat bo'lishi mumkin. Mavhum matn modeli quyidagicha bo'lishi mumkin:
1) Annotatsiyaning kirish qismi:
Kirish - ishning maqsadi va vazifalari, mavzuni tanlashning mantiqiy asoslari va uning dolzarbligini belgilaydi. Hajmi: 1-2 bet.
Bu erda nashriyot, uning nashr etilgan vaqti va joyi ko'rsatilgan asosiy ma'lumot manbai hisoblanadi.
Muallif ko'rsatilgan (familiyasi, ismi, otasining ismi va ilmiy darajalari). O'rganilayotgan matn va materiallarning sarlavhalari va sarlavhalari.
Referat mavzusi asoslab berilgan.
Muammo qo'yiladi va asoslanadi.
Umumiy ko'rinish ishning mohiyatini ko'rsatadi (abstrakt), bundan keyin nima muhokama qilinishini qisqacha tavsiflaydi.
2) Asosiy qism:
Asosiy qism - bu muammo bo'yicha adabiyotlarni tahlil qilish asosida muallif-tuzuvchining (ko'pincha kompilyatorning) nuqtai nazari. Hajmi: 12-15 bet.
Annotatsiya bir necha bob yoki paragraflarga bo'lingan. Odatda bu ikki bob: birinchisi nazariy (u o‘rganilayotgan muammoning imkoniyatlari va nazariy tamoyillarini ochib beradi, maqsad va vazifalarni belgilaydi); ikkinchisi amaliy (amaliy tajriba yoki ko'rib chiqilayotgan nazariyaning natijasini tavsiflaydi).
Kirishda tuzilgan narsaning ta'rifi berilgan.
Quyida tadqiqot muammosi, maqolasining umumiy tavsifi keltirilgan.
Asosiy qismda asoslar bayon qilinadi, dalillar keltiriladi (oldinga qo'yilgan nazariyani yoqlab yoki qarshi), umumlashtirish, tadqiqot mavzusining ilmiy tavsifi, ushbu tadqiqotga bag'ishlangan masalalar yoki material.
Muallif-tuzuvchi o'z qoidalarini tasdiqlovchi va ko'rsatadigan ma'lumotnomalarni (misollar, faktlar, raqamlar, ma'lumotlar) taqdim etadi.
3) Xulosa:
Xulosa - xulosa va takliflar shakllantiriladi. Xulosa qisqa, aniq bo'lishi kerak, xulosalar asosiy qism mazmunidan kelib chiqishi kerak.
Hajmi: 1-3 bet.
Muallif-tuzuvchi qandaydir xulosaga (xulosa) keladi, tadqiqotini yakunlaydi.
Referat oxirida natijalar umumlashtiriladi, bu muammoni o'rganishning mohiyatini, butun ishning natijasini belgilaydi.
4) Adabiyotlar roʻyxati (manbalar):
Adabiyotlar ro'yxati yangi bo'lishi kerak, manbalar 5-7 yoshda bo'lishi kerak, noyob bo'lsa, dastlabki asarlardan kamdan-kam foydalanish mumkin.
Manbalar quyidagi tartibda keltirilgan:
- qonun hujjatlari;
- hukumat qarorlari;
- qoidalar;
- statistik materiallar;
- ilmiy va adabiy manbalar - muallif familiyasining birinchi harfi bo'yicha alifbo tartibida.
Referat tayyorlash (GOST):
Matn va dizayn
A4 varaq, shrift hajmi 12-14 ball; shrift rangi qora; Times New Roman shrifti, oddiy; qator oralig'i: 1,5-2; chetlari: chap - 30 mm, o'ng - 10 mm, yuqori - 20 mm, pastki - 20 mm.
Sarlavha oxiriga nuqta qo'ymang. Sarlavhalar har doim qalin shrift bilan yoziladi. Odatda: 1 sarlavha - 16 nuqta shrift, 2 sarlavha - 14 nuqta shrift, 3 sarlavha - 14 nuqta shrift, kursiv.
Bob yoki paragraf sarlavhalari va keyingi matn orasidagi masofa uchta bo'sh joy bo'lishi kerak. Matn varaqning kengligi bo'yicha tekislanadi.
Matn sahifaning bir tomonida chop etiladi; izohlar va izohlar matnning o'zida yoki sahifaning pastki qismida ko'rsatilgan. Bu yerda muallifning to‘liq ismi-sharifi, manbaning nomi, adabiy manba chop etilgan shahar, nashriyotning nomi, nashr etilgan yili va tekshirilayotgan yoki keltirilayotgan matn joylashgan sahifalar ko‘rsatilgan. Izohlar va eslatmalarni loyihalash uchun standart Microsoft Word vositalari ishlatiladi, masalan:
1Sinkevich A.I. Fuqarolik masalalarini hal qilishga qaratilgan xalqaro shartnomalar. - M.: Prospekt, 2000. - b. 55-56.
Alohida varaqlarda joylashgan shakllar va jadvallar varaqlarning umumiy raqamlanishiga kiritiladi va iloji bo'lsa, ushbu jadvallar yoki rasmlarga havolalar berilgan varaqlardan keyin joylashtiriladi. Jadvallar va rasmlar raqamlash orqali arab raqamlari bilan ketma-ket raqamlangan. Raqamlar va jadvallarni bo'limlarda raqamlashga ruxsat beriladi. Bunda jadval (rasm) raqami bo'lim raqamidan va nuqta bilan ajratilgan jadvalning tartib raqamidan iborat bo'ladi.
Barcha sahifalar sarlavha sahifasidan boshlab raqamlangan; sahifa raqamining raqami sahifaning yuqori markaziga joylashtiriladi; Sarlavha sahifasida sahifa raqami yo'q. Har bir yangi bo'lim yangi sahifadan boshlanadi.
Arizalar ish oxirida joylashtiriladi. Matnda barcha qo'shimchalarga havola ko'rsatilishi kerak. Har bir ilova yangi sahifadan boshlanib, “Ilova” soʻzi va sahifaning oʻrtasida yuqori qismida uning raqami koʻrsatilgan boʻlishi kerak. Arizada alohida satrda bosh harflar bilan yozilgan matnga nisbatan nosimmetrik tarzda yozilgan sarlavha bo'lishi kerak.
Referatning sarlavha sahifasi, mundarija
Ta'lim muassasasining to'liq nomi sarlavha sahifasining yuqori qismida ko'rsatilgan. O'rta maydonda referat mavzusining nomi "mavzu" so'zi va tirnoqsiz ko'rsatiladi.
Quyida sarlavha markazida ish turi va mavzusi ko'rsatilgan (masalan, adabiyot bo'yicha insho).
Bundan ham pastroqda, sarlavha sahifasining o'ng chetiga yaqinroqda talabaning ismi, sinfi ko'rsatilgan. Hatto pastroq - boshning nomi va lavozimi va agar mavjud bo'lsa, maslahatchilar. Pastki maydonda shahar va ish yili ko'rsatilgan ("yil" so'zisiz).
Mundarija sarlavha sahifasidan keyin joylashtiriladi, unda asarning barcha sarlavhalari mavjud va ular qaysi sahifalardan boshlanganligi ko'rsatilgan. Mundarija sarlavhalari matndagi sarlavhalarni aynan takrorlashi kerak.
Sahifa raqamlari varaqning pastki qismining markazida nuqtasiz joylashtiriladi. Adabiyotlar (manbalar) va ilovalar ro'yxati varaqlarning umumiy raqamlanishiga kiritilgan.
Umumiy holat
Annotatsiya - yakuniy attestatsiyaning og'zaki shakllaridan biri. Referat - muallif o'rganilayotgan muammoning mohiyatini ochib beradigan mustaqil tadqiqot ishi; turli nuqtai nazarlarni, shuningdek, o'z qarashlarini beradi. Referatning mazmuni mantiqiy bo'lishi kerak; materialning taqdimoti muammoli-tematik xarakterga ega.
Maqsad
Abstrakt oraliq (yakuniy) attestatsiya shakli sifatida talabaning (bitiruvchining) ilmiy salohiyatini, ijodiy izlanish, hamkorlik qilish, o‘zini o‘zi ochish va imkoniyatlarni namoyon etish qobiliyatini ochib berishni rag‘batlantiradi.
Abstrakt talablar
Referat muallifi-tuzuvchi o'zining g'oyaviy, umumiy madaniy kompetentsiya darajasiga erishganligini ko'rsatishi kerak, ya'ni. real olam, undagi mavjud bog‘lanish va bog‘liqliklar, muammolar, yetakchi dunyoqarash nazariyalari haqidagi bilimlarni namoyish etish, baholovchi bilimlarni ko‘rsatish, nazariy ishlarni o‘rganish, turli tadqiqot usullaridan foydalanish, ijodiy faoliyatning turli usullarini qo‘llash qobiliyati.
1. Mavzuni to'g'ri shakllantirish, u bo'yicha kerakli materialni tanlash kerak.
2. Faqat mavzuning mohiyatini aks ettiruvchi materialdan foydalaning.
3. Referatga kirishda mavzu tanlashni asoslab berish kerak.
4. Iqtibosdan keyin muallifga havola qilish kerak.
5. Taqdimot izchil bo'lishi kerak. Noaniq so'zlar, nutq va imlo xatolariga yo'l qo'yib bo'lmaydi.
6. Referatni tayyorlashda 5 yildan oshmagan zamonaviy nashrlar materiallaridan foydalanish kerak.
7. Abstrakt dizayni (shu jumladan sarlavha sahifasi, adabiyot) malakali bo'lishi va GOSTga mos kelishi kerak.
8. Adabiyotlar ro‘yxati muallif, manbaning nomi, nashr etilgan joyi, nashr yili, nashriyot nomi, foydalanilgan sahifalar ko‘rsatilgan holda tuziladi.
9) Referatning hajmi birlamchi hujjatning mazmuniga qarab belgilanadi; o'rtacha hajm: eslatmalar va qisqa maqolalar uchun 500 belgi, aksariyat maqolalar, patentlar uchun 1000 belgi, katta hujjatlar uchun 2500–12 000 belgi.
Baholash mezonlari
mavhum dizaynni baholash standarti
- Mavzuning dolzarbligi
- mazmunning mavzuga mosligi
- materialni chuqur o'rganish
- manbalardan foydalanishning to'g'riligi va to'liqligi
- abstrakt dizaynning standartga muvofiqligi.
Ajoyib":
1. yuqoridagi barcha talablarning mavjudligi;
2. o`quvchilarning konspektda keltirilgan material bo`yicha bilimlari, masalaning mohiyatini to`g`ri va asosli bayon eta olishi;
3. ochilayotgan mavzuga shaxsiy qiziqishning mavjudligi, o'z nuqtai nazari, dalillari va mulohazalari, xulosalari;
4. rejaning istalgan bandi bo‘yicha erkin gaplasha olish, insho mavzusi bo‘yicha komissiya a’zolari tomonidan berilgan savollarga javob bera olish;
5. referat yozishda foydalanilgan faktik materiallar va statistik ma’lumotlarni tahlil qilish qobiliyati;
6. himoya so'zining asosiy matnini takrorlamaydigan, lekin uning tasviriy foni bo'lgan yuqori sifatli taqdimot materiali va/yoki tarqatma materialning mavjudligi.
Bular. referatni himoya qilishda nafaqat "bilim - ko'paytirish", balki "bilim - tushunish", "bilim - mahorat" ni ham ko'rsating.
"Yaxshi" haqida:
1. referat dizayni bo'yicha kichik izohlar;
2. yuqorida sanab o'tilgan talablardan birida kichik qiyinchiliklar.
"Qoniqarli" bo'yicha:
1. referat mavzusi to‘liq ochilmagan;
2. foydalanilgan adabiyotlar va manbalarning to'liq bo'lmagan ro'yxati;
3. taqdim etish, bahslashishdagi qiyinchiliklar.
Annotatsiya (yoki adnotatsiya) - bu matn, kitob, maqola yoki boshqa biror ilmiy yoki adabiy asarning qisqacha mazmunini beruvchi tushuntirish yoki izoh. Annotatsiya quyidagi maqsadlarda ishlatiladi:
1. Asarning asosiy mazmunini qisqacha ifodalash: Bu o‘quvchiga asarning mazmuni, mavzusi va asosiy g‘oyalari haqida umumiy tushuncha beradi.
2. O‘quvchini qiziqtirish: O‘quvchini asarni o‘qishga jalb qilish uchun uning eng qiziqarli va muhim jihatlarini ta’kidlash.
3. Qidiruvda yordam:Annotatsiyalar asarlarni qidirish va tanlash jarayonida foydalanuvchiga tezda kerakli ma’lumotni topishda yordam beradi.
4. Ilmiy izlanishlarda: Annotatsiyalar ilmiy izlanishlar va tadqiqotlarda muhim rol o‘ynaydi, chunki ular asarlarning muhim jihatlarini tezda anglashga yordam beradi.
Annotatsiyalar odatda qisqa bo‘ladi (50-200 so‘z), lekin mazmuni bo‘yicha aniq va to‘liq bo‘lishi kerak.
Annotatsiyalarni yaratishda quyidagi elementlarga e’tibor berish lozim:
1. Mavzu: Asarning asosiy mavzusi va g‘oyasini ko‘rsatish.
2. Maqsad: Asarning maqsadi va muhim jihatlarini tushuntirish.
3. Usul: Agar asar ilmiy bo‘lsa, unda qo‘llanilgan usullar va tadqiqot metodlarini ko‘rsatish.
4. Natijalar: Asarning natijalari yoki xulosalari haqida qisqacha ma’lumot berish.
Annotatsiyalar asarlarning mazmunini tez va samarali anglashga yordam beradi, shu sababli ularni to‘g‘ri va aniq yozish muhimdir.
2.Annotatsiya va kalit so’zlar haqida tushuncha
Annotatsiya va kalit so'zlar ilmiy ishlar, maqolalar va boshqa ilmiy asarlar uchun muhim tarkibiy qismlardan biridir. Ular ilmiy asarning mazmunini qisqacha ifodalaydi va uni tezda tushunishga yordam beradi. Keling, har biriga alohida to'xtalib o'tamiz:
Annotatsiya (Abstract)
Annotatsiya ilmiy ishning qisqacha mazmunini ifodalaydi. Uning asosiy maqsadi o'quvchilarga asarning nima haqida ekanligini tezda tushunishga yordam berishdir. Annotatsiyada quyidagi ma'lumotlar keltiriladi:
1. Asarning maqsadi: Tadqiqotning asosiy maqsadi yoki muammosi.
2. Metodologiya: Tadqiqotda qo'llanilgan usullar va yondashuvlar.
3. Natijalar: Tadqiqot natijalari va ularning ahamiyati.
4. Xulosa: Asosiy xulosalar va tadqiqotning amaliy yoki nazariy ahamiyati.
Annotatsiya qisqa va aniq bo'lishi kerak, odatda 150-250 so'zdan iborat bo'ladi.
Kalit So'zlar (Keywords)
Kalit so'zlar ilmiy asarning asosiy tushunchalari yoki mavzularini ifodalaydi. Ular asarni qidiruv tizimlarida osongina topishga yordam beradi. Kalit so'zlar quyidagi xususiyatlarga ega bo'lishi kerak:
1. Aniq va tushunarli: Kalit so'zlar aniq va tushunarli bo'lishi kerak.
2. Tegishli: Kalit so'zlar ilmiy asarning mazmuniga to'g'ri kelishi kerak.
3. Maxsus va umumiy: Kalit so'zlar orasida maxsus va umumiy tushunchalar bo'lishi mumkin, bu qidiruv tizimlarida kengroq qamrovni ta'minlaydi.
Kalit so'zlar odatda 5-7 ta bo'ladi va ular asarning asosiy mavzularini to'liq qamrab olishi kerak.
Agar annotatsiya va kalit so'zlar to'g'ri va aniq yozilgan bo'lsa, ilmiy asar o'quvchilar va tadqiqotchilar uchun ancha foydali bo'ladi.
3.Annotatsiya yozish tartibi
Annotatsiya yozish tartibi odatda quyidagi bosqichlarda bajariladi:
1. Maqsad va mavzu: Annotatsiyani yozishdan oldin, maqsad va mavzuni aniqlash kerak. Maqsad, umuman, o'qiganlar uchun qisqa va to'g'ri ma'lumot berish, mavzu esa o'rganilayotgan maqsad va materialning xususiyatlarini belgilashga yordam beradi.
2. Asosiy ma'lumotlar: Annotatsiya asosiy qismida, asosiy ma'lumotlar ta'rifi, masalan, tadqiqotning maqsadi, metodlari, asosiy natijalari va topilgan ma'lumotlar beriladi.
3. Natijalar: Tadqiqot natijalari yoki maqbulgi yoritiladi. Bu qismada, muhim natijalar, ularning o'zgarishlari va ularning amaliyotga olishi mumkinligi haqida qisqacha ma'lumot beriladi.
4. Xulosa va tavsiyalar:Annotatsiyaning oxirida, tadqiqotning umumiy ta'siri va muhim xulosalari ko'rsatiladi. Shuningdek, keyinchalik o'rganish uchun tavsiyalar berish mumkin.
Har bir qismni tuzatishda, qisqa va to'g'ri bo'lishi kerak. Annotatsiya o'qiladigan insonlar uchun yoqimli ma'lumotlar berishga e'tibor qaratadi.
Xulosa
Annotatsiya (lotincha Referre — hisobot, hisobot) — qisqacha xabar, har qanday ilmiy ishning yozma taqdimoti, oʻqilgan kitob mazmuni va shu kabilar; turli manbalarni ko'rib chiqish va iqtibos keltirish asosida mavzu bo'yicha ma'ruza.
Referatning mohiyati manbaning asosiy mazmunining qisqacha mazmuni (etarli darajada to'liqligi bilan) hisoblanadi. Referat yozish - bu birlamchi hujjatlarni analitik va sintetik qayta ishlash jarayonidir. Asosan yangi ma'lumotlarni o'z ichiga olgan ilmiy-texnik adabiyotlarga havola qilinadi.
Foydalanigan adabiyotlar:
https://azkurs.org/download/annotatsiya-turlari.doc
https://muhaz.org/annotatsiya-v3.html
https://genderi.org/annotatsiyaning-turlari-annotatsiya-tuzilmasi.html?page=2
|
