MUHAMMAD AL-XORAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT
TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI
QARSHI FILIALI
"Kompyuter injiniringi" FAKULTETI
3-BOSQICH KI-11-21S GURUH TALABASINING
Molumotlar bazasi
fanidan
5-Mustaqil ishi
Bajardi: Qudratov Sh
Qabul qildi: IBRAGIMOV N
Reja:
1. Ob’ektlar ma’lumotlar bazasini yaratish va uning interfeysini ishlab chiqish
2. Ochiq ma’lumotlar bazasi aloqasi (ODBC) interfeysi.
3. Malumotlar bazasini ishga tushirish.
4. Xulosa
5. Foydalanilgan adabiyotlar
Ochiq ma’lumotlar bazasi aloqasi (ODBC) interfeysi.
Agar siz MySQL uchun yaratilgan dasturni boshqa MBBT ga ko‘chirmoqchi
bo‘lsangiz o‘z kodingizni shu yadro API sidan foydalanadigan qilib qayta
yozishingiz kerak.
Lekin dasturchilar boshqa ma’lumotlar bazasiga ko‘chirish muammosidan asosan
xalos bo‘lganlar. Ularda yagona API, Open DataBase Connectivity API (ODBC),
xamma SQL-ma’lumotlar bazalariga unifikatsiya qilingan interfeys mavjud.
ODBC xamma ma’lumotlar bazalariga yagona interfeys bo‘lgani uchun, MySQL
va boshqa MBBT lar bilan ishlovchi dasturlar yaratish uchun uni o‘rganib chiqish
etarli. Agar siz kerakli tarzda ODBC dan foydalansangiz, siz yaratgan dasturlar
ixtiyoriy MBBT bilan ishlay oladi.
ODBC xaqida tushuncha
Xamma API lar kabi ODBC birgalikda ma’lum funksiyalar to‘plamini
ta’minlovchi sinflar va interfeyslar to‘plamidir. ODBC xolida bu funksiyalar
ma’lumotlar bazasiga murojaatni ta’minlaydi. ODBC API ni tashkil qiluvchi
sinflar va interfeyslar ixtiyoriy turdagi ma’lumotlar murojjat qilishdagi umumiy
tushunchalar abstraksiyasidir.
Masalan, Connection ma’lumotlar bazasi Bilan bog‘lanishni tasvirlovchi
interfeysdir. SHunga o‘xshab ResultSet SQL SELECT komandasi qaytaruvchi
natijaviy to‘plamni tasvirlaydi. Tabiiyki ma’lumotlar bazasiga murojaat konkret
detallari uning yaratuvchisiga bog‘liq. ODBC bu detallar Bilan ishlamaydi.
ODBC sinflarini ma’lumotlar bazasini dasturlashga ob’ektga-yo‘naltirilgan usullar
nuqtai nazaridan ko‘rib chiqamiz.
MBBT Bilan ishlashni uchta asosiy tushuncha tasvirlaydi: ulanish, natijaviy
to‘plam va natijaviy to‘plam satrlari. 1-rasm bu ob’ektlarni UML-diagrammada
ko‘rsatadi.
UML - bu yangi Unifikatsiyalangan modellashtirish tili bo‘lib, sozdannыy Gradi
Buch, Ayvar YAkobson va Djeyms Rambo (Grady Booch, Ivar Jacobson, James
Rumbaugh) tomonidan ob’ektga-yo‘naltirilgan loyixalash va taxlilni xujjatlash
YAngi standarti sifatida taklif qilingan.
Ma’lumotlar bazasiga ulanish
Ixtiyoriy muxitda ma’lumotlar bazasiga murojaat ulanishdan boshlanadi. Bizning
ob’ektga-yo‘naltirilgan bibliotekamizni yaratish Connection ob’ektini yaratishdan
boshlanadi. Ob’ekt Connection server Bilan bog‘lanishni o‘rnatish, zarur
ma’lumotlar bazasini tanlash, so‘rovlarni uzatish va natija olishni bilishi kerak.
Connection sinfi usullari xamma MBBT lar uchun bir xildir. Lekin sinf ichida,
kompilyasiya qilinayotgan biblioteka uchun xos bo‘lgan yopiq a’zolar
berkitilgandir. Bog‘lanish o‘rnatishda ma’lumotlar Bilan bog‘lanishni
ta’minlaydigan sinf a’zodlari farqli bo‘lib qoladi.
Ma’lumotlar bazasi bilan ulanishni o‘rnatish
Bu API yordamida yaratiladigan xamma amaliy dasturlarga ma’lumotlar bazasiga
ulanish uchun Connection sinfi nusxasini uning konstruktorlaridan biri yordamida
yaratish kerak bo‘ladi. U kabi uzilish uchun Amaliy dastur Connection nusxasini
o‘chirishi kerak. U to‘g‘ridan to‘g‘ri Close() va Sonnect() usullariga murojaat qilib
Connection nusxasini qaytadan ishlatishi mumkin.
Ma’lumotlar bazasidan uzilish
Connection yana bir mantiqiy funksiyasi ma’lumotlar bazasi bilan aloqani uzish va
dasturdan berkitilgan resurslarni ozod qilishdir. Bu funksiyani Close () usuli
amalga oshiradi.
Ma’lumotlar bazasiga murojaatlarni bajarish
Bog‘lanishni ochish va yopish odatda ma’lumotlar bazasiga komandalar
yuboriladi. Connection sinfi argument sifatida SQL komanda oluvchi Query() usuli
yordamida bajaradi. Agar komanda so‘rov bo‘lsa 2-5. rasmda ko‘rsatilgan ob’ekt
modelidan Result sinfi nusxasini qaytaradi. Agar komanda ma’lumotlarni
yangilayotgan bo‘lsa, usul NULL qaytaradi va affected_rows qiymatini
o‘zgartirilgan satrlar soniga teng qiladi.
Natijaviy to‘plamlar
Result sinfi natijaviy to‘plam ma’lumotlariga xamda shu natijaviy to‘plam bilan
bog‘liq meta ma’lumotlarga murojaatni ta’minlashi kerak. 2-5 rasmda ko‘rsatilgan
ob’ektli modelga asosan bizning Result sinfimiz natijaviy to‘plam satrlarinissikl
bo‘yicha o‘qish va undagi satrlar sonini aniqlashni ta’minlaydi.
Natijalar bo‘yicha ko‘chish
Bizning Result sinfimiz natijaviy to‘plam Bilan qatorma qator ishlaydi. Result sinfi
nusxasini Query() usuli yordamida olgandan so‘ng amaliy dastur to navbatdagi
Next() usuli 0 qaytarmaguncha, ketma ket Next() va GetCurrentRow() usullarini
chaqirishi lozim.
Satrlar
Natijaviy to‘plamning aloxida satri bizning ob’ektli modelimizda Row sinfi bilan
tasvirlanadi.
Ma’lumotlarga murojaat massiv indeksi bo‘yicha so‘rov tomonidan berilgan
tartibda amalga oshiriladi. Masalan, SELECT user_id , password FROM users
so‘rov uchun indeks 0 foydalanuvchi nomini va indeks 1 – parolьni ko‘rsatadi.
Bizning C++ API bu indeklashni foydalanuvchi uchun do‘stona qiladi. GetField(1)
yoki fields[0] birinchi maydonni qaytaradi.
Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash – bu dasturlashning shunday yangi yo‘nalishiki,
dasturiy tizimda o‘zaro aloqada bo‘lgan ob’ektlar majmuasi sifatida qaraladi va xar
bir ob’ektni ma’lum bir klassga mansub hamda xar bir klass qandaydir shajarani
hosil qiladi deb hisoblanadi. Alohida olingan klass ma’lumotlar to‘plami va ular
ustida bajariladigan amallarning to‘plami sifatida qaraladi. Bu klassning
elementlariga faqat shu klassda aniqlangan amallar orqali murojaat qilish mumkin.
Dasturdagi ma’lumotlar va ular ustida bajariladigan amallar o‘rtasidagi o‘zaro
bog‘liqlik an’anaviy dasturlash tillariga nisbatan dasturiy tizimlarning
ishonchliligini ta’minlaydi. Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlashning eng asosiy
tushunchasi ob’ekt va klass hisoblanadi.
Ob’ekt. Oldimizda turgan olma mevasini dasturlash terminologiyasi orqali
ko‘raylik. An’anaviy dasturlashda biz uni qismlarga bo‘lib o‘rganganmiz: S-olma
po‘stining yuzi, J – olma mevasidagi sharbat hajmi, F – po‘st orasidagi meva
og‘irligi, D-urug‘lar soni va x.k. Endi ana shu olmaga rassom ko‘zi bilan qaraylik.
Olmaning rasmi bu meva emas, balki olma mevasining yassi tekisliklikdagi
tasviridir. Uni har biri alohida va bir-biriga bog‘liq bo‘lmagan biror ma’lumotlar
segmentida turgan bir nechta ma’lumotlardan iborat bo‘lgan ko‘rinishda
abstraksiyalash mumkin emas. Olmaning komponentalari doimo birgalikda va bu
komponentalar orasidagi o‘zaro aloqalarni saqlagan holda qaraladi.
Ob’ekt - biz yashayotgan olamdagi biror elementga hos bo‘lgan barcha ma’lumot
va hulqlarni, ya’ni shu element ustida bajarish mumkin bo‘lgan xarakatlarni
ifodalaydi hamda ma’lumotlarning tugal abstraksiyasidan iborat bo‘ladi. Bu
ma’lumot va hulqlar ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash atamasida mos ravishda
hususiyat va metod deb ataladi. Hususiyatni ob’ektning maydoni deb ham
yuritiladi. Masalan, shashka ob’ekti rang, vertikal maydondagi o‘rni, gorizontal
maydondagi o‘rni kabi maydonlarga, surish, urish, «damka» ga chiqish, shashka
taxtasidan chetga olish kabi metodlarga ega bo‘ladi. Maydon va metodlar
birgalikda ob’ektning a’zolari deyiladi. Ob’ektlarning strukturasi ularning o‘zaro
aloqasini ifodalaydi. Ob’ektlar o‘zlarining barcha xarakteristika va hulqlarining
o‘ziga hos tomonlarini birgalikda saqlaydi.
Klass. Har bir ob’ekt qandaydir bitta klassga taaluqli bo‘ladi. Klass – bu murakkab
struktura bo‘lib, o‘z ichiga ma’lumotlarni, protsedura va funksiyalarni
ifodalashdan tashqari, klasslarning vakili bo‘lmish ob’ektlar ustida bajarilishi
mumkin bo‘lgan amallarni ham oladi. Klassdagi ma’lumotlar maydonlar,
protsedura va funksiyalar esa metodlar deb ataladi. Klassning strukturasi
tushunchasi ham muhim hisoblanadi. U tizim ichidagi vositalar boyligini namoyon
qiladi. Ma’lumki, biror yaproqdagi fotosintez jarayonini o‘rganish uchun shu
yaproqdagi bitta xujayrani ko‘rish yetarli, chunki, qolgan xujayralar ham o‘zini ana
shu o‘rganilgan xujayra kabi tutadi. Biz xam biror klass, tip yoki bo‘limga mansub
bo‘lgan ob’ektni ko‘rar ekanmiz, faraz qilishimiz mumkinki, uning hulqi ham shu
tipdagi boshqa ob’ektlarniki kabi bo‘ladi.
Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash bizning hulqimizga o‘xshab ketadigan
dasturlash usulini ifodalaydi. U dasturlash tillarini ishlab chiqishdagi
yangiliklarning tabiiy evolyusiyasi hisoblanadi. U barcha avvalgi dasturlash
tillariga qaraganda strukturaliroq, ma’lumotlarni abstraktlashga urinishda
abstraktliroq va modulliroqdir.
Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash o‘zining uchta asosiy hususiyatlari bilan
xarakterlanadi:
1. Inkapsulyasiya – yozuvlarni shu yozuvlarning maydonlari ustida amallar
bajarish uchun mo‘ljallangan funksiyalar va protseduralar bilan birgalikda olib
boradi. Inkapsulyasiya yashirish prinsipiga ham ega bo‘ladi. Buning ma’nosi
shuki, ob’ekt ustida bajarish mumkin bo‘lgan xarakatlarni amalga oshirish
vositalari shu ob’ektdan foydalanayotgan dasturchilar ko‘zidan yashirib qo‘yiladi.
Dasturchi faqat shu ob’ektning ayrim metod va maydonlari bilangina ishlay oladi.
Boshqacha aytganda, barcha maydon va metodlar ichki va tashqi guruhlarga
bo‘linadi. Ob’ektning ichki a’zolari dasturchiga «ko‘rinmaydi» va ob’ektning hulqi
va imkoniyatlarini aniqlaydi, tashqi a’zolari esa dasturchiga «ko‘rinib turadi»
hamda ob’ektni boshqarish imkonini beradi. Ob’ektning dasturchiga ko‘rinib,
ob’ektni boshqarishga yordam beradigan metod va maydonlari (hususiyatlari)
ob’ektning interfeysi deb ataladi. Dasturchi ob’ekt bilan ishlash uchun uning
interfeysini bilishi kifoya.
Masalan, yengil avtomobilni boshqarishni o‘rganish uchun uning
matorining
ishlash prinsipi
, g‘ildiraklarning burilishini, tormoz mexanizmini o‘rganishning
hojati yo‘q, rulni burash, pedal yoki uzatmalar qutisi richagini bosishni bilish
yetarli.
2. Vorislik – yangi ob’ektni aniqlashga ehtiyoj paydo bo‘lganda oldindan ma’lum
bo‘lgan ob’ektlardan foydalanish. Ob’ektlar o‘zlarini yaratishda ishtirok etgan ota
ob’ektlarning xarakteristika va hulqlarini meros qilib olishlari mumkin. OYD
konsepsiyasi yangi klasslarni mavjud klasslarga yangi maydonlar, hususiyatlar va
metodlarni qo‘shish orqali yaratish imkonini ham beradi. Yangi klasslarni tashkil
qilishning bunday usuli yuzaga keltirish deb ataladi. Bu holda yuzaga kelgan yangi
klass o‘zining bazaviy ota klassiga hos bo‘lgan hususiyat va metodlarini meros
oladi.
Masalan hayotdan misol qilib, hasharotlar klassini olish mumkin. U ikki guruhga
bo‘linadi: qanotlilar va qanotsizlar. Qanotli hasharotlarga kapalaklar, pashshalari,
parvonalar va x.k. lar kiradi. Shuning uchun, pashshalarni qaytadan qanotli deb
ta’riflashning hojati yo‘q, u bu hususiyatni ota klassi bo‘lgan qanotli hasharotlar
klassidan meros qilib oladi.
3. Polimorfizm – xarakatga biror nom berish hamda undan birgalikda ob’ektlar
shajarasining quyi va yuqori qismlarida foydalanish. Bunda shajaraning har bir
ob’ekti bu xarakatni o‘zi uchun hos bo‘lgan usul bilan bajaradi. Polimorfizm — bu
turli klasslarga kirgan metodlar uchun bir hil nomlardan foydalanish imkoniyatidir.
Polimorfizm konsepsiyasida ob’ektga nisbatan metod qo‘llanganida aynan
ob’ektning klassiga mos keluvchi metoddan foydalanishni ta’minlaydi.
Object Pascal dasturlash tili ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlashga hos bo‘lgan
barcha vositalarni bera oladi: strukturalilik, modullik, katta abstraktlilik. Bu
xarakteristikalarning hammasi xizmat ko‘rsatish uchun juda ham sodda, osongina
boshqa vaziyatlarga moslashtirila oladigan, kuchliroq strukturaga ega bo‘lgan
kodlarda o‘z aksini topadi.
Ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash uzoq yillar davomida an’anaviy, ya’ni standart
hisoblangan dasturlashga nisbatan hos bo‘lgan tasavvurlarni bir chetga qo‘yishni
talab qiladi. Natijada ob’ektga yo‘naltirilgan dasturlash juda ham sodda,
ko‘rgazmaliligi yuqori bo‘lib, dasturiy ta’minot yaratishdagi ko‘plab muammolarni
hal qilishning juda ajoyib vositasiga aylanadi.
Ma`lumotlar bazasi dasturi Ma`lumotlar bazasi dasturi Reja: Reja: Malumotlar
bazasi bilan ishlash. Uskunalar paneli. Malumotlar bazasini yaratish. Malumotlar
bazasini yopish.
Ma`lumotlar bazasi bilan ishlash Ma`lumotlar bazasi bilan ishlash Ma`lumotlar
bazasini boshqarish tizimi (MBBT) - bu dasturiy va apparat vositalarining
murakkab majmuasi bo`lib, ular yordamida foydalanuvchi ma`lumotlar bazasini
yaratish va shu bazadagi ma`lumotlar ustida ish yuritish mumkin. Ma`lumotlar
bazasi obyekt yoki obyektlar to`plami holatini ularning xossalari va o`zaro
munosabatlarini aks ettiruvchi nomlangan ma`lumotlar to`plamini ifodalaydi. Juda
ko`p turdagi MBBT mavjud. Ular o`z maxsus dasturlash tillariga ham ega bo`lib,
bu tillarga SUBD buyruqli dasturlash tillari deyiladi. MBBTga Oracle, Clipper,
Paradox, Vizual FoxPro, Access va boshqalarni misol keltirish mumkin. Microsoft
Access dasturi ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimi hisoblanadi. Ushbu dastur
ma`lumotlar bazasi, jadvallar, so`rovlar, formalar va hisobotlar bilan ishlash
imkoniyatini taqdim etuvchi tizimdir. Xar qanday axborot tizimini ma`lumotlar
bazasini yaratish mumkin. Shu bilan bir qatorda MS Access dasturi faydalanuvchi
oldiga qo`shimcha talablarni qo`ymaydi. Foydalanuvchi kompyuterida MS Office
dasturi o`rnatilgan bo`lsa bas shuning o`zi kifoya.
3 Dasturni ishga tushirish Dasturni ishga tushirish Dasturni ishga tushirish
Dasturni ishga tushirish Dasturni ishga tushirish Dasturni ishga tushirish Microsoft
Access dasturi ma`lumotlar bazasini boshqarish tizimi hisoblanadi. Ushbu dastur
ma`lumotlar bazasi, jadvallar, so`rovlar, interfeyslar va hisobotlar bilan ishlash
imkoniyatini taqdim etuvchi tizimdir. Ushbu darsda Microsoft Access dasturini
ishga tushirish usullarini ko`rib chiqamiz. Access dasturini ishga tushirish uchun
quyidagi usullarning biridan foydalaning: Microsoft Access dasturi ma`lumotlar
bazasini boshqarish tizimi hisoblanadi. Ushbu dastur ma`lumotlar bazasi, jadvallar,
so`rovlar, interfeyslar va hisobotlar bilan ishlash imkoniyatini taqdim etuvchi
tizimdir. Ushbu darsda Microsoft Access dasturini ishga tushirish usullarini ko`rib
chiqamiz. Access dasturini ishga tushirish uchun quyidagi usullarning biridan
foydalaning: Birinchi usul: Birinchi usul: Пуск tugmasini bosing va
Программыmenyusiga outing; Пуск tugmasini bosing va Программыmenyusiga
outing; Paydo bo`lgan menyudan Microsoft Office bo`limini tanlang; Paydo
bo`lgan menyudan Microsoft Office bo`limini tanlang; Dastur yorliqlari
ro`yhatidan Microsoft Office Access 2003 yorlig`ini bosing. Dastur yorliqlari
ro`yhatidan Microsoft Office Access 2003 yorlig`ini bosing. Ikkinchi usul:
Ikkinchi usul: Пуск tugmasini bosing va Выполнить amalini tanlang; Пуск
tugmasini bosing va Выполнить amalini tanlang; Paydo bo`lgan Запуск
программы oynasining Открыть maydoniga MSACCESS so`zini kiriting; Paydo
bo`lgan Запуск программы oynasining Открыть maydoniga MSACCESS so`zini
kiriting; OK tugmasini bosing. OK tugmasini bosing. Uchinchi usul: Uchinchi
usul: Мой компьютер yorlig`iga sichqoncha o`ng tugmasini bosing va
Проводник dasturini ishga tushiring; Мой компьютер yorlig`iga sichqoncha o`ng
tugmasini bosing va Проводник dasturini ishga tushiring; Paydo bo`lgan oynaning
Папки bo`limidan C:\Program Files\Microsoft Office\OFFICE11
papkasini
oching
; Paydo bo`lgan oynaning Папки bo`limidan C:\Program Files\Microsoft
Office\OFFICE11 papkasini oching; Fayllar ro`yhatidan MSACCESS faylini
toping va unga sichqoncha chap tugmasini ikki marta bosing; Fayllar ro`yhatidan
MSACCESS faylini toping va unga sichqoncha chap tugmasini ikki marta bosing;
Shu tariqa uch usul natijasida ham ushbu ko`rinishdagi Microsoft Access dasturi
interfeysi ekranda paydo bo`ladi. Shu tariqa uch usul natijasida ham ushbu
ko`rinishdagi Microsoft Access dasturi interfeysi ekranda paydo bo`ladi.
asturning ekran interfeysi Dasturning ekran interfeysi Access dasturi interfeysi
menyu satri, uskunalar paneli, topshiriqlar maydoni va holatlar satridan iborat.
Ushbu darsimizda Access dasturi interfeysning asosiy elementlarini korib
chiqamiz. Oynaning eng yuqori qismida dastur nomidan iborat sarlavha satri
joylashgan bolib uning ong tomonida oynaning boshqarish tugmalari joylashgan,
bular: Access dasturi interfeysi menyu satri, uskunalar paneli, topshiriqlar maydoni
va holatlar satridan iborat. Ushbu darsimizda Access dasturi interfeysning asosiy
elementlarini korib chiqamiz. Oynaning eng yuqori qismida dastur nomidan iborat
sarlavha satri joylashgan bolib uning ong tomonida oynaning boshqarish tugmalari
joylashgan, bular: Свернуть tugmasi, oynani topshiriqlar paneliga tushirish; [ ]
Свернуть tugmasi, oynani topshiriqlar paneliga tushirish; [ ] Развернуть tugmasi,
oynani ekranga qayta tiklash; [ ] Развернуть tugmasi, oynani ekranga qayta
tiklash; [ ] Закрыть tugmasi, oynani yoki dasturni yopish. [ ] Закрыть tugmasi,
oynani yoki dasturni yopish. [ ] Sarlavha satridan keyin menyu satri joylashgan
bolib, dasturning menyu bolimlari nomiga mos malum vazifalarini bajaradi.
Menyu satrining tagida База данных deb nomlanuvchi bir qator tugmalardan
iborat uskunalar paneli joylashgan. Ushbu uskunalar panelida joylashgan tugmalar,
sichqoncha tugmasini bir marta bosish orqali, dasturning malum amallarini tezkor
bajarish imkonini beradi. Dastur interfeysining ong qismida topshiriqlar maydoni
joylashgan bolib, unda malumotlar bazasini yaratish, dastur malumotnomasi bilan
ishlash va malumotlarni qidirish bilan bogliq amallarni bajarish mumkin. Dastur
oynasining quyi qismida holatlar satri joylashgan, unda dasturning statistik va
xabar malumotlari aks ettiriladi Sarlavha satridan keyin menyu satri joylashgan
bolib, dasturning menyu bolimlari nomiga mos malum vazifalarini bajaradi.
Menyu satrining tagida База данных deb nomlanuvchi bir qator tugmalardan
iborat uskunalar paneli joylashgan. Ushbu uskunalar panelida joylashgan tugmalar,
sichqoncha tugmasini bir marta bosish orqali, dasturning malum amallarini tezkor
bajarish imkonini beradi. Dastur interfeysining ong qismida topshiriqlar maydoni
joylashgan bolib, unda malumotlar bazasini yaratish, dastur malumotnomasi bilan
ishlash va malumotlarni qidirish bilan bogliq amallarni bajarish mumkin. Dastur
oynasining quyi qismida holatlar satri joylashgan, unda dasturning statistik va
xabar
malumotlari aks ettiriladi
Uskunalar paneli Uskunalar paneli Microsoft Access dasturining База данных
uskunalar paneli dastur asosiy oynasining yuqori qismida joylashgan bolib,
navbatdagi muayyan vazifalarni tezkor bajarishga moljallangan bir qator
tugmalarni oz ichiga olgan: Microsoft Access dasturining База данных uskunalar
paneli dastur asosiy oynasining yuqori qismida joylashgan bolib, navbatdagi
muayyan vazifalarni tezkor bajarishga moljallangan bir qator tugmalarni oz ichiga
olgan: Создать – yangi malumotlar bazasini yaratish; [ ]Создать – yangi
malumotlar bazasini yaratish; [ ] Открыть – malum turdagi fayllarni ochish; [
]Открыть – malum turdagi fayllarni ochish; [ ] Сохранить – faol obektlarni
saqlash; [ ]Сохранить – faol obektlarni saqlash; [ ] Поиск файлов – malum
parametrlar asosida fayllarni qidirish; [ ]Поиск файлов – malum parametrlar
asosida fayllarni qidirish; [ ] Печать – faol obektlarni yoki malumotlarni chop
etish; [ ] Печать – faol obektlarni yoki malumotlarni chop etish; [ ]
Предварительный просмотр – chop etiladigan malumotlarni oldindan korish;
Предварительный просмотр – chop etiladigan malumotlarni oldindan korish;
Орфография – malumotlardagi imlo xatolarini tekshirish; [ ]Орфография –
malumotlardagi imlo xatolarini tekshirish; [ ] Вырезать – faol obektlarni yoki
malumotlarni xotiraga kesib olish; [ ]Вырезать – faol obektlarni yoki
malumotlarni xotiraga kesib olish; [ ] Копировать – faol obektlardan yoki
malumotlardan xotiraga nusxa olish; [ ]Копировать – faol obektlardan yoki
malumotlardan xotiraga nusxa olish; [ ]
Вставить – xotiradagi obektlar yoki malumotlarni ish maydoniga qoyish; [ ]
Вставить – xotiradagi obektlar yoki malumotlarni ish maydoniga qoyish; [ ]
Отметить – songgi bajarilgan amallarni ketma – ket bekor qilish; [ ]Отметить –
songgi bajarilgan amallarni ketma – ket bekor qilish; [ ] Связ с Office –
malumotlarni Microsoft Office paketi tarkibidagi
boshqa dasturlariga
otkazish
;Связ с Office – malumotlarni Microsoft Office paketi tarkibidagi boshqa
dasturlariga otkazish; Анализ –kelishini tahlil qilish; [ ]Анализ –kelishini tahlil
qilish; [ ] Программа – Visual Basic dasturini ishga tushirish; [ ]Программа –
Visual Basic dasturini ishga tushirish; [ ] Редактор сценариев – foydalanuvchi
tomonidan yaratilgan amallar ketma - ketligini taxrirlash;Редактор сценариев –
foydalanuvchi tomonidan yaratilgan amallar ketma - ketligini taxrirlash; Свойства
– obektlar parametrlarini va xususiyatlarini aks ettirish; [ ]Свойства – obektlar
parametrlarini va xususiyatlarini aks ettirish; [ ] Схема данных – malumotlar
bazasi jadvallari va ular orasidagi boglanishlarni grafik korinishda
tasvirlash;Схема данных – malumotlar bazasi jadvallari va ular orasidagi
boglanishlarni grafik korinishda tasvirlash; Новый объект – yangi obekt yaratish;
[ ]Новый объект – yangi obekt yaratish; [ ] Справка – Microsoft Access
malumotnomasini chaqirish; [ ]Справка – Microsoft Access malumotnomasini
chaqirish; [ ]
Oynalarning turlari Oynalarning turlari Access dasturida oynalar turlari juda kop
bolib, ushbu darsimizda ularning ozimiz foydalanadigan turlari bilan tanishib
chiqamiz: Access dasturida oynalar turlari juda kop bolib, ushbu darsimizda
ularning ozimiz foydalanadigan turlari bilan tanishib chiqamiz: - Malumotlar
bazasi oynasi. Bu oyna uchta maydondan iborat bolib, uning chap qismida
Объектыpaneli mavjud, unda malumotlar
bazasining jadvallar
, sorovlar, formalar,
hisobotlar, Veb sahifalar, makroslar va modullar kabi obektlar tugmalari
joylashgan. - Malumotlar bazasi oynasi. Bu oyna uchta maydondan iborat bolib,
uning chap qismida Объектыpaneli mavjud, unda malumotlar bazasining jadvallar,
sorovlar, formalar, hisobotlar, Veb sahifalar, makroslar va modullar kabi obektlar
tugmalari joylashgan. - Obektlar royhati maydoni, bu maydonda muayyan
obektlarning royhati aks ettiriladi; - Uskunalar paneli maydoni, bu maydon
quyidagi tugmalarni oz ichiga oladi: - Obektlar royhati maydoni, bu maydonda
muayyan obektlarning royhati aks ettiriladi; - Uskunalar paneli maydoni, bu
maydon quyidagi tugmalarni oz ichiga oladi: Открыть - tanlangan obektni ochish
yoki ishga tushirish uchun xizmat qiladi; Открыть - tanlangan obektni ochish yoki
ishga tushirish uchun xizmat qiladi; Конструктор - tanlangan obektni konstruktor
rejimida ozgartirish imkonini beradi; Конструктор - tanlangan obektni konstruktor
rejimida ozgartirish imkonini beradi; Создать - tanlangan turdagi yangi obektni
yaratish uchun xizmat qiladi; Создать - tanlangan turdagi yangi obektni yaratish
uchun xizmat qiladi; Удалить - tanlangan obektni ochirishni amalga oshiradi;
Удалить - tanlangan obektni ochirishni amalga oshiradi; - Jadvallar oynasi. Ushbu
oynada jadvallarni yaratish, ozgartirish va ochirish bilan bogliq barcha amallarni
bajarish mumkin, bundan tashqari mavjud jadvallar royhati keltiriladi. - Sorovlar
oynasi. Bunda har xil turdagi, yani jadvallarni yaratish, ozgartirish va ochirish,
hamda malumotlarni kiritish va saralash kabi amallarni bajaruvchi sorovlar bilan
ishlash mumkin. - Formalar oynasi. Ushbu oyna yangi formalarni yaratish, mavjud
formalarni ozgartirish va ochirish imkonini beradi. Formalarning asosiy vazifasi,
jadvalga malumotlarni kiritish yoki jadval malumotlarini aks ettirishdan iboratdir. -
Hisobotlar oynasi. Ushbu oynada jadval malumotlarini malum korinishida ekranga
yoki bosmaga chiqarish uchun xizmat qiluvchi hisobotlarni yaratish va boshqarish
mumkin. - Veb sahifalar oynasi. Bunda jadval malumotlarini veb sahifa
korinishida taqdim etuvchi obektlarni yaratish va boshqarish mumkin. - Makroslar
oynasi.
Jadvallarni
, sorovlarni, formalarni va hisobotlarni boshqarish bilan bogliq
barcha amallarni oz ichiga olgan obektlar bilan ishlashga moljallangan. - Modullar
oynasi. Dastur kodi va dasturlash modullarini oz ichiga oladi. - Jadvallar oynasi.
Ushbu oynada jadvallarni yaratish, ozgartirish va ochirish bilan bogliq barcha
amallarni bajarish mumkin, bundan tashqari mavjud jadvallar royhati keltiriladi. -
Sorovlar oynasi. Bunda har xil turdagi, yani jadvallarni yaratish, ozgartirish va
ochirish, hamda malumotlarni kiritish va saralash kabi amallarni bajaruvchi
sorovlar bilan ishlash mumkin. - Formalar oynasi. Ushbu oyna yangi formalarni
yaratish, mavjud formalarni ozgartirish va ochirish imkonini beradi. Formalarning
asosiy vazifasi, jadvalga malumotlarni kiritish yoki jadval malumotlarini aks
ettirishdan iboratdir. - Hisobotlar oynasi. Ushbu oynada jadval malumotlarini
malum korinishida ekranga yoki bosmaga chiqarish uchun xizmat qiluvchi
hisobotlarni yaratish va boshqarish mumkin. - Veb sahifalar oynasi. Bunda jadval
malumotlarini veb sahifa korinishida taqdim etuvchi obektlarni yaratish va
boshqarish mumkin. - Makroslar oynasi. Jadvallarni, sorovlarni, formalarni va
hisobotlarni boshqarish bilan bogliq barcha amallarni oz ichiga olgan obektlar
bilan ishlashga moljallangan. - Modullar oynasi. Dastur kodi va dasturlash
modullarini oz ichiga oladi.
Ma`lumotlar bazasini yaratish Ma`lumotlar bazasini yaratish Access dasturida
malumotlar bazasini yaratishning bir nechta usullari mavjud. Malumotlar bazasini
yaratish uchun quyidagi amallarni bajaring: Access dasturida malumotlar bazasini
yaratishning bir nechta usullari mavjud. Malumotlar bazasini yaratish uchun
quyidagi amallarni bajaring: Файл menyusini bosing va Создать bolimini tanlang;
Файл menyusini bosing va Создать bolimini tanlang; Yoki: Yoki: Dastur
uskunalar panelidan
Создать tugmasini bosing
; Dastur uskunalar panelidan
Создать tugmasini bosing; Создание topshiriqlar maydonidan Новая база
данных yorligini bosing; Создание topshiriqlar maydonidan Новая база данных
yorligini bosing; Paydo bolgan muloqot oynasidan malumotlar bazasini saqlash
papkasini korsating; Paydo bolgan muloqot oynasidan malumotlar bazasini saqlash
papkasini korsating; Имя файла maydoniga malumotlar bazasi nomini kiriting;
Имя файла maydoniga malumotlar bazasi nomini kiriting; Создать tugmasini
bosing. Создать tugmasini bosing. Shundan song yaratilgan malumotlar
bazasining oynasi ekranda paydo boladi Shundan song yaratilgan malumotlar
bazasining oynasi ekranda paydo boladi
Master yordamida ma`lumotlar bazasi yaratish Master yordamida ma`lumotlar
bazasi yaratish Tanlangan turdagi malumotlar bazasini, hamda undagi barcha
zaruriy jadval, forma va hisobotlarni yaratish uchun malumotlar bazasi masteridan
foydalanish mumkin. Bu usul malumotlar bazasini yaratishning eng sodda
korinishi hisoblanadi. Master malumotlar bazasini sozlash uchun parametrlarning
cheklangan toplamini taklif etadi: Tanlangan turdagi malumotlar bazasini, hamda
undagi barcha zaruriy jadval, forma va hisobotlarni yaratish uchun malumotlar
bazasi masteridan foydalanish mumkin. Bu usul malumotlar bazasini yaratishning
eng sodda korinishi hisoblanadi. Master malumotlar bazasini sozlash uchun
parametrlarning cheklangan toplamini taklif etadi: Uskunalar panelidan Создать
tugmasini bosing; Uskunalar panelidan Создать tugmasini bosing; Создание
файла topshiriqlar maydonining Шаблоны guruhidan На моем компьютере
yorligini bosing. Создание файла topshiriqlar maydonining Шаблоны guruhidan
На моем компьютере yorligini bosing. Базы данных qoshimcha oynasidan mos
shablona yorligini tanlang; Базы данных qoshimcha oynasidan mos shablona
yorligini tanlang; OK tugmasini bosing; OK tugmasini bosing; Paydo bolgan
muloqot oynasida malumotlar bazasini nomini va uning saqlanish joyini korsating;
Paydo bolgan muloqot oynasida malumotlar bazasini nomini va uning saqlanish
joyini korsating; Songra Создать tugmasini bosing; Songra Создать tugmasini
bosing; Paydo bolgan oynadan Далее tugmasini bosing; Paydo bolgan oynadan
Далее tugmasini bosing; Yaratiladigan jadvallar maydonlarini kozdan kechiring,
songra Далее tugmasini bosing; Yaratiladigan jadvallar maydonlarini kozdan
kechiring, songra Далее tugmasini bosing; Berilgan royhatdan formalarning mos
dizaynini tanlang va Далее tugmasini bosing; Berilgan royhatdan formalarning
mos dizaynini tanlang va Далее tugmasini bosing; Keltirilgan royhatdan hisobotlar
dizaynini tanlang va Далее tugmasini bosing; Keltirilgan royhatdan hisobotlar
dizaynini tanlang va Далее tugmasini bosing; Korsatilgan maydonga malumotlar
bazasi nomini kiriting; Korsatilgan maydonga malumotlar bazasi nomini kiriting;
Далее tugmasini bosing; Далее tugmasini bosing; Malumotlar bazasini ishga
tushirish uchun Готово tugmasini bosing. Natijada, malumotlar bazasi,
undagi
jadvallar
, formalar va hisobotlar yaratiladi, hamda asosiy oyna ochiladi.
Malumotlar bazasini ishga tushirish uchun Готово tugmasini bosing. Natijada,
malumotlar bazasi, undagi jadvallar, formalar va hisobotlar yaratiladi, hamda
asosiy oyna ochiladi. Shuni aytib otish kerakki, malumotlar bazasi master
yordamida mavjud malumotlar bazasiga yangi jadvallar, formalar va hisobotlar
qoshish mumkin emas. Shuni aytib otish kerakki, malumotlar bazasi master
yordamida mavjud malumotlar bazasiga yangi jadvallar, formalar va hisobotlar
qoshish mumkin emas.
Shablon yordamida ma`lumotlar bazasini yaratish Shablon yordamida ma`lumotlar
bazasini yaratish Bu malumotlar bazasini eng tez yaratish usuli hisoblanadi. Agar
talab qilinayotgan korinishdagi malumotlar bazasiga mos keluvchi shablonni
topish va undan foydalanish imkoni bolsa, bu usul qolganlariga nisbatan juda
yaxshi samara beradi. Bu malumotlar bazasini eng tez yaratish usuli hisoblanadi.
Agar talab qilinayotgan korinishdagi malumotlar bazasiga mos keluvchi shablonni
topish va undan foydalanish imkoni bolsa, bu usul qolganlariga nisbatan juda
yaxshi samara beradi. Uskunalar panelidan Создать tugmasini bosing; Uskunalar
panelidan Создать tugmasini bosing; Создание файла topshiriqlar maydonining
Шаблоны royhatidan mos shablonni toping, yoki barcha shablonlar royhatini
korish uchun Домашняя страница шаблонов bolimini tanlang ; Создание файла
topshiriqlar maydonining Шаблоны royhatidan mos shablonni toping, yoki barcha
shablonlar royhatini korish uchun Домашняя страница шаблонов bolimini
tanlang ; Talab qilinayotgan shablonni tanlang; Talab qilinayotgan shablonni
tanlang; Загрузить tugmasini bosing. Загрузить tugmasini bosing.
Ma`lumotlar bazasini ochish Ma`lumotlar bazasini ochish Malumotlar bazasi bilan
ishlash, foydalanish, hamda ularda saqlanayotgan malumotlarni qayta ishlash
uchun malumotlar bazasini Access dasturiga yuklash yani ularni ochish kerak.
Malumotlar bazasi bilan ishlash, foydalanish, hamda ularda saqlanayotgan
malumotlarni qayta ishlash uchun malumotlar bazasini Access dasturiga yuklash
yani ularni ochish kerak.
- Файл menyusini bosing
; - Paydo bolgan menyu
bolimlaridan Открыть amalini tanlang; - Файл menyusini bosing; - Paydo bolgan
menyu bolimlaridan Открыть amalini tanlang; Yoki: Yoki: - Uskunalar panelidan
Открыть tugmasini bosing; - Paydo bolgan muloqot oynasidan talab qilinayotgan
malumotlar bazasini tanlang; - Открыть tugmasini bosing; - Uskunalar panelidan
Открыть tugmasini bosing; - Paydo bolgan muloqot oynasidan talab qilinayotgan
malumotlar bazasini tanlang; - Открыть tugmasini bosing; Xuddi shu tariqa
malumotlar bazasini klaviaturadan Ctrl+O tugmalar birikmasidan foydalanib ham
ochish mumkin; Bundan tashqari malumotlar bazalarini Windows operatsion
tizimining Проводник dasturi yordamida ham ochish mumkin. Buning uchun:
Xuddi shu tariqa malumotlar bazasini klaviaturadan Ctrl+O tugmalar birikmasidan
foydalanib ham ochish mumkin; Bundan tashqari malumotlar bazalarini Windows
operatsion tizimining Проводник dasturi yordamida ham ochish mumkin. Buning
uchun: - Проводник dasturini ishga tushiring; - Malumotlar bazasi joylashgan
papkani oching; - Malumotlar bazasi fayliga sichqoncha chap tugmasi bilan ikki
marta bosing; - Проводник dasturini ishga tushiring; - Malumotlar bazasi
joylashgan papkani oching; - Malumotlar bazasi fayliga sichqoncha chap tugmasi
bilan ikki marta bosing; Shunda song Access dasturi avtomatik tarzda ishga
tushiriladi va tanlangan malumotlar bazasi yuklanadi. Shunda song Access dasturi
avtomatik tarzda ishga tushiriladi va tanlangan malumotlar bazasi yuklanadi.
Ma`lumotlar bazasini yopish Ma`lumotlar bazasini yopish Access dasturida
yaratilgan yoki ochilgan malumotlar bazasini yopishning bir nechta usullari
mavjuddir. Malumotlar bazasi bilan ishlashni tamomlaganingizdan song uni yopish
uchun quyidagi amallarni bajaring: Access dasturida yaratilgan yoki ochilgan
malumotlar bazasini yopishning bir nechta usullari mavjuddir. Malumotlar bazasi
bilan ishlashni tamomlaganingizdan song uni yopish uchun quyidagi amallarni
bajaring: - Файл menyusini oching va Закрыть amalini tanlang; - Файл menyusini
oching va Закрыть amalini tanlang; Malumotlar bazasini Alt+F4 tugmalar
birikmasi yordamida ham yopish mumkin. Bundan tashqari malumotlar bazasini
tezkor yopish uchun malumotlar bazasi oynasining yuqori ong burchagida
joylashgan x yopish tugmasidan ham foydalanish mumkin. Malumotlar bazasini
Alt+F4 tugmalar birikmasi yordamida ham yopish mumkin. Bundan tashqari
malumotlar bazasini tezkor yopish uchun malumotlar bazasi oynasining yuqori ong
burchagida joylashgan x yopish tugmasidan ham foydalanish mumkin.
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yhati:
1.
Guardian gazetasida Andersonning qoidasi ishlab chiqilgan xavfsizlikni
buzish to'g'risida maqola
2.
^ Stefens, Rayan (2011). Sams 24 soat ichida o'zingizga SQL-ni o'rgatadi.
|
